Bu derste, Hammadde hazırlık makinaları anlatılacaktır. Tartma ve ölçme aletleri Taşıma ve iletim düzenleri anlatılacaktır.

Üretim hatlarına konulacak makina ve ekipman seçimi yapılırken dikkate alınması gereken bazı noktalar Ürün kayıplarını en aza indirecek önlemleri düşünmek Ürün cinsine göre temizlik koşullarını sağlamak Mikroorganizma faaliyetine ve yeni bulaşılara izin vermeyecek nitelik ve önlemleri düşünmek Hammaddenin fiziksel ve yapısal diğer özelliklerinin yitirilmemesini sağlayacak önlemleri almak Zamanlama üzerinde titizlikle durmak.

Hammadde hazırlık makinaları 1. Tartma ve ölçme aletleri, 2. Taşıma ve iletim düzenleri, 3. Temizleme ve ayıklama makinaları, 4. Yıkama makinaları, 5. Sınıflama makinaları, 6. Sap ayırma, kabuk soyma ve çekirdek çıkarma makinaları.

Tartma ve Ölçme Aletleri Kantite ölçen aletler Kalite ölçen aletler

Kantite Ölçen Aletler Ağırlık ölçenler Kantar : Kefe ve kadran olarak iki bölümden oluşmaktadır. Elektronik kantarlar : Dijital okuma yapılır. Oldukça güvenilirdir.

Hacim ölçenler Sayaç : Sayaç, ölçümü hacimsel olarak yapar ve dijital olarak gösterir. Sayaç, sıvı ürünün çalkalanması sonucu sistemde oluşan havayı da ölçeceğinden, bu kusuru gidermek amacı ile sisteme, sayaçtan önce bir hava alma veya hava çıkarma ünitesi (deaeratör) konur. Ölçüm tankı : Ölçüm tankı ayaklarının altına, ölçüm sonucunu gösteren ve kumanda panosuna elektriksel sinyal gönderen “yük hücresi”denilen duyarlı uyarıcılar yerleştirilmektedir.

Tankların boşaltılması, Tankın dibinde bir miktar ürün kalması ekonomik bir kayıptır. Bu kaybı önlemek amacıyla tank boşaldıktan sonra bir süre daha pompalama işlemine devam edildiğinde, sisteme hava girecek ve bu hava ürün kalitesinde ve sistemde sorunlara neden olacaktır. Bu sakıncayı önlemek üzere tankın en alt noktası olan boşaltma boğazına bir “alt seviye kontrol elektrotu” takılır. Tank tamamen boşaldığında, elektrotun kontrol panosuna ilettiği sinyal, pompalama işlemini tam zamanında durdurur.

Sıvıların akış hızının ölçülmesi, Akışmetre (Türbinli akışmetre) Pitot tüpü Venturimetre Orifismetre Rotametre Yüzgeçler Hareketli perde Boya yöntemi Tuz hızı gibi çeşitli yöntemler kullanılarak yapılır.

Türbinli akışmetre, Borulu iletim hattına, hattın bir parçası gibi takılmaktadır. Görünümü bir boru gibi olan türbinli akışmetrenin gövdesi içine, iki ucundan çok duyarlı (sürtünmesize yakın) yataklandırılmış bir türbin mili (şaftı) yerleştirilmiştir. Türbin üzerindeki radyal kanatçıklar, boru içerisinden akmakta olan sıvı ürünün hacmi ile orantılı bir hızla ve sıvının itme kuvveti ile serbestçe dönerler. Türbinin dönüşü elektronik olarak ölçülür. Kontrol panosundaki “sinyal toplayıcı” yardımıyla alınan sinyaller sayısal değerlere dönüştürülür.

Kalite Ölçen Aletler Üretici işletmeler “kalite kontrolu” konusuna çok ciddi olarak eğilmekte, tüketicilere “kalite güvencesi” vermekte, bunu kalite güvencesi kuruluşlarından belgelettirmekte ve bu belgeyi bir övünç nedeni olarak tüketicilerine açıklamaktadırlar. Kalite, “üstün olma derecesi” ile belirlenir. Bir başka deyişle kalite, ürünün “kabul edilebilirlik özelliklerinin toplamıdır.

Kalite saptaması yaparken, Görünüş faktörleri Tekstür faktörleri Tat-koku faktörleri Göz önünde bulundurulmaktadır.

Görünüş Faktörleri Bu faktörler arasında görme duyusu ile karar verilebilen büyüklük, şekil, bütünlük, bulanıklık, parlaklık, şeffaflık, renk ve kıvam faktörleri ile çürük, bere, benek, leke ve tortu gibi çeşitli kusur ve bozulma faktörleri sayılabilir.

Büyüklük ve Şekil Ölçerler Büyüklük ve şekil faktörleri kolaylıkla ölçülebilmelerine karşın önemli faktörlerdir.

Renk ve Parlaklık Ölçerler: Gıdalarda renk, yalnızca kaliteli olmalarının değil aynı zamanda olgunluk ve çürüme derecesinin de bir göstergesidir. Ürünün “ışık geçirgenliği” (şeffaflık) özelliğine göre renk miktarını ölçebilen “kolorimetre” ve “spektrofotometre”ler kullanılır. Ölçüm sonucu çok duyarlıdır. Renkli üründen yansıyan ışık “renk değeri”, “renk tonu” ve “renk berraklığı” olarak tanımlanan üç bileşene ayrılmaktadır. Renk değeri, rengin aydınlık ve karanlık olma özelliğini, renk tonu rengin kırmızı, yeşil veya sarı olma durumunu gösteren dalga boyunu, renk berraklığı da rengin şiddetini belirler.

Kıvam Ölçerler Kıvam, yarı sıvı ürünlerin akış direnci ile ölçülebilir. Yarı sıvı ürünün çapı belli değerdeki bir delikten geçmesi için geçen süre saptanır. Ürünün kıvamı arttıkça süre uzar.

Tekstür Faktörleri Gıdaların tekstür faktörlerinin ölçülebilmesi için ürüne kuvvet uygulanır. Bastırma, ezme, sıkıştırma, kesme, yırtma ve çekerek ayırma (koparma) gibi kuvvet uygulamaları sırasında ürünün tekstüründe değişmeler olur. Ürünün bu değişmelere karşı gösterdiği dirençler ölçülebilir.

Tekstür analiz sistemleri Gıda analizlerinde rutin olarak kullanılır. Örneğin, Et, meyve ve sebze ürünlerinde kesme kuvveti ölçümü; Yoğurt, yumuşak jeller ve soslar gibi viskoz ürünlerde akış özelliklerinin ölçümü; Peynir, margarin ve tereyağında kıvam, sertlik ve sürülebilirlik özelliklerinin ölçümü; Makarna ve şehriyede uzama ve kırılma kuvvetinin ölçümü Bisküvi ve şekerlemelerde kırılma özelliklerinin ölçümü Cips gibi gevrek ürünlerde sertlik, kırılganlık ve dayanıklılık özelliklerinin ölçümü

Tat-koku faktörleri Tatlılık Ekşilik Tuzluluk Gibi faktörlerdir. Bu özelliklerin kantitatif olarak ölçümü oldukça zor olup, kişiden kişiye değişebilir. Tat, koku analizlerini yapan kişilere degüstatör denilmektedir.

Taşıma ve İletim Düzenleri Mekanik götürücüler Pnömatik götürücüler Hidrolik götürücüler

Mekanik Götürücüler Çeşitli gıdaların ham, yarı işlenmiş ve son ürün olarak taşınma ve iletilmeleri için kullanılan hareketli mekanik parçalardan oluşan düzenlerdir. Götürücü, iki nokta arasındaki sonsuz hareketli bir sistemdir.

Her iki nokta arası amaca göre düz-dikey, düz-yatay veya düz-eğimli bir hat olacağı gibi helezon şeklinde de olabilir.

Yaygın olarak kullanılan götürücüler Bantlı Götürücüler Helezonlu Götürücüler

Bantlı Götürücüler Bantlı götürücünün birbirinden ayrı belirli uzaklıktaki iki uç noktasına sonsuz dönü hareketi yapan birer tambur, kasnak veya makara yerleştirilmiştir. Sonsuz dönü hareketi bir bant ile düz harekete dönüştürülür.