ULUSLARARASI ATIKTAN ENERJİ SEMPOZYUMU, (IWES) ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ Prof.Dr.Cumali KINACI İstanbul Teknik Üniversitesi 12 KASIM 2009

Katı Atık Toplumun refahı ile, çevrenin korunması açısından düzenli bir şekilde uzaklaştırılması gereken katı maddeler, hafriyat ve arıtma çamurlarıdır.

Katı Atıkların Sınıflandırılması Evsel atıklar Mutfak atıkları Sokak süprüntüleri Pazar yeri atıkları Atıksu arıtma çamurları 2. Endüstriyel katı atıklar İnert katı atıklar ve hafriyat Organik ve biyolojik olarak kolay ayrışabilen katı atıklar Tehlikeli katı atıklar 3. Ticari ve faaliyet sonucu meydana gelen çıkan katı atıklar Atölyeler Bürolar

ENTEGRE ATIK YÖNETİMİ Katı atıkların azaltmadan toplamaya, geri kazanmaya, taşımaya, işlemeye, bertarafına kadar belirli bir bölge için birlikte düşünülüp tüm unsularının birlikte yönetilmesidir. Entegre atık yönetimi çevresel ve ekonomik olarak sürüdürülebilirliği (minimizasyonu) hedefler Entegre atık yönetiminde hedef toplumun refah içinde yaşamasına engel olmadan en az atık üretimini hedefler; gereksiz kullanımı önlemeyi, enerji ve hammaddeyi geri kazanmayı amaçlar k atıkları Sokak süprüntül

ENTEGRE ATIK YÖNETİMİ Entegre atık yönetimi tüm katı atıkları (evsel, ticari, endüstriyel katı atıkları; arıtma çamurlarını; hafriyat topraklarını; tehilkeli atıkları; hastahane atıklarını vb) kapsar Entegre atık yönetimi tüm katı atık kaynaklarını (evsel, endüstriyel, ticari, tarımsal, hafriyat vb) kapsar. Çevre Bakanlığı yaklaşımına göre 50 – 60 km çapı içinde kalan yerleşimler için veya her 500.000 nüfus için ortak enegre atık yönetimi çalışması yapılması gerekmektedir. atıkları Sokak süprüntül

Atık Türleri Belediye atıkları (evsel atıklar) Ambalaj Atıkları Tehlikeli Atıklar Tıbbi Atıklar İnşaat Atıkları (Hafriyat) Arıtma Çamurları Atık Yağlar Atık Pil ve Akümülatörler Elektrikli ve Elektronik Eşya Atıkları Kullanılmayan İlaçlar Lastikler,PCB ve PCT’ler, hurda araçlar vs

ENTEGRE ATIK YÖNETİMİ Entegre atık yönetiminin aşamaları Atık önleme Atık azaltma Yeniden kullanım Geri kazanma Katı atıktan enerji üretimi Nihai bertarafk atıkları Sokak süprüntül

Katı Atıkların Yönetiminde Ara İşlemler Toplama Taşıma Geri kazanma ve hacim azaltma (kompost, yakma vs.) Nihai depolama

Katı Atık Üretimi Katı atıkların birim üretim miktarını etkileyen faktörler: Sosyal durum, yaşama alışkanlıkları Ekonomik durum Coğrafi konum veya beldenin büyüklüğü Çöp kaplarının büyüklüğü ve sayısı Çöp toplama hizmetinin ücreti İstanbul’da kişi başına birim üretim miktarı: 0.7 (0.8) kg/kişi.gün Gelişmiş ülkelerde : 1.5-2 kg/kişi.gün Amerika’da : 3.0 kg/kişi.gün

Çöpün diğer özellikleri gibi birim üretim miktarı da sene boyunca aylara göre değişiklikler göstermektedir. Katı Atıkların Bileşimi Heterojen bir yapıya sahip oldukları için bileşimi de sürekli değişmektedir.

Tipik bir bileşim Atık bileşimi Ağırlıkça, % Gıda atıkları 20-25 Bahçe artıkları 2-4 Kağıt-karton 20-35 Plastik, kauçuk 3-6 Tekstil 3-5 Tahta 1-2 Cam Metal Kül,cüruf, toprak 10-15

Katı Atık Bertaraf Yöntemleri Geri kazanma Düzenli depolama Yakma Kompost üretme Piroliz (Isıl parçalama) Denize boşaltma (?)

