DÜNYA SEPSİS GÜNÜ 13 EYLÜL Dünyada her 3-4 sn’de bir kişi sepsis nedeniyle hayatını kaybediyor. Sepsis, çok yaygın olmasına ve mortalitesi yüksek olmasına rağmen sağlık personeli tarafından yeteri kadar tanınmıyor. YB ünitelerinde çalışan hekim ve hemşireler ağır hastalarda sepsisin sonuçlarını iyi bilmelerine rağmen diğer servislerde çalışanlarda sepsis farkındalığı zayıf ve sepsis tıbbi acil olarak algılanıp erken tedavi edilmiyor.

‘World Sepsis Day’ Global Sepsis Alliance (GSA)’nın Bir Girişimidir GSA, Sepsis ile alakalı, sepsisin tanı/bakım/tedavisin üstlenmiş kar amacı gütmeyen organizasyonlar tarafından kurulmuştur

Global Sepsis Alliance (GSA) Toplumun, sağlık çalışanlarının, hastaların, ailelerin eğitilerek sepsisin tıbbi acil durum olarak erken dönemde fark edilerek tedavi edilmesini sağlamak amacıyla çalışan gönüllü bir kuruluş Sepsis alliance ilk olarak 2004’de diş hekimi bir babanın kızını hemoroid ameliyatı sonrası sepsisden kaybetmesiyle kuruluyor. Dr. Flatley sepsisi hiç bilmediğini fark edip Sepsisi Alliance’ı kuruyor. 2011’de ilk olarak sepsis nedir diye kısa metrajlı bir film çekiliyor. Ludwin, bir üniversite öğrencisi, H1N1’den bacaklarını ve parmaklarını kaybediyor. Onu çekiyor. 4 ay sonra sepsis farkındalık ayı Ohio’da , 2012’de ilk dünya sepsis günü.

Türk Yoğun Bakım Derneği Kuruluş: 1978 (Avrupa Yoğun Bakım derneği 1981) 1979’dan itibaren kurslar 1984’den itibaren kongreler 1989’dan itibaren uluslararası toplantılar Avrupa Yoğun Bakım Derneğinde Türkiye Temsilciliği Avrupa Yoğun Bakım Derneği Yönetim Kurulu Üyeliği Bilimsel Dergi Web sayfası Üye Sayısı: 1300

sepsisi durdurun hayat kurtarın Dünya Sepsis Günü 13 Eylül www.world-sepsis-day.org www.saglik.gov.tr www.yogunbakim.org.tr 2012 yılından beri 13 Eylül günü çeşitli faaliyetlerle farkındalık artırılmaya çalışılıyor 6

Dünya Sepsis Günü 2020 Hedefleri Sepsiste hayatta kalma olasılığının tüm hasta grupları için dünyanın tamamında arttırılması Sepsis sonrasında uygun rehabilitasyon servislerine daha kolay ulaşılabilinmesini sağlamak Gerek sağlık çalışanlarının gerekse toplumun sepsis farkındalığının arttırılması ve sepsisi anlamalarının sağlanması Global sepsis probleminin, sepsis kontrol ve yönetiminin pozitif etkilerinin kayıtlar ve değerlendirmeler ile açık şekilde ortaya koyulması 2020 yılına kadar sepsis sıklığının % 20 azaltılması

Sunum Akışı Tanımlama Sepsis Sonrası İnsidens Sepsisin Önlenmesi Mortalite Maliyet Sepsis Sonrası Sepsisin Önlenmesi Tanı Tedavi SONUÇ

Sepsis nedir? Beyin Akciğer İnfeksiyon Kalp Karaciğer Böbrek Lokal bir enfeksiyon Örn: akciğer – vücudun lokal savunma mekanizmalarını yener ve patojenik mikroorganizmalar ve bunların oluşturduğu toksinler enfeksiyonun orijinal bölgesinden ayrılır ve dolaşım sistemine girer. Bu sistemik inflamatuar cevap sendromu denen (SIRS: sistemik inflamatuar cevap sendromu) genel bir inflamatuar cevaba neden olur. Herbir organ fonksiyonu bozulmaya başlar ve tamamen iflas eder. Birçok organ sırasıyla ve eş zamanlı olarak fonksiyonlarını kaybeder ve kardiyosirkülatuar yetmezlik kan basıncında ani düşüşe neden olur. Doktorlar bunu septik şok olarak adlandırır. Vücudun infeksiyona yanıtının kendi doku ve organlarına hasar vermesi ile ortaya çıkan ve erken tanı konulmaz ve tedavi edilmezse şoka, çoğul organ yetersizliğine ve ölüme yol açan hastalık

SİRS = Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu İnfeksiyon / Travma SİRS Sepsis Ağır Sepsis SİRS + kanıtlanan veya şüphelenilen infeksiyon

İnfeksiyon SİRS Sepsis Virüs Travma Ağır Sepsis Mantar Bakteri Pankreatit Virüs Sepsis Travma İnfeksiyon SİRS Ağır Sepsis Mantar Yanıklar Parazit Diğer

SİRS = Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu İnfeksiyon / Travma SİRS Sepsis Ağır Sepsis ≥ 1 organ disfonksiyonun eşlik etmesi

SEPSİS’TE Etkilenen Organ Sistemleri Kalp Böbrek Koagülasyon sistemi Karaciğer, GİS Altered Consciousness Confusion Psychosis Akciğer MSS İmmunolojik Yanıt Kemik İliği

Şiddetli SEPSİS’de infeksiyon odağı Diğer/bilinmiyor Endokardit Merkezi sinir sistemi Yara/yumuşak doku Cihaza bağlı Abdominal Genitoüriner Primer bakteremi Solunumsal Angus et al, Crit Care Med 2001; 29: 1303-10

İnsidans Dünya çapında 20 – 30 milyon / yıl yeni vaka 100.000 maternal sepsis / yıl Yalnız gelişmekte olan ülkelerde değil, gelişmiş ülkelerde de insidans yüksek !!! Gebelikte bazı ülkelerde kanama ve tromboemboliden daha fazla ölüme neden oluyor. Son 10 yılda sepsis vakalarında yılda % 8-13 artış mevcut. Tıptaki tüm gelişmelere rağmen mortalite % 30-60 arasında seyrediyor. (Engel C. Epidemiology of sepsis in Germany: results from a national prospective multicenter study. Intensive Care Med, 2007. 33(4): p. 606-18.) 

Sepsis en sık karşılaşılan Hastalıktır İnsidans 377 / 100,000 Akciğer ABD ve Avrupa* için 100.000 kişide vaka sayısı Meme 223 / 100,000 208 / 100,000 22.8 / 100,000 331.8 / 100,000 Prostat Sepsis İnme * Kanser Mİ HİV Sepsis en sık karşılaşılan Hastalıktır

İnsidans: YAŞ İNGİLTERE 2008 yılında septisemi ve sepsis tanısıyla hastaneye yatırılan hastaların 2/3’ü 65 yaş ve üzerinde Erkek Kadın Oran / 10,000 popülasyon ABD < 65 Yaş: 95/100.000 > 65 Yaş: 1.220 /100.000 Kadın – erkek arasında fark yok. 65 yaş ve üzerinde septisemi ve sepsis tanısıyla hastaneye yatış 13 kat daha fazla (122.2 / 10,000 popülasyon vs 9.5 / 10,000 popülasyon). 2008 yılında septisemi ve sepsis tanısıyla hastaneye yatırılan hastaların 2/3’ü 65 yaş ve üzerinde. < 65  85 Yaş

Gelişmekte olan ülkelerde her yıl > 6,000,000 yenidoğan ve çocukta SEPSİS gelişmektedir.

Sepsis insidansı her yıl % 8 – 13 artmaktadır Sepsis (Temel tanı veya sekonder tanı) nedeni ile hastaneye yatışlar

hastaