GÜNLÜK PRATİKTE HEMATOLOJİK PARAMETRELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr.OKAY ÖZER OMÜTF İç Hastalıkları Anabilim Dalı Dr.OKAY ÖZER

TARİHÇE 1950 Lökosit ve eritrosit sayımı 1960 Tam kan sayımı (7 parametrelik) WBC, RBC, Hgb, Htc, MCV, MCH, MCHC 1970 Trombosit sayımı 1980 RDW, MPV Dr.OKAY ÖZER

Son olarak geliştirilen parametreler; Hemoglobin dağılım genişliği (HDG, HDW) ve hücresel hemoglobin yoğunluğu ortalaması (HHYO, CHCM)'dir. Retikülosit sayımı, retikülosit hacmi ve yoğunluğu gibi paramaterlerde artık günlük klinik kullanımda yerlerini bulmaktadırlar. Yeni jenerasyon OTKSC'lerde flöresans yöntemi ile hücre canlılığı (viyabilite) bakılması da gerçekleştirilebilmektedir. Dr.OKAY ÖZER

OTKSC’ LARININ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ-1 Empedans, radyo dalgası ve optik saçılma (scatter) yöntemleriyle ölçüm yapılmaktadır. Alınan kanın bir kısmı parçalanarak HB ve WBC sayılmaktadır. Kanın diğer kısmı ise parçalanmadan seyreltilerek eritrosit ve trombosit sayımı yapılmaktadır. Elde edilen diğer sonuçlar direk sayımlardan yapılan hesaplamalarla bulunmaktadır. Dr.OKAY ÖZER

OTKSC’ LARININ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ-2 Hemoglobin; lökosit ölçümü için alınan kanda parçalanmış eritrositlerin fotometrik yöntemle potasyum ferrosiyanid tarafından siyanomethemoglobine dönüşmesi ile ölçülmektedir. Hematokrit ise eritrosit sayısının ortalama eritrosit hacmi ile çarpımından elde edilmektedir. Hemoglobin direk ölçüldüğü için hematokrite göre çok daha güvenilirdir. Dr.OKAY ÖZER

Eritrosit Sayısı İndeksleri-1 MCV (Ortalama eritrosit hacmi): Direkt olarak empedans veya ışık saçılması yöntemiyle ölçülmektedir. Normal eritrositlerin hacimleri 80-100 fl’dir. 80 fl’nin altındaki eritrositler mikrositik, 100 fl’nin üzeridekiler makrositik kabul edilir. Anemilerin sınıflamasındaki en faydalı parametredir. Anemi ve MCV düşüklüğünde hipokrom ve mikrositer anemiler akla gelir. Bu tip anemilerin en sık görülen nedenleri; demir eksikliği, talessemi, kronik hastalık anemileridir. Anemi ve MCV yüksekliğinde megaloblastik anemiler ve myelodisplastik sendromlar düşünülmelidir. Dr.OKAY ÖZER

Eritrosit Sayısı İndeksleri-2 MCH (Ortalama eritrosit hemoglobini): normal değeri 30-34 pikogramdır. Anemi sınıflamasında MCV ile paralellik arzeder. Mikrositik anemilerde hacmi küçük olan eritrositlerin ihtiva ettiği hemoglobin az olduğundan MCH de düşüktür. Dr.OKAY ÖZER

Eritrosit Sayısı İndeksleri-3 MCHC (Ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu): Eritrositlerde bulunan hemoglobinin yüzde olarak ifadesidir. %30-36 arasındaki değerlere sahiptir. %36’yı geçmesi mümkün olmadığından anemi sınıflamasından ziyade cihazların kontrol parametresi olarak olarak kullanılır. Dr.OKAY ÖZER

Eritrosit Sayısı İndeksleri-4 RDW (Ortalama eritrosit dağılım genişliği): Eritrositlerin büyüklüklerinin dağılım genişliğini gösterir. Histogramlardan elde edilen istatistiki bir sonuçtur. Anizositozun objektif bir göstergesidir. MCV’den sonra anemilerin ayrımında en faydalı tetkiktir. Özellikle hipokrom–mikrositer anemilerin ayrımında faydalıdır. Demir eksikliğinde RDW artarken talessemide normaldir. Dr.OKAY ÖZER

Hatalı Yüksek Ölçüm Nedeni Hatalı Düşük Ölçüm Nedeni Kırmızı Küre Sayımı Kriyoproteinler Dev trombositler BKS>50x10e9/L Otoagglutinasyon Pıhtılaşma In vitro hemolizler Hemoglobin Karboksinemoglobin>%10 In vivo hemoliz Heparin Hiperbilirubinemi Lipemi Paraproteinemi Sulfhemoglobinemi (?) Hematokrit Hiperglisemi (>600 mg/dl) In vitro hemoliz Mikrositler kırmızı küre Dr.OKAY ÖZER

Ölçüm Hatalı Yüksek Ölçüm Nedeni Hatalı Düşük Ölçüm Nedeni Ortalama Eritrosit Hacmi Otoagglütinasyon BKS>50x10e9/L Hiperglisemi Kırmızı küre deformabilitesinde azalma Kriyoproteinler Dev trombositler In vitro hemoliz Mikrositer kırmızı küre Şişmiş kırmızı küre Ortalama Eritrosit Hemoglobin Yoğunluğu Pıhtılaşma Hatalı yüksek hemoglobin ölçümü Hatalı düşük hematokrit ölçümü Hatalı düşük hemoglobin ölçümü Hatalı yüksek hematokrit ölçümü Dr.OKAY ÖZER

Lökosit sayısı ve formülü Empedans ve optik saçılma yöntemi ile sayılır. Lökosit formülünü cihazlar yaptıkları grafiklerden hesaplamaktadır. Formül bazı cihazlarda lenfosit, monosit ve granüllü hücreler olarak verilir. Bazı cihazlarda ise ayrıca bazofil ve eozinofil sonuçlarıda ilave olarak bakılır. Dr.OKAY ÖZER

Hatalı Yüksek Ölçüm Nedeni Hatalı Düşük Ölçüm Nedeni Beyaz Küre Sayımı Kriyoproteinler Heparin Paraproteinler Çekirdekli eritrositler Trombosit kümeleşmesi "clumping" Tamamlanmamış hemoliz Pıhtılaşma Ezilmiş hücreler (basket hücreleri) Üremi İmmunsüpresifler İlaçlar Dr.OKAY ÖZER

Trombosit sayısı ve indeksleri Empedans veya optik saçılma ile sayılır. Ortalama trombosit hacmi (MPV) 7,8-11 fl’dir. Kan sayımı sonuçlarında en fazla kullandığımız parametreler trombosit sayısı ve MPV’dir. Trombosit sayısının 150.000/ml altında olması trombositopeni, 400.000/ml’nin üzerinde olması trombositoz olarak değerlendirilir. MPV myeloproliferatif hastalıklarda ve periferde trombosit yıkımı ile seyreden hastalıklarda artar. Dr.OKAY ÖZER

Hangi tam kan sayımı sonuçlarının periferik yayma ile beraber değerlendirilmesi gereklidir? Dr.OKAY ÖZER

Değişken Alt Sınır Üst Sınır Eritrositler (x10e12/L) <2,0 >8,0 Hemoglobin (g/L) <50 >200 OEH (MCV) (fL) <60 >100 OEHB(MCHb) (pg) <20 >37 OEHY (MCHbC) (%) KKDG (RDW) (%) <7 >20 Dr.OKAY ÖZER

CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ? Dr.OKAY ÖZER

ANEMİ MCV ERİTROSİT MORFOLOJİSİ MCV>100 MCV 80-100 MCV<80 MAKROSİTİK NORMOSİTİK MİKROSİTİK Dr.OKAY ÖZER

CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ? Hastanın anemi bulguları yoksa düşük hemoglobin, hematokrit ve diğer eritrosit parametrelerinin cihaz hatası veya başka bir hastaya ait olabileceği unutulmamalı (Bu durumun tam tersi de doğrudur). Anemisi olan hastada bakılacak ilk parametre MCV. Eğer MCV düşükse mikrositik anemi söz konusudur ve RDW değerine bakılmalıdır. RDW değeri yüksekse demir eksikliği normalse talessemi olabilir. Talassemide RBC değeri yüksektir. Kronik kan kaybına bağlı demir eksikliği anemisinde ılımlı lökositoz ve trombositoz olabilir. Eritrosit sayısı ile birlikte Hb, Hct yüksekliği dışında anormallik yoksa sekonder eritrositoz yapan nedenler düşünülmeli. Ancak eşlik eden beyaz küre ve trombosit sayısındaki artışlar akla myeloproliferatif hastalıkları özelliklede polisitemia vera’yı getirmelidir. Dr.OKAY ÖZER

CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ? Anemisi olan bir hastada lökositoz da varsa akut veya kronik lösemi olabilir. Bu durumda trombosit sayısı önemlidir. Trombosit sayısı da düşükse akut lösemi olma olasılığı daha fazladır. Kronik lösemilerde trombosit sayısı yüksek veya normaldir. Sadece trombosit sayısının düşük olduğu durumlarda trobositopeni yapan hastalıklar, özelliklede immüm trombositopeniler düşünülmelidir. Lökosit ve eritrosit parametrelerinde anormallik olmadan en sık görülen trombositopeni nedeni İTP’dir. Pansitopeni durumunda aplastik anemi, akut lösemi, myelodisplastik sendrom, megaloblastik anemiler akla gelmelidir. Dr.OKAY ÖZER

VAKA SUNUMLARI Dr.OKAY ÖZER

Vaka-1: 44y, erkek hasta boyunda şişlik, ateş, terleme, kilo kaybı şikayeti ile başvurdu. FM’de boyunda LAP ve splenomegalisi mevcut. HCT 41.1 MCV 83.3 MCH 25.7 MCHC 30.9 RDW 15.9 PLT 84.7 MPV 10.2 WBC 238 NEU 9.82 LYM 223 MON 5.16 EO .327 BA .176 RBC 4.93 HB 12.7 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–2: 64y, erkek hasta halsizlik şikayeti ile başvurdu Vaka–2: 64y, erkek hasta halsizlik şikayeti ile başvurdu. FM’de solukluk ve skleralarda subikteri vardı. WBC 4.0 NEU 2.1 LYM 1.6 MON 0.2 EO 0.1 BA - RBC 1.17 HB 4.6 HCT 12.8 MCV 109.8 MCH 34.0 MCHC 36.0 RDW 36.2 PLT 192 MPV 10.0 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–3: 24y, bayan hasta halsizlik şikayeti ile başvurdu Vaka–3: 24y, bayan hasta halsizlik şikayeti ile başvurdu. FM’de solukluk vardı. WBC 7.7 NEU 4.2 LYM 2.6 MON 0.6 EO 0.2 BA 0.1 RBC 2.99 HB 8.8 HCT 26.6 MCV 65.0 MCH 21.8 MCHC 28.0 RDW 18.0 PLT 542 MPV 9.4 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–4 56 y, kadın hasta yüzünde şişlik ateş, terleme ve ciltte kanama şikayeti ile başvurdu. FM’de ağız içinde, ciltte peteşiler, boyunda LAP’leri ve splenomegalisi vardı. WBC 54 NEU - LYM - MON - EO - BA - RBC 2.07 HB 7.0 HCT 20.4 MCV 98.5 MCH 33.7 MCHC 34.2 RDW 21.2 PLT 47 MPV 6.6 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–5: 25y, erkek hasta ateş, kırgınlık şikayeti ile başvurdu Vaka–5: 25y, erkek hasta ateş, kırgınlık şikayeti ile başvurdu. Boğazında tonsilliti mevcuttu. WBC 10.9 NEU 3.1 LYM 7.6 MON 0.4 EO 0.0 BA 0.0 RBC 5.42 HB 16.5 HCT 49 MCV 90.3 MCH 30.5 MCHC 33.8 RDW 13.6 PLT 246 MPV 9.1 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–6: 23y, kadın hasta alt ekstremitelerde peteşi tarzında kanama şikayeti ile başvurdu. WBC 4.9 NEU 3.5 LYM 0.6 MON 0.7 EO 0.1 BA 0.0 RBC 4.36 HB 12.4 HCT 37.0 MCV 90.0 MCH 33.7 MCHC 34.2 RDW 11.0 PLT 18 MPV 12.4 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Vaka–7: Hasta halsizlik yorgunluk şikayeti ile başvurdu Vaka–7: Hasta halsizlik yorgunluk şikayeti ile başvurdu. FM’de solukluk dışında bulgu yok. WBC 1.2 NEU 0.2 LYM 0.4 MON 0.1 EO 0.1 BA 0.4 RBC 2.26 HB 7.1 HCT 20.1 MCV 88.8 MCH 31.5 MCHC 35.4 RDW 14.5 PLT 25 MPV 7.3 ? Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

Dr.OKAY ÖZER

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Dr.OKAY ÖZER