SOLUNUM FONKSİYON TESTİ Dr. NAHİDE GÖKÇE ÇAKIR KTÜ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI 23.09.2014

ENDİKASYONLAR Tanı İzlem Maluliyet Değerlendirmesi: Toplum Sağlığı: Semptom (öksürük,dispne,balgam,göğüs ağrısı) Hastalığın Akciğer Fonksiyonlarını Etkileme Derecesi Ayırıcı Tanı Preoperatif Riskin Belirlenmesi İzlem Tedavinin Etkilerinin ve Hastalık Seyrinin İzlenmesi Prognozun Değerlendirilmesi Maluliyet Değerlendirmesi: Kanuni Nedenlerle Hastaların Değerlendirilmesi Toplum Sağlığı: Klinik araştırmalar

TESTE HAZIRLIK Test öncesi: Test sırasında: En az 1 saat sigara, 4 saat süreyle alkol 30 dak.önce ağır egzersiz 2 saat önce ağır yemek 4 saat önce kısa etkili bronkodilatör almamış olmalı Test sırasında: 5-10 dak dinlendirilmeli, testler anlatılmalı, zorlu ekspirasyon manevraları sırasında oturtulmalı Karşılaştırma amacıyla aynı cihaz kullanılmalı

Kontrendikasyon Myokard infarktüsü sonrası 1 ay test yapılmamalıdır. Sonuçların yetersiz olması Herhangi bir nedenle göğüs veya karın ağrısı Ağızlıkla artan oral veya fasial ağrı Demans veya konfüzyon İdrar kaçırma Açıklanamayan hemoptizi,pnömotoraks

Solunum Fonksiyon Testleri Dinamik ölçümler (volüm-zaman; akım-volüm eğrileri) Statik ölçümler (Akciğer volümleri) Bronkodilatöre yanıt (Reversibilite) Diffüzyon kapasitesi

İnspiratuar Kapasite(IC): Normal ekspirasyondan sonra derin inspirasyonla alınan maksimum volüm (%75 VC) Vital kapasite (VC): Derin bir inspirasyondan sonra derin ekspirasyonla atılan hava volümü, (ml veya lt) IRV İnspiratuar Rezerv Volüm (IRV):Normal inspirasyondan sonra derin inspirasyonla alınan hava volümü IC VC VT Ekspiratuar Rezerv Volüm (ERV): Normal ekspirasyon-dan sonra derin eks-pirasyonla atılan hava volümü (%25VC) Tidal volüm (VT): Her normal solukla alınan verilen hava volümü ERV

Total akciğer kapasitesi (TLC): Derin inspirasyonda akciğerlerde bulunan hava volümü (TLC=FRC+IC) Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRC): Normal ekspirasyon bitiminde akciğerlerde kalan hava volümü Rezidüel volüm (RV): Derin ekspirasyondan sonra akciğerlerde kalan hava volümü (RV=FRC-ERV) FRC RV

Solunum fonksiyon testleri nasıl yapılır ? Hasta ayakta veya oturur pozisyonda, burun plastik bir mandalla kapatılmış olarak, Tek kullanımlık karton ağızlık vasıtasıyla, rahat bir şekilde ağızdan nefes alıp verir.

Ölçüm Parametreleri FVC FEV1 FEV1 / FVC PEF FEF25-75

ZORLU VİTAL KAPASİTE MANEVRASI ZORLU VİTAL KAPASİTE (FVC): Derin inspirasyon-dan sonra zorlu, hızlı ve derin ekspirasyonla atılan hava volümüdür. Normal: FVC = VC Havayolları obstrüksiyonu: FVC < VC

FEV1/FVC: Genç erişkinde % 75’in üzerindedir, yaşla azalır. Obstrüktif ve restriktif patolojilerin ayırımında kullanılır. Havayolları obstrüksiyonu < % 70 Restriktif patolojilerde oran korunur ya da artar FEV1: Zorlu ekspirasyonun 1. saniyesinde atılan volüm Normalde volümlerin % 80’i ilk saniyede atılır Genellikle büyük havayollarını yansıtır. Havayolları obstrüksiyo-nunda belirgin azalır Kooperasyon ve efora bağımlıdır.

BRONKODİLATÖR YANITININ DEĞERLENDİRİLMESİ Bazal SFT yapılır Salbutamol 2-4 kez 100g spacer aracılığı ile uygulanır. 15 dakika sonra SFT tekrarlanır. FEV1 %12 ve  200 ml  Pozitif yanıt Test öncesi kesilmesi gereken ilaçlar: kısa etkili bd (8 saat), uzun etkili B2agonist (12), uzun etkili antikolinerjik ve yavaş salınımlı teofilin (24) ERS/ATS 2005

SFT’yi değerlendirme 1-AV eğrisi: normal predikte eğriyle karşılaştır 2-FVC: Normal ise restriksiyonu dışla. Azalmış ise obst veya rest. olabilir (eğrinin şekline, eğimine bak) 3-FEV1: Normal ise obst dışlanır Azalmış ise obst veya rest olabilir (FEV1/FVC, TLC) 4-FEV1/FVC: Azalmış ise obst, normal veya artmış ise restriksiyon 5-Bronkodilatör yanıt Eğrinin eğimi azalmış Eğrinin eğimi artmış

Test Obstruksiyon Restriksiyon FVC (L) azalır azalır FEV1 (L) azalır azalır FEV1/FVC (%) azalır normal veya artar FEF25-75 (L/sn) azalır normal veya azalır PEF (L/sn) azalır normal veya azalır FEF50 (L/sn) azalır normal veya azalır AV eğrisinin eğimi azalır artar RV,TAK ARTAR AZALIR

OBSTRÜKSİYON Hava yollarının herhangi bir bölümünde hava akımı kısıtlanması olduğunda görülür. KOAH, bronşiyal astım, kistik fibrozis, küçük hava yolu hastalıkları ve yukarı hava yolları obstrüksiyonu bu paterne neden olur. Küçük hava yollarında sınırlı hastalıklar dışında obstrüktif paternin en iyi göstergesi FEV1/FVC değerindeki azalmadır. FEV1 değeri de azalmıştır. Genellikle VC normaldir. FVC ise düşük bulunabilir. FVC değerindeki azalma hava hapsinin bulgusudur. Akciğer volümleri ise artmış olarak bulunur. RV, FRC ve TLC artmıştır. Hava yollarının herhangi bir bölümünde hava akımı kısıtlanması olduğunda görülür. KOAH, bronşiyal astım, kistik fibrozis, küçük hava yolu hastalıkları ve yukarı hava yolları obstrüksiyonu bu paterne neden olur. Küçük hava yollarında sınırlı hastalıklar dışında obstrüktif paternin en iyi göstergesi FEV1/FVC değerindeki azalmadır. FEV1 değeri de azalmıştır. Genellikle VC normaldir. FVC ise düşük bulunabilir. FVC değerindeki azalma hava hapsinin bulgusudur. Akciğer volümleri ise artmış olarak bulunur. RV, FRC ve TLC artmıştır.

OBSTRÜKSİYON ŞİDDETİNİN DERECELENDİRİLMESİ FEV1 % Hafif > 80 Orta 50-80 İleri 30-50 Çok İleri < 30

RESTRİKSİYON Akciğer parankim hastalıkları (pnömoni, atelektazi, fibrozis), cerrahi olarak rezeksiyon (lobektomi), plevra ve göğüs duvarı hastalıkları (plevral sıvı, kifoskolyoz, obesite) ve nöromüsküler hastalıklar (spinal kord, nöromüsküler kavşak ve kas hastalıkları) restriktif tipte SFT bozukluğuna neden olurlar. Restriktif paternin en önemli özelliği VC azalmasıdır. FEV1 değeri de VC azalmasına paralel olarak azalabilir fakat FEV1/FVC değeri normal olarak kalır. RV, FRC ve TLC azalmış olarak bulunur. Farklı olarak nöromüsküler hastalıklarda FRC genellikle korunurken, solunum kas gücü kaybı nedeniyle ERV azalır. Bu nedenle RV artmış bulunabilir.

RESTRİKSİYON ŞİDDETİNİN DERECELENDİRİLMESİ VC (%) Normal  81 Hafif Restriksiyon 66-80 Orta Restriksiyon 51-65 İleri Restriksiyon  50

Kaynaklar Doç. Savaş Özsu. KTÜ Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilm Dalı Öğretim Üyesi. Solunum fonksiyon testleri ppt. sunumu.