İKİ UÇLU DUYGULANIM BOZUKLUĞU Prof. Dr. Ali Kemal GÖĞÜŞ

Eş İsimler İki Uçlu Bozukluk Bipolar Bozukluk Manik Depressif Hastalık Psikoz Manyak Depressif

Öğrenim Hedefleri Tanım Tarihçe Epidemiyoloji Etyoloji Semptomatoloji Tanı kriterleri Tedavi Manik eksitasyona müdahale Uzunlamasına tedavide temel ilkeler Hasta ve yakınlarını bilgilendirme

Tanım Depressif atakların yanısıra hipomanik ve/veya manik ataklarla karakterize bir duygudurum bozukluğu (mood disorder). Hastaların çoğunda ataklar arasında tam ya da tama yakın iyilik (remisyon) dönemleri görülür. Remisyon dönemlerinin süresi hastalığın, “tipine” ve (belirli bir hastada) “seyrine” göre değişebilir. Bazı hastalar aylar hatta yıllar boyunca remisyonda kalabilir.

Tanım (devam…) Tip I: Depresyon ve mani atakları ile seyreden tip. Tip I tanısı koymak için en az bir manik (veya mikst) atak gerekir. Tip II: Depresyon ve hipomani atakları ile seyreden tip. Tip II tanısı koymak için “mani” olarak belirlenen bir atak olmaması buna karşılık en az birer depressif ve hipomanik atak gerekir. Sık döngü: Yılda 4 ya da daha fazla atak (epizod) Mikst epizod: Aynı atakda hem manik hem depressif atak tanı kriterlerinin karşılanması durumu

Tarihçe Hipokrat (M.Ö. 460-370) Vücut sıvısı kan Kara safra Sarı safra Mukus Mevsimsel bağ İlkbahar Sonbahar Yaz Kış Element Hava Toprak Ateş Su Organ Karaciğer Safra kesesi Dalak Beyin/akciğer Özellikler Cesaret, aşk, şehvet Mutsuzluk, uykusuzluk Öfke Soğukkanlılık, sakinlik, mantık

Tarihçe Galen (M.S. 129-200) Karakter tipi Sanguine Choleric Melancholic Phlegmatic İlgili vücut sıvısı Kan Sarı safra Kara safra Balgam İlgili mevsim İlkbahar (nemli ve sıcak) Yaz (kuru ve sıcak) Sonbahar (kuru ve soğuk) Kış (Nemli ve soğuk) İlgili Element Hava Ateş Toprak su Karakter özellikleri İyimser Neşeli Dengeli Güvenli Akılcı Popüler Eğlenceye düşkün Bipolar mani Lider özellikli Çabuk öfkelenen Tepkisel Karizmatik Düşünceli Yaratıcı Hassas ve duyarlı Mükemmeliyetçi Bipolar depresyon Soğukkanlı Tutarlı Gözlemci Güvenilir Sevecen Müşfik

Tarihçe İbni Sina (980-1037) Tıp Kanunu (el-Kanun fi’t Tıp )

Tarihçe Emil Kraeplin (1856-1926) Demantia Praecoxtan ayırım Manik-Depressif Hastalık

Epidemiyoloji Yaşam boyu prevalens %0.4 - 1.8 arasında %0.4 Wacker ve ark. Int J Methods Psychiatr Res 2:91-100, 1992 %1.8 Bijl ve ark. Soc. Psychiatry Psychiatr Epidemiol 33: 587-595, 1998 %0.4 Meyer ve ark. Nervenarzt 71:535-542, 2000 %1.6 Kringlen ve ark. Am J Psychiatry 158:1091-1098, 2001 %1.0 Jacobi ve ark. J affect Disord 78 (suppl 1):39-40, 2004 Başlangıç yaşı ergenlik dönemi ile 50li yaşlar arasında gerçekleşebilir (en sık olarak 15-19 ve 20-24 yaş dilimleri) Irklar arası farklılık yok Kessler ve ark. J Affect Disord 45:19-30, 1997 Cinsler arasında fark yok Burke ve ark. Arch Gen Psychiatry 47:511-518, 1987 Lee ve ark. J nerv Ment Dis 178:242-246, 1990 Tip 1 erkeklerde daha sık. Hiç depresyon atağı geçirmeyen erkekler (%38.9), kadınlara oranla (%4.1) daha fazla. Tip II kadınlarda daha sık Hastalığın yaşam alanı (şehir/köy) veya sosyoekonomik düzey ile bağlantısı hakkındaki veriler çelişkili Genellikle başlangıç depressif epizod ile olur. Onu bir manik ya da hipomanik epizod izler

Etyoloji Biyolojik Anatomik yapılar Nörokimyasal süreçler Serotonin Noradrenalin Dopamin Nöropeptidler Psikoneroendokrinolojik süreçler Hipotalamik-hipofizer-adrenal aks Hipotalamik-hipofizer-tiroidal aks Hipotalamik-hipofizer-gonadal aks Genetik yatkınlık Psişik ve sosyal stressler (sebep olmaktan çok tetikleyici)

Etyoloji İlgili Anatomik Yapılar DD bozuklukları duygusal ve bilişsel işlevlerin yürütülmesinden sorumlu yapıları oluşturan nöronların YA DA bu nöronların işlevlerini düzenleyen nörokimyasal sistemlerin disfonksiyonu olarak gözükmektedir

Depresyonda Bozuk İşleyen Beyin Devreleri

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Depressif Mizaç (VMPFC) Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Depressif Mizaç Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Apati , ilgi kaybı Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Uyku bozuklukları Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Halsizlik yorgunluk Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Yürütücü işlev bozuklukları Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks PM retardasyon ya da ajitasyon Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus İştah ve kilo artışı Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Suçluluk ve değersizlik düşünceleri ve intihar eğilimi (VMPFC ve OFC) Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Bazal Önbeyin Uyku bozuklukları Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Depresyonda Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Depressif Mizaç Apati ilgi kaybı Uyku bozuklukları Halsizlik yorgunluk Yürütücü işlev bozukluğu PM retardasyon, ajitasyon Depressif mizaç PM retardasyon ajitasyon Suçluluk değersizlik düşünceleri İntihar eğilimi Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Apati, ilgi kaybı Amigdala Striatum Halsizlik, yorgunluk Talamus Hipotalamus İştah ve kilo artışı Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk İşleyen Beyin Devreleri

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Mizaçta yükselme, irritabilite (VMPFC ve OFC) Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Büyüklük hissi Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Logore, basınçlı konuşma ve düşüncelerin zihinde yarıştığı hissi Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Distraktibilite (DLPFC) Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Risk alma eğilimi Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Bazal Önbeyin Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Amaca yönelik aktivite artışı Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Bazal Önbeyin Uyku gereksiniminde artış Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Manide Bozuk Nörotransmisyon İşlevleri ve İlgili Beyin devreleri NE 5-HT D Prefrontal Korteks Mizaçta yükselme, irritabilite Büyüklük hissi Risk alma Logore, basınçlı konuşma, düşüncelerin zihinde yarıştığı hissi Distraktibilite irritabilite Bazal Önbeyin Uyku gereksiniminde azalma Nukleus Akkumbens Amigdala Striatum Talamus Hipotalamus Serebellum Spinal Kord

Etyoloji İlgili Nörokimyasal süreçler Serotonin Noradrenalin Dopamin Nöropeptidler

Etyoloji Serotonin Hayvan deneyleri Klinik / postmortem çalışmalar Kanda triptofan miktarında İntihar sonucu ölenlerde BOS 5-HIAA miktarında Trombosit SERT işlevi bozuk (uptake ) Sayıca azalma 5-HT reseptörlerinde niceliksel ve İşlevsel değişiklier. PCPA ile triptofan tüketilmesi Tedaviye cevap veren hastalarda semptomlarda Remisyonda olan ilaç kullanmayan hastalarda semptomlarda Sağlıklı insanlarda klinik düzeyde olmamamkla birlikte mizaç bozukluğu (kadınlarda daha fazla) 5-HT gerialım inhibitörü ajanlar antidepressan etkinlik gösterirler.

Etyoloji Noradrenalin NA sistem başlıca dikkat ve bellek işlevleri ile ilgili İntihar sonucu ölümlerde postmortem incelemede frontal kortexde α2 upregülasyonu AMPT ile tirozin hidroksilaz inhibisyonu Noradrenerjik ajanlara cevap veren depressif hastalarda semptomlarda Tedavi görmeyen depressif hastalarda semptomlarda değişiklik yapmıyor. Sağlıklı kişilerde depressif semptomatolojiye neden olmuyor. NA gerialım inhibitörü ajanlar antidepressan etkinlik gösterirler.

Tuberoinfindibüler yolak Etyoloji Dopamin Nigrostriatal yolak Motor fonksiyon Mezolimbik yolak Ödüllendirme ve haz Mezokortikal yolak Bellek ve dikkat Tuberoinfindibüler yolak Prolaktin salınımının kontrolü

Psikomotor retardasyonu olan kişilerde BOS HVA seviyesi düşük. Etyoloji Dopamin Psikomotor retardasyonu olan kişilerde BOS HVA seviyesi düşük. Manik hastalarda BOS HVA seviyesi yüksek. Bupropion (DA geriemilim blokeri ajan) antidepressan etkinliğe sahiptir. Amfetamin depressif hastalarda geçici olarak mizaç yükselmesine neden olur. Kokain (en kuvvetli DA salıcılardan biri) antidepressan etkinliği yoktur

Etyoloji Nöropeptidler Opioidler Somatostatin Nöropeptid Y

Etyoloji Psikoneroendokrinolojik Süreçler Hipotalamus-hipofiz-adrenal aksı Hipotalamus-hipofiz-tiroid aksı Hipotalamus-hipofiz-gonad aksı

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal Aksı Tehlike ve tehdit algısı (STRESS) (Hipotalamusa afferent lifleri olan pek çok beyin bölgesinde aktivasyon corticotropin releasing hormom arginine vasopressin CRH ve AVP salınımı Kortikotropin ve endorfin salınımı LC aktivasyonu (noradrenerjik aktivasyon) Glukokortikoid salınımı

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal Aksı Cushing hastalarında DD bozukluğu oranı >%50 İntihar ve psikoz oranı %10 Hiperkortisolemiye eşlik eden psikopatoloji Anerji Anhedoni Depressif mizaç

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal Aksı Depresyon ve HHA aks ilişkisine işaret eden olgular Depresyon hastalarında Plazma, BOS ve idrarda kortisol BOS’da CRH DST sonucunda beklenen kortizol supresyonu gerçekleşmez. DST Saat 23.00’de 1 mg deksametazon verilir Ertesi sabah 08.00’de plazma kortizol seviyesine bakılır < 1.8 mcg/dL olmalıdır. Depresyonlu hastalarda kortizol seviyesi yüksek (>5 mcg/dL) çıkar.

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Tiroid Aksı Tirotiropin Releasing Hormon Tirotiropin (TSH) Triiodotironin T3 ve Tiroksin T4 Hipotalamus Önhipofiz Tiroid

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Tiroid Aksı Tiroid hormonları Etkilerini tüm organlarda gösterirler. Besin metabolizmasında Isı regülasyonunda Normal gelişme / büyüme sürecinde Nöron gelişimi ve sinaptogenez sürecinde Rol oynarlar

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Tiroid Aksı Tiroidi işlev bozukluğu psikiyatrik semptomatoloji ile karakterizedir. Yorgunluk, halsizlik, isteksizlik Unutkanlık İrritabilite Hipotiroidi Libido kaybı Psikoz Deliryum İntihar eğilimi Emosyonel labilite Hipertiroidi Uykusuzluk Anksiyete Ajitasyon Kilo Kaybı Apati

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Tiroid Aksı DDB olan hastaların%25inde tiroid işlevleri bozuk T4 yüksekliği TRH ya TSH cevabında küntleşme*. (TRH reseptör dawnregülasyonu ???) depresyona özgü değil TSH gece düzeyinde düşme. Depresyona (göreli olarak) daha özgü HHT aksında hipofonksiyon olan hastaların büyük bir kısmında antidepressan medikal tedaviye yanıt iyi değil. *TRH stimülasyon testi: Bazal TSH ölçümünü takiben TRH infüzyonundan sonra düzenli aralıklarla yapılan TSH ölçümlerinde, tirotiropinin bazal düzeyin en az 5 μU/ml üzerinde olması beklenir. Hipotiroidisi olan hastalarda ve ve depresyonu olan hastaların %25inde TRH stimülasyonuna TSH cevabında küntleşme vardır. Hipertiroidisi olan hastalarda ve depresyonu olan hastaların %10unda ise tersine TRHya TSH cevabında artiş vardır.

50 yaş üstü erkeklerde hipogonadizm (andropoz) oldukça sık. Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Gonad Aksı Erkek Hipogonadizmi (Testesteron<200-300 ng/dL) 50 yaş üstü erkeklerde hipogonadizm (andropoz) oldukça sık. Kas hacminde azalma Yağ dokusunda artma Seksüel disfonksiyon Andropozda psişik değişiklikler Yorgunluk, halsizlik, isteksizlik Libido kaybı Hiperrritabilite Unutkanlık Uykusuzluk Depresyon Distimi

Etyoloji Hipotalamus-Hipofiz-Gonad Aksı Kadınlarda HHG Aks Bozukluğu Ergenlik sonrasında premenopozal dönemde kadınlarda DDB oranı erkeklere oranla yaklaşık iki kat fazla. Major depresyon Premenstrüel gerginlik sendromu Postpartum depresyon (doğum yapan kadınlarda %10) Postmenopozal dönemde Hipofize yönelik estrojen geribildirim inhibisyonu olduğu için HHG aks hiperaktivitesi olur. Hiperirritabilite Ağlama nöbetleri Halsizlik, yorgunluk, isteksizlik Libido kaybı Depresyon artışına işaret eden klinik gözlemler olmasına karşın epidemiyolojik çalışmalar bunu desteklemiyor.

Etyoloji (Biyolojik) Genetik (birden fazla gen) Aile çalışmaları (birinci dereceden akrabalarda risk 7 kat fazla) İkiz çalışmaları (monozigot ikizlerde konkordans %33-90 arasında) Evlatlık çalışmaları

Semptomatoloji (depresyon için) Bilinç genellikle açıktır (çok nadiren stupor olabilir). Oryantasyon (yönelim) kusuru yoktur. Dikkat genellikle azalır, konsantrasyon güçlüğü olur. Bellek genellikle bozukluk göstermez. Dikkat eksikliğine bağlı olarak yakın bellek bozukluğu görülebilir. Algı bozukluğu genellikle olmaz. Eğer psikoz gelişirse genellikle depressif mizaçla uyumlu (daha çok işitsel türde) varsanılar olabilir. Zeka (hastalığa bağlı değişiklik beklenmez).

Semptomatoloji (depresyon için devam….) Düşünce Yapısınında: soyutlama ve yargılama kusuru genellikle görülmez. Psikoz gelişmesi durumunda gerçeği değerlendirme bozulur. Akışında: genellikle yavaşlama olur. Konuşmanın tempo ve ritminde düşme görülür. İçeriğinde suçluluk, değersizlik düşünceleri, somatik uğraşlar, geçmişe yönelik pişmanlıklar, ufak tefek hataları abartmalar, geleceğe yönelik karamsarlık, umutsuzluk çaresizlik ve (psikoz gelişmesi durumunda) genellikle mizaçla uyumlu (somatik, hipokondriyak, mikromanik, nihilistik, persekütif) sanrılar görülebilir. Duygulanım çökkündür (depressif). Belirgin anhedoni hali vardır. Psikomotor aktivite genellikle yavaşlamıştır. Anerji hali vardır. Nadiren ajitasyon görülebilir. Cinsel ilgi, istek ve güç azalması olur. Uyku ve iştahda ise genellikle azalma, nadiren artma olur.

Semptomatoloji (mani için) Bilinç genellikle açıktır (çok nadiren konfüzyon olabilir). Oryantasyon (Yönelim) kusuru yoktur. Psikoz gelişmiş ise hastalığına yönelimi olmayabilir. Dikkat genellikle bozuktur. Spontan dikkatte artma olmakla birlikte genellikle konsantrasyon güçlüğü olur. Distraktibilite (dikkatin kolayca çelinebilir olması) sıktır. Bellek genellikle belirgin bir bozukluk göstermez. Bellekte artma olabilir. Algı bozukluğu genellikle olmaz. Eğer psikoz gelişmiş ise genellikle mizaçla uyumlu (daha çok işitsel türde) varsanılar olabilir. Zeka (hastalığa bağlı değişiklik beklenmez.)

Semptomatoloji (mani için devam….) Düşünce Yapısınında: soyutlama kusuru görülmemekle birlikte yargılama kusuru ve (psikoz gelişmiş ise) gerçeği değerlendirme bozukluğu olabilir. Akışında: genellikle hızlanma olur. Logore vardır. Konuşmanın tempo ve ritminde artış görülür. Fikir uçuşması, “düşüncelerin zihinde adeta birbirleri ile yarıştıkları hissi” tipiktir. İçeriğinde kendine aşırı güven, aşırı iyimserlik, kendine olağandışı olumlu özellikler atfetme, büyüklük temaları ve eğer psikoz gelişmiş ise genellikle mizaçla uyumlu (büyüklük, mistik) sanrılar görülebilir. Duygulanımda belirgin şekilde yükselme (elasyon) hali vardır. Yaşamdan alınan zevk artmıştır. Genellikle aşırı neşe ve keyif hali vardır. Daha seyrek olarak öfke ve irritabilite olabilir. Psikomotor aktivite artmıştır (eksitasyon). Enerji artmışı olur. Uyku gereksinimi azalmıştır. Yorulmak nedir bilmez. Dürtü kontrol bozukluğu tipiktir. Bu durum cinsellik, ekonomi ve kişilerarası ilişkiler alanında hasta ve çevresi için zararlı sonuçlar doğurur. Amaca yönelik akktivitelerde artış gözlenir. Ev dışında geçirdiği zaman artar. Çeşitli yönlerden riskli girişimleri olabilir. Nadiren ajitasyon görülebilir. Cinsel ilgi, istek ve güç artışı olur. Giyim kuşam ve makyaj alışkanlıklarında abartı olabilir. İştah artması da azalması da görülebilir.

Majör Depressif Epizod Tanı Kriterleri Majör Depressif Epizod Aşağıdakilerden en az beşinin en az 15 gün süre ile bulunması Depressif mizaç Anhedoni, ilgi-istek azalması İştah azalması ya da artması Uyku azalması ya da artması Psikomotor yavaşlama ya da ajitasyon Enerji azalması, yorgunluk Suçluluk, değersizlik hissi Konsantrasyon güçlüğü İntihar eğilimi Mikst epizodun dışlanması gerekir İşlev kaybı vardır Semptomatoloji bir madde kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı değildir Yas durumunun dışlanması gerekir Yas, kaybı takiben 2 aydan kısa sürer Manik Epizod En az bir hafta süren duygudurum değişikliği (taşkınlık, İrritabilite, yükselme) Aşağıdakilerde en az üçü (duygudurum irritable ise dördü) Büyüklük hissi, benlik saygısında artma Uyku gereksiniminde azalma Logore (çok konuşma, gevezelik) Fikir uçuşması, düşüncelerin yarışması Distraktibilite Amaca yönelik etkinlik artışı Zevk veren etkinliklere aşırı ilgi, katılım, risk alma Mikst epizodun dışlanması gerekir İşlev kaybı, hospitalizasyon gereği ve/veya psikotik semptomatoloji vardır Semptomatoloji bir madde kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı değildir

Tanı Kriterleri Mikst Epizod En az bir hafta süreyle manik ve depressif epizod tanı kriterleri (süre hariç) karşılanmıştır İşlev kaybı, hospitalizasyon gereği ve/veya psikotik semptomatoloji vardır Semptomatoloji bir madde kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı değildir Hipomanik Epizod En az dört gün süren duygudurum değişikliği (taşkınlık, İrritabilite, yükselme) Aşağıdakilerde en az üçü (duygudurumda irritabilite varsa dördü) Büyüklük hissi, benlik saygısında artma Uyku gereksiniminde azalma Logore (çok konuşma, gevezelik) Fikir uçuşması, düşüncelerin yarışması Distraktibilite Amaca yönelik etkinlik artışı Zevk veren etkinliklere aşırı ilgi, katılım, risk alma İşlevsellikte hastanın karakteriyle uyuşmayan bir değişiklik söz konusudur. Duygudurum ve işlev değişiklikleri başkalarınca da gözlenebilir düzeydedir İşlevsellikte belirgin bozulma, hospitalizasyon gereği ve psikotik semptomatoloji yoktur Semptomatoloji bir madde kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı değildir

Tedavi Psikofarmakolojik tedaviler Elektrokonvulzif tedavi Psikoterapiler (grup ve bireysel) Sivil toplum örgütlenmeleri (hasta ve ailelerinin yardımlaşma ve dayanışma dernekleri)

Psikofarmakolojik Tedaviler Manik Epizod Tedavisi Duygudurum düzenleyiciler Antipsikotik ilaçlar Benzodiazepinler Depressif Epizod Tedavisi Duygudurum düzenleyiciler Antidepressan ilaçlar Benzodiazepinler Profilaktik (Koruma / Sürdürüm) Tedavisi Duygudurum düzenleyiciler Atipik antipsikotik ilaçlar

Duygudurum Düzenleyici İlaçlar Jenerik Adı Ticari Adı ve şekli Dozu Lityum LİTHÜRİL 300 mg cap Akut manide: 0.8-1.2 mmol/L Sürdürümde: 0.6-1.0 mmol/L Valproik asid DEPAKİN 200 ve 500 mg tab 50-150 mcg/mL (20 mg/kg) Karbamezapin TEGRETOL 200 ve 400 mg tab 4-12 mcg/mL Okskarbamezapin TRİLEPTAL 300 mg tab 600-1200 mg/gün

Duygudurum Düzenleyici Olmayan Ancak İki Uçlu Bozuklukta Kullanılan Diğer İlaçlar Jenerik Adı Ticari Adı Kullanım Yeri Dozu Lamotrijin LAMİCTAL 25, 50, 100 ve 200 mg tab Depresyon tedavisi ve profilaksisi 100-400 mg/gün (ortolama 200 mg/gün) Topiramate TOPAMAX 25, 100 ve 200 mg tab Depresyon ve mani tedavisi ve profilaksisi 100-200 mg/gün Gabapentin NEURONTİN 600-800 mg Tab 900-1800 mg/gün (en çok 3600 mg/gün)

Tipik Antipsikotik İlaçlar Tür Jenerik Adı Ticari Adı Ticari Şekli Doz (mg/gün) Fenotiyazin Klorpromazin LARGACTIL 100 mg tab ve 25 mg amp < 1000 Tioridazin MELLERETTES 10 mg dr < 800 Mezoridazin LIDANIL 5 mg dr 300-600 Trifluoperazin STILIZAN 1, 2 ve 5 mg dr ve 1 mg amp 5-20 Flufenazin PROLIXIN 1/ 1-4 hafta Butirofenon Haloperidol NORODOL 5, 10 ve 20 mg tab 20 damla=2 mg damla 5 mg amp Difenilbütilpiperidin Pimozid NÖROFREN 2 mg tab 2-6 Tiyoksanten Zuklopentiksol CLOPIXOL Depot / Acuphase 2, 10 ve 25 mg tab 50 ve 200 mg am 1 damla=1 mg damla 20-60 1/1-4 hafta Flupentiksol FLUANXOL Depot 3 mg tab ve 20 mg amp 3-6

Atipik Antipsikotik İlaçlar Jenerik Adı Ticari Adı Ticari Şekli Dozu mg/gün Klozapin LEPONEX 25 ve 100 mg tab En çok 900 Risperidon RİSPERDAL CONSTA 1, 2, 3,4 mg tab 1 ml=1 mg sol 25, 37.5 ve 50 mg amp 2-16 1/15 gün Olanzapin ZYPREXA 5 ve 10 mg tab 10 mg amp 5-20 Ketiyapin SEROQUEL 25, 100, 200, 300 mg tab 200-800 Ziprasidon ZELDOX 20, 40, 60 ve 80 mg kap 20 mg amp 40-160 Sülprid DOGMATİL 50 ve 200 mg tab 400-800 Amisülprid SOLİAN 200 ve 400 mg tab Aripiprazol ABILIFY 10, 15, ve 30 mg tab 10-30 Sertindol SERDOLECT 4, 12, 16 ve 20 mg tab 4-24

Benzodiazepinler Jenerik Adı Ticari Adı Ticari şekli Dozu Diazepam DIAZEM 2,5,10 mg cap ve 10 mg amp 2-20 mg Klorazepat TRANXILEN 10 mg cap 10-30 Klonazepam RIVOTRIL 2 mg tab ve 25 damla=2 mg damla 1-4 Alprazolam XANAX 0.5 ve 1 mg tab 0.5-2 Lorazepam ATIVAN 1 ve 2.5 mg tab 1-5

Antidepressan İlaçlar Türü Jenerik Adı Ticari Adı Ticari Şekli Dozu (mg/gün) TCA İmipramin TOFRANİL 10 ve 25 mg tab 150 Amitriptilin LAROXYL Klomipramin ANAFRANİL 10, 25 ve 75 mg tab Opipromol İNSİDON 50 mg tab Maprotilin LUDİOMİL 25 ve 75 mg tab SSRI Fluoksetin PROZAC 20 mg cap ve sol 20 Fluvoksamin FAVERİN 100 mg tab 100 Sitalopram CİPRAM 20 mg tab Essitalopram CİPRALEX 10 mg tab 10 Paroksetin PAXİL Sertralin LUSTRAL 50 Venlafaksin SNRI 37.5, 75 ve 150 mg tab 150-300 Duloksetin CYMBALTA 30 Ve 60 mg kap. 60 Milnasipran IXEL 25 ve 50 mg cap NRI Raboksetin EDRONAX 4 mg tab 8 NaSSA Mirtazapin REMERON 30 mg tab 30 RIMA Moklobemid AURORIX 150 ve 300 mg tab 300-600 Diğer Tianeptin STABLON 12.5 mg tab 37.5 Trazodon DESYREL 50 ve 100 mg tab 400-600 Mianserin TOLVON 10 ve 30 mg tab 30-90

Akut Manide Tedavi (Manik Eksitasyona Müdahale) Birkaç saat süreyle sedasyon sağlamaya yönelik girişimler Parenteral Kokteyl (LARGACTIL amp+NORODOL amp+AKINETON amp) ZYPREXA amp ZELDOX amp Oral Rivotril tab/damla, XANAX tab Birkaç gün süreyle sedasyon/tedavi sağlamaya yönelik girişimler CLOPIXOL ACUPHASE Antipsikotik ilaçlar Benzodiazepinler İlaç reddi olan hastalarda CLOPIXOL ACUPHASE ile CLOPIXOL DEPOT’un karıştırılıp yapılması uygundur. 3-4 gün sonra hasta hala yatışmamışsa CLOPIXOL ACUPHASE tekrarlanır.

Akut Manide Tedavi Birkaç saat süreyle sedasyon sağlamaya yönelik girişimler Parenteral KOKTEYL LARGACTIL amp + NORODOL amp AKINETON amp ZYPREXA amp ZELDOX amp Oral Rivotril tab/damla Ativan tab XANAX tab

Akut Manide Tedavi Birkaç gün süreyle sedasyon/tedavi sağlamaya yönelik girişimler Parenteral CLOPIXOL ACUPHASE Oral Antipsikotik ilaçlar Benzodiazepinler

Akut Manide Tedavi Uzun süreyle tedavi sağlamaya yönelik girişimler Parenteral Depo Antipsikotikler CLOPİXOL FLUANXOL PROLİXİN Oral Antipsikotik ilaçlar Benzodiazepinler

Akut Manide Tedavi İlaç reddi olan hastalarda müdahale Bir Kalçadan Diğer Kalçadan Oral

Duygudurum Düzenleyicileri

Bipolar Bozuklukta Önleme Tedavisinde Temel İlkeler DDD kullanılırken uygun aralıklarla kan düzeylerinin takibi gerekir. Sık döngülü seyir gösteren hastalarda valproat, okskarbazepin ya da Karbamezapin tercih edilmelidir. Atakların önlenmesinde güçlük çekiliyorsa DDD eşkullanımları ve/veya DDD+AAP eşkullanımları düşünülmelidir. Eşkullanım durumlarında ilaç etkileşimleri dikkate alınmalıdır. DEPAKİN+LAMICTAL eşkullanımında LAMICTAL dozu yarıya inilmelidir. TEGRETOL+LAMICTAL eşkulllanımında LAMICTAL dozu ikiye katlanmalıdır. AD ilaçlar hastalığın hiçbir evresinde tercihan kullanılmamalıdırlar. Kullanılmak zorunda kalınırsa mutlaka DDD ilaçlarla eşkullanılmalıdırlar DDD=Duygudurum düzenleyiciler AAP=Atipik antipsikotikler AD=Antidepressanlar

Hasta ve Yakınlarına Yönelik Bilgilendirme Bilgilendirme hasta ve yakınlarının sosyokültürel durumları dikkate alınarak yapılmalıdır Semptomatoloji hakkında bilgilendirme yapılmalıdır Etyoloji hakkında bilgilendirme yapılmalıdır Psişik değil biyolojik bir hastalık olduğu önemle vurgulanmalıdır İlacın gerekliliği önemle vurgulanmalıdır İlaç yan etkileri hakkında bilgilendirme yapılmalıdır İlaç tedavisinin sınırlılıkları vurgulanmalıdır Günlük yaşamla ilgili alınabilecek önlemler vurgulanmalıdır