PRENATAL TANI YÖNTEMLERİ VE ENDİKASYONLARI Bio.Işıl AKALIN BURÇ GENETİK TANI MERKEZİ

II) Prenatal Tanıda Kullanılan Yöntemler Sunum Planı I) Prenatal Tanı Nedir ve Kimlere Prenatal Tanı Uygulanır? II) Prenatal Tanıda Kullanılan Yöntemler

PRENATAL TANI NEDİR? Fetusta, genetik veya genetik dışı nedenlerin yol açtığı tedavisi olanaksız hastalık ve malformasyonların mümkün olduğunca erken gebelik döneminde tanınmasıdır. Prenatal tanı, bebek doğmadan ya da yaşama sınırına erişmeden önce (24’üncü gebelik haftası) kendisinde varolan problemlerin tanınmasıdır. A. Malformasyonlar: Tanı -> USG ile B. Tek gen hastalıkları: Tanı -> DNA ve/veya enzim analizleri ile C. Kromozom anomalileri:Tanı -> Fetal kromozom analizleri ile

PRENATAL TANI ENDİKASYONLARI * İleri anne yaşı (35 yaş ve üzeri), ileri baba yaşı (55 yaş ve üzeri) * Biokimyasal tarama testlerinde artmış risk saptanması * Patolojik US bulgusu * Kromozom anomalili çocuk öyküsü * Dengeli kromozom anomalisi taşıyan ebeveyn * Kötü Obstetrik Öykü (Rahim içi ölüm, ölü doğum, tekrarlayan düşükler) * (Bilinen Tek Gen Hastalıklarının Prenatal Moleküler Tanısı)

İLERİ ANNE YAŞI Anne yaşı ilerledikçe fetal kromozom anomali oranı da artar. Örn.: Doğumda anne yaşı 35 ise bebeğin kromozom anomalili doğma olasılığı 1:200 ve 40 yaşında ise % 2 dir.

Anne Yaşı Trizomi 21 Trizomi 18 Trizomi 13 15 - 19 1:1250 1:17000 1:33000 20 - 24 1:1400 1:14000 1:25000 25 - 29 1:1100 1:11000 1:20000 30 - 34 1:700 1:7100 35 - 39 1:200 1:2400 1:4800 40 - 44 1:60 1:1600

BİYOKİMYASAL DEĞERLENDİRME Biyokimyasal genetik inceleme için; Amniyon sıvısı Fetal kan Maternal Kan

Biokimyasal Tarama Testi ? Anne yaşı nedeniyle taşınan riskin, maternal serumdaki bazı biokimyasal değerler ve USG verileriyle birlikte değerlendirilerek, kişiye özel yeniden hesaplanmasıdır. Hangi Kromozom anomalileri ? Trizomi 21, 18 ve 13 için risk verilir, 45,X ve 3n için de informatif olabilir

Normal Sınırlar (MoM) AFP 0,5-2,5 hCG 0,5-2,0 uE3 0,4-1,4

11-14 HAFTA TARAMA TESTİ (İKİLİ TEST) 11-14. GH Fetusun ense kalınlığı USG ile ölçülür MS’da PAPP-A ve hCG Annenin yaşı nedeniyle taşıdığı risk baz alınır

ÜÇLÜ TEST Maternal serumda AFP, uE3 ve HCG’nin birlikte değerlendirilmesi “ÜÇLÜ TEST” olarak adlandırılmaktadır. 16-20 GH Annenin yaşı nedeniyle taşıdığı risk baz alınır Hesaplanan risk 1/250’den yüksek ise daha ileri tetkikler (amniyosentez vb) önerilmektedir.

Üçlü testte yakalama oranları NTD 75% Trisomy 18 60% Down Syndrome 65% False positive 5%

Test (+) ise ne yapılmalı? Fetal kromozom analizi ile TANI yapılmalı Test (–) ise ne anlama gelir ? Fetusun söz konusu kromozom anomalileri için riskin azaldığı ancak ortadan kalkmadığı anlamına gelir ve bu durum aileye anlatılmalıdır

ULTRASONOGRAFİ Gebeliğin doğrulanmasında, Fetusün yaşının,büyüklügünün veya gelişiminin tayininde ve görüntülenmesinde Spina bifida veya kalp, bağırsaklar,böbrekler ve ekstremitelerdeki diğer malformasyonların tanısında, Koryonik villus örneklemesinde,amniyosentez veya kordosentezde iğne veya kateterin yönlendirilmesinde kullanılır.

Nuchal Translucency’de Artış:

Normal Fetal Hand:3D USG

Polydactyly:3D USG

Bazı Minör/Major US Bulguları, Saptanan Kromozom Anomalileri ve Oranları Ense Plisi % 1-3 Tri 21 Pelviektazi yaş riski x 3 Tri 21 Tek Umb. Arter 1:150 Tri 18 Kısa Femur yaş riski x 4 Tri 21 Ekojenik İntestin % 1-3 Tri 21 N.Hidrops fetalis %7-10 Tri 21 Duodenal atrezi % 30 Tri 21 Kistik higroma % 60 Tri 21, 18, 45,X, 3n Omfalosel (multipl) % 47 Tri 18 Yarık DD (multipl) % 55 Tri 18, 13 Brakisefali (multipl) % 38 Tri 18, 21, 13

Anne yaşı  35 ise annenin yaş riski kabul edilir. Kromozom Anomalili Çocuk Öyküsü (Anne yaşı < 35 ise) Gonadal mozaisizm nedeni ile topluma göre artmış bir risk vardır - % 1,4 Anne yaşı  35 ise annenin yaş riski kabul edilir.

Eşlerden birinde dengeli kromozom düzensizliği (14;21) Robertsonian translokasyon (mat) % 15 (14;21) Robertsonian translokasyon (pat) % 5 (13;14) Robertsonian translokasyon % 1-2 (21;21) Robertsonian translokasyon %100 Resiprokal translokasyon (mat) %20-25 Resiprokal translokasyon (pat) %8-12 Perisentrik inversiyon (mat) %7,5 Perisentrik inversiyon (pat) %4

Kötü Obstetrik Öykülü Çiftler 2 veya daha fazla spontan abortus, in utero ölüm, anomalili bebek doğum öyküsü olan çiftlerde, dengeli kromozom anomali oranı % 4-8 arasındadır. Not: Bu kayıpların ardışık olmaması ya da sağlıklı çocuk varlığı risk artışına engel olmamaktadır.

PRENATAL TANI YÖNTEMLERİ Noninvaziv Yöntemler; DİREKT GRAFİ MRI ULTRASONOGRAFİ Biokimyasal Tarama Testleri: Maternal Kandan Fetal hücre eldesi B. İnvaziv Yöntemler; (Fetal doku eldesi) AMNİYOSENTEZ KORDOSENTEZ KORYON VİLLUS ÖRNEKLEMESİ FETAL CİLT ÖRNEKLEMESİ PREİMPLANTASYON GENETİK TANI

İNVAZİV TESTLER Amniyosentez Koryon Villus Biyopsisi (CVS) Fetal doku biyopsisi Kordosentez

Yöntem seçimi

AMNİOSENTEZ En erken 12-14 GH İdeal olarak 14-18. GH

CVS Koryon villus biyopsisi, anne ile bebek arasında iletimi sağlayan plasentadan ultrason kontrolü altında ince bir iğneyle 5mg kadar doku parçasının transservikal veya transabdominal yolla alınmasıdır.

KORDOSENTEZ 22-24. gebelik haftalarında uygulanır. USG altında kord kanının alınması işlemidir. Kısa dönem kültürler ile kromozom analizi yapılabilir.

Prenatal Tanıda “Beklentiler” Beklentimiz nedir? Fetus kromozomal olarak normal mi yoksa anormal mi? Siyah ya da beyaz Kromozomal olarak normal fakat kötü gebelik prognozu için risk artmış mıdır? Ne duymak istemeyiz? Yeni girişimler, ilave incelemeler, vs..

Karyotip Sonuçları Sorun yaratmayanlar: Normaller (46,XX, 46,XY) Nonmozaik sayısal anomaliler (+21,+13,+18, 45XO, 47XXY vs) Soru işareti oluşturabilenler: * 1,9,16 ve Y kromozomlarında qh+, * inv9 (p11q13), vb. gibi polimorfik özellikler. Raporlarda bunların “polimorfik özellik olduğu ve fenotipi etkilemesi beklenmemektedir” ibaresi bulunmalıdır. Sorun olabilecek anomaliler: * Çok hücre mozaikleri * Yapısal anomaliler – özellikle de novo anomaliler * Marker kromozomlar

TUZAKLAR - Küçük delesyonlar ve yapısal değişiklikler Alınan materyal ve özellikleri Alınma zamanı Maternal hücre kontaminasyonu Kültürde mozaisizm Sitogenetik sonuçların yanlış yorumlanması Özel yaklaşım gerektiren kromozomal hst. - Küçük delesyonlar ve yapısal değişiklikler - Frajil-X sendromu - Kromozomal kırık sendromları

Önemli not: Prenatal tanıda testten önce ve sonra verilecek dikkatli bir genetik danışma prenatal tanının ana kısmını oluşturmaktadır,çünkü Prenatal tanının yararı ve etkisi genetik danışma ile koreledir.