ANA ARI YETİŞTİRİCİLİĞİ Zir. Yük. Müh. Veysel Serkan GÜNBEY ORDU-2009

1. GİRİŞ 2. KOLONİ BİREYLERİ 2.1.Ana Arı 3. ANA ARI YETİŞTİRİCİLİĞİNİN ÖNEMİ 4. ANA ARI YETİŞTİRME TEKNİKLERİ 4.1. Doğal Yol İle Ana Arı Üretim Yöntemleri 4.1.1. Oğul Vermek İçin Hazırlanmış Yüksüklerinden Yararlanma 4.1.2. Ana Yenilemek İçin Yapılan Yüksüklerden Yararlanma 4 .1.3. Anasız Kolonilerde Yapılan Yüksüklerden Yararlanma 4.2. Kontrollü Ana Arı Üretim Yöntemleri 4.2.1. Alley Metodu 4.2.2. Miller Metodu 4.2.3. Hopkins Metodu 4.2.4. Zımbalama Metodu 4.2.5. Aşılama (Doolittle) Metodu 4.2.5.1. Damızlık seçimi 4.2.5.2. Ana arı temel yüksükleri 4.2.5.3. Aşılama (Larva Transferi) 4.2.5.4. Başlatıcı koloni 4.2.5.5. Bitirici (Besleyici) koloni 4.2.5.6. Çiftleştirme 4.2.5.7. Bölgenin özelliği 5. SONUÇ

Toprağa bağımsız oluşu İş gücüne daha az ihtiyaç duyması 1.GİRİŞ Arıcılık, Toprağa bağımsız oluşu İş gücüne daha az ihtiyaç duyması Yatırım ve işletme sermayesinin az olması Kısa sürede kar elde edilebilmesi Rekabet gücü olan pazar ürünlerinin olması nedeniyle tarım faaliyetleri arasında önemli bir yer tutmaktadır.

Türkiye, zengin bitki örtüsü, uygun iklim ve coğrafi yapısı ile arı yetiştiriciliği için oldukça elverişlidir. Ancak bu önemli etkenlerin zamanında yeterince değerlendirilememesi, birim başına verim düşüklüğü ve var olan arıcılık potansiyelinden yeterince yararlanılmadığını göstermektedir.

Arıcılıkta başarılı olabilmek için kaliteli damızlık ana arı seçimi ile işe başlamak gerekmektedir. Ana arıların gelecek kuşaklara aktaracakları özellikler yetiştiricilikte büyük önem taşımaktadır.

2.KOLONİ BİREYLERİ Bir bal arısı kolonisi incelendiği zaman değişik özellikler gösteren 3 bireyin varlığı göze çarpar. Bunlar; İŞÇİ ARI ERKEK ARI ve ANA ARI’dır.

2.1.ANA ARI Kolonide bulunan gerçek dişi bireydir ve her kolonide bir tanedir. Koloninin verim yönünden bütün karakterlerinde ana arının rolü büyük önem taşımaktadır. Hem döllü hem dölsüz yumurta meydana getirirler. Ana ve işçi arılar döllü yumurtadan, erkek arılar dölsüz yumurtadan meydana gelirler.

İyi vasıflı bir ana arının petek gözüne bir günde 1000 ile 3000 arasında yumurta bırakmaktadır. Ana arının ömrü 3-5 yıl arasında değişse de sabit arıcılıkta her 2 yıl da bir, gezginci arıcılıkta ise her yıl yenilenmelidir.

3.ANA ARI YETİŞTİRİCİLİĞİNİN ÖNEMİ Arıcılıkta amaç, nektar akımı döneminde doğadaki kaynaklardan en yüksek düzeyde nektar ve polen toplayarak bunları arı ürünlerine dönüştürmeyi sağlamaktır.

Kolonilerin verimini artırabilmek için ana arı yetiştiriciliğine önem verilmelidir. Ana arı yetiştiriciliğinden amaç, genetik değeri ve üstün özelliklerini ileriki generasyonlara aktarabilen kolonilerden kaliteli ana arılar üretmektir.

Koloninin gücü, çalışkanlığı, hastalıklara karşı duyarlı ve dayanıklı oluşu, iyi huylu veya hırçın olması, kışlama yeteneği, bal verimi, gibi özellikleri ana arı ve çiftleştiği erkek arılara bağlıdır. Arıcılıkta yüksek verim düzeyini yakalamanın temel şartı kontrollü koşullarda yetiştirilmiş, nitelikli genç ana arı kullanmaktadır.

Bugün Türkiye’de dört milyonun üzerinde arılı kovan bulunmaktadır. Türkiye’de ana arı yetiştiriciliği yapan kurum ve kişilerin yıllık ana üretim miktarı, ihtiyacın ancak %6’sı kadardır. Diğer taraftan üretim yapılan ana arıların damızlık nitelikleri öteden beri tartışılan bir konudur.

4.ANA ARI YETİŞTİRME TEKNİKLERİ 4.1.Doğal Yol ile Ana Arı Üretim Yöntemleri 4.1.1.Oğul vermek için hazırlanmış Yüksüklerden yararlanma Kolonide oğul verme içgüdüsünün harekete geçmesiyle peteklerin alt kenarlarında ana arı yüksüğü yapılarak geliştirilmesine neden olmaktadır. Ana arı yüksükleri çıkışa birkaç gün kala diplerinden kesilerek bulundukları çerçeveden alınırlar. Bunların her biri anasız kolonilere verilmektedir.

4.1.2.Ana yenilemek için yapılan yüksüklerden yararlanma Bu tip ana arılar, koloni tarafından yenilenir. Kolonide sınırlı sayıda yüksük yaparak yeni bir ana arı meydana getirilir. Arıcı, kolonide mevcut verimsiz ana arıyı öldürüp olgunlaşan yüksüklerin birisini kolonide bırakarak diğer yüksükleri ana arı üretimi için kullanır.

4.3.3.Anasız kolonilerde yapılan yüksüklerden yararlanma Ana arının yaşlanması, fizyolojik fonksiyonlarının zayıflaması, yaralanması halinde veya arıcı tarafından koloni anasız bırakıldığı durumlarda ana arının yokluğu hissedildiği anda itibaren kolonide mevcut genç larvalardan yararlanarak ana arı yüksükleri yapılmakta ve ana arı yetiştirilmeye başlanılmaktadır.

4.2.Kontrollü Ana Arı Üretim Yöntemleri Teknik ve ticari amaçla daha fazla sayıda ana arı yetiştirme işlemidir. Birinci aşamada özel ekipmanlarla yeteri kadar ana arı hücresi elde edilmektedir. Damızlık ana arının seçimi ve ana arının, yavru alanın ortasında hazırlanan yerde istenilen peteğe çok miktarda yumurta bırakması ile başlamaktadır.

4.2.1 Alley Metodu Seçilen damızlık kovanı yumurtlama yerine temel petekli bir çerçeve verilerek ana arının yumurtlaması sağlanır. Damızlık ana arı tarafından yumurtlamış petekten seçilen larvalar bir hücre genişliğinde şeritler halinde kesilir. İkinci aşama bu şeritleri normal çerçeve içine monte edilmiş ekseni etrafında dönebilen çıtalar üzerine yapıştırılarak her üç larvadan ikisinin alınmasıdır.

4.2.2.Miller Metodu “V” olacak şekilde 5 cm boyunda kesilmiş temel petekler kullanılır. V veya ucu üçgen kesilmiş peteklerden dört parça bir çerçeveye yerleştirilir. Damızlık kovandaki ana arının yuvalandığı yere verilir. Yumurtlamayı takiben buradan alınarak özel hazırlanmış üretim kovanına konulur ve aynı yaşlı larvalardan ana arı yetiştirmek mümkün olur.

4.2.3.Hopkins Metodu Miller metodunda olduğu gibi temel petek geçirilmiş olan çerçeve damızlık kovana verilir. Damızlık ana arının yumurtalarından oluşan larvalar uygun yaşa geldiğinde petek yerinden alınır. Peteğin seçilen yüzündeki her üç sıra larva içeren petek gözlerinden iki sıra larvaları ile birlikte çıkarılır. Sonra petek özel hazırlanmış üretim kovanına yerleştirilir.

4.2.4.Zımbalama Metodu Bu metoda uygun sert plastikten mamul bir aygıt geliştirilmiştir. Ana arının hapis edilmesi ve yumurtlaması için ana arı ızgarası ile bir kutu gibi kapatılmıştır. Ana arı temel yüksüğü olarak da tabanı açık olan sert plastikten yüksükler kullanılır. Seçilen larvalar hücre tabanı ile çıkarılır ve yine tabanı açık plastik ana arı temel yükseklerine monte(zımba)edilir. Bu metodun en avantajlı tarafı larva transferinin düzenek yardımı ile kesinlikle zarar görmeden yapılmasıdır.

JANTER ALETİ 1-Ana arının hapsedildiği yumurtlama alanı 2-Ana arı ızgarası 3-Tapa(Ana arının yumurta atacağı kabı (4 )tutan tapadır) 4-Ana arının yumurtladığı ana gözüdür(fincan). 5-3 ve 4 numaralı parçalarda oluşan ana arı hücresini çıtalara montajını sağlayan aparattır.

4.2.5.Aşılama (doolittle) metodu Bu metot bütün ticari ana arı yetiştiricileri tarafından kullanılır. Çünkü üretim sürecinin tüm aşamaları arıcı tarafından hazırlanmakta ve kontrol altında tutulabilmektedir. Bu metotla yapay olarak hazırlanan ana arı temel yüksükleri kullanılır. Yöntemin temeli işçi arı gözlerindeki uygun yaşlı larvaların özel gereçlerle alınarak önceden hazırlanmış temel yüksüklere aktarılmasından ibarettir.

4.2.5.1.Damızlık seçimi Arıcılar genellikle koloninin bal verimi yönüyle ilgilenmektedir. Ancak bunun aynında gerçekte damızlık seçiminde ölçülebilen, ana arının yumurtlama kapasitesi, koloni çalışkanlığı, oğul verme eğilimi, hastalıklara dayanıklılık, hırçınlık gibi özelliklere de bakmak gerekmektedir.

Damızlık materyal; Hızlı çoğalan Çalışkan Hırçın olmayan ve bal verimi yüksek olan kolonilerden seçilmelidir. Koloninin bal veriminde ana arı kadar onun çiftleştiği erkek arılarında rolü oldukça büyüktür. Bu nedenle ana arı üretiminde damızlık erkek arı üretimi kovanlarının seçimi de önemlidir.

4.2.5.2.Ana arı temel yüksükleri Üreticiler ana arı gözlerini ya kendisi yapar veya satın alırlar. Yetiştiricisi yuvarlak hücre kalıplarından ana arı yüksükleri hazırlamaktadır. Sonraki aşama temel yüksüklerinin yüksük taşıyıcı çatıya dizilmesidir. Bu yüksük taşıyıcı çıtalar üzerine yine erimiş bal mumu ile temel yüksükler dizilir. Daha sonra geliştirilen ana arı hücresinin çıtadan kolayca çıkarılıp alınmasını sağlamaktadır.

4.2.5.3.Aşılama (Larva Transferi) Temel yüksüklere larvaların aşılanması veya transferidir. Bu temel yüksüklere birer damla taze arı sütü konularak esas larva transferi yapılır. Transfer edilen larvalar daha önce damızlık kovana verilmiş ve ana arının yumurtlamış olduğu orijinal petekten alınmaktadır. Larva transferi paslanmaz telden yapılmış uç kısmı 1.625 mm. genişliğinde olan küçük larva transfer kaşıkçıklar ile yapılmaktadır.

Ana arısı hapsedilmiş koloni (oğul kutusu) Ana arısız yavrulu koloni 4.2.5.4.Başlatıcı koloni Transferi yapılan larvaların kabul edilerek beslenmeye başlanması için özel olarak düzenlenmiş kovanlara başlatıcı koloni denir. Bu amaçla 3 tip kovan kullanılır Ana arısı hapsedilmiş koloni (oğul kutusu) Ana arısız yavrulu koloni Ana arılı ve yavrulu koloni

Yetiştirici, başlatıcı koloni olarak serbest uçuş yapabilen ana arısı olmayan 24-36 saatlik bol miktarda genç larvaya ve bunları besleyecek 5-15 günlük zengin işçi arı kadrosuna sahip, yüksek kaliteli polen ve bal bulunan güçlü kovanları tercih etmektedir.

4.2.5.5. Bitirici (Besleyici) koloni Başlatıcı kolonilerin ikinci aşaması olarak düşünülebilmektedir. Larvalar başlatıcı kolonilerden alındıktan sonra besleyici kolonilerde beslenirler. Besleyici kolonilerde larvalar ergin ve pupa dönemlerini geçirirler. Larvaların bu kolonilerdeki beslenme şartları doğacak olan ana arının kalitesini belirlemektedir.

4.2.5.6.Çiftleştirme Ana arıların çıkışına 1-2 gün kala bitirme kolonisinden alınan yüksükler çiftleştirme kutularına verilmektedir. Ana arı kuluçkadan çıkarak açık havada 8-10 erkek arıyla çiftleşmesini yaptıktan sonra geri dönüp yumurtlamaya başladıkları küçük kolonilerdir.

4.2.5.7.Bölgenin özelliği Başarılı üretim için bölge seçimi çok önemlidir. Ana arı üretimi yapılacak olan yerin iyi ve isabetli seçilmesi gerekir. Çevrede erken ilkbahardan geç sonbahara kadar her zaman nektar ve polen kaynakları olmalıdır. Arılığın sakin yerde, ana yol kenarları ve yerleşim alanlarına uzak olması gerekmektedir. En yakın arılığın en az 15 km. uzaklıkta olması gerekmektedir. Arılık hakim rüzgarlara açık olmamalıdır. Arılık güneye bakan ve güneşi erken alan yerlerde olmalıdır.

SONUÇ Başarılı bir arıcılık için, zengin nektar kaynağının yanında her bakımdan yeterli genetik potansiyele sahip yüksek ana arılara gereksinim vardır. Yüksek verimli kültür ve lokal saf ırk ana arılar yetiştirerek bal üreticilerinin hizmetine sunmak arıcılığın geleceği ve ekonomisi açısından oldukça önemlidir. Hedef bölgelere uygun yüksek verimli kültür ırklarla çalışıp yüksek miktarda ürün almaktadır. Ülkemizdeki mevcut kolonilerin ana arıları genetik bakımdan yüksek vasıflı olduğu taktirde bugünkü üretim 3-4 kat arttırılabileceği unutulmamalıdır.

…TEŞŞEKKÜRLER…