2008 YILINDA GERİ KLAZANIM MİKTARLARI Atık Akü : 145.804.260 TL değerinde 34.812 ton Atık Yağ: 8.353.600 – TL değerinde 10.442 ton Bitkisel Atık Yağ: 29.322.676 – TL , 30.000 ton Atık Lastik: 4.744.000 – TL, 25.000 ton Ambalaj Atığı 187.596.150 – TL, 1.345.674 ton Tehlikeli Atık 8.200.000 – TL, 267.044 ton Toplam: 384.020.686 – TL; 1.712.972 ton

Düzenli Depolama? Katı atıkların çevre sağlığına uygun şekilde araziye dökülüp sıkıştırılması ve üzerinin toprakla örtülmesi….

Düzenli Depolama Vahşi depolama

Türkiye Evsel Katı Atık Üretimi Evsel Katı Atık Üretimi: 1,06 Kg / Gün Yıllık Toplam Üretim: 27 milyon ton Vahşi depolama halinde 30 milyon m3 depo hacim gerekli Türkiye’de düzenli depo sayısı: 41 Hizmet verdiği belediye sayısı: 581 Toplam belediye sayısı: 3000 civarında Türkiye’de 4 adet (İstanbul, İzmir, Antalya, Denizli) kompost tesisi mevcut olup yılda 335.750 ton kompost üretilmektedir.

Düzenli Depolamanın Genel Şartları ve Yer Seçiminde Gözönüne Alınacak Etkenler Depolama sahalarının sayısı sınırlı olmalıdır (kontrol kolaylığı ve ekonomi) Uygun alternatif alanlardan az yağış alanı seçilmelidir. 3) Yer altı su seviyesi ile depo alanı arasındaki mesafenin fazla olduğu alternatifler tercih edilmelidir 4) Karstik arazide depolama mecburiyetinde kalınırsa tabana geçirimsiz tabaka serilmelidir. Böyle bir arazide yeraltı suyunu koruma bölgesi 10-20 km.ye çıkabilir

5) Çöp üzerindeki örtü tabakası suyu az geçirmeli, eğimi yeter olmalıdır (%1 kadar). Suyu yüzeyden uzaklaştırabilmeli, fakat erozyona yol açmamalıdır. 6) Depolama sahası çevresinde gözlem kuyuları açılmalı ve yeraltı suyu kalitesi izlenmelidir. 7) Depolama sahası taşkın bölgesi dışında kalmalıdır 8) Toksik ve tehlikeli atıklar evsel çöplerden ayrı olarak depolanmalıdır 9) Taşıma mesafesi mümkün olduğunca kısa olmalıdır

10) Faydalı depolama hacmi mümkün olduğunca fazla olmalı ve saha en azından 20 sene hizmet verebilmelidir 11) Altyapı tesisleri, yol, su ve elektrik mevcut olmalıdır 12) Alan etrafındaki arazide uygulanan faydalanma şekline zarar verilmemelidir 13) Alan mümkün mertebe yerleşim yerlerinden uzak olmalıdır (> 1km) 14) Toprak örtü malzemesi bulunmalı veya yakında olmalıdır

15) Sahanın tabanı hidrolik ve zemin mekaniği açısından uygun olmalıdır 16) Taban drenaj şebekesi inşaası mümkün ve ucuz olmalıdır 17) Alana trafik bağlantısı, yol ve köprü bağlantıları yük sınırları açısından uygun olmalıdır 18) Depo yeri orman ve tarım alanlarının kullanımına zarar vermemelidir 19) Mevcut peyzajın bozulmamasına dikkat edilmelidir

20) Düzenli depolama alanı seçiminde meteorolojik veriler ve hakim rüzgar şiddet ve yönü dikkate alınmalıdır. 21) Jeolojik yapı dikkate lınmalıdır. İstanbul için fizibilite çalışması- CH2M Hill,International,1992 Düzenli depolama 8.5 USD/ton çöp Kompost üretimi 10.5 USD/ton çöp Yakma 81 USD/ton çöp

Düzenli Depolama Yer Seçimi Alternatif alanların belirlenmesi Ön inceleme (etüt) çalışması ile uygun olmayan bazı seçeneklerin elenmesi Kalan alternatiflerin detaylı incelenmesi Yönetimce en uygun yere karar verilmesi Seçilen yer için ÇED raporu hazırlama ÇED uygun raporu alınması halinde alanın çöp depolama sahası olarak kullanılması

Atık Mevzuatı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (1991) Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Tehlikleli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontolü Yönetmeliği Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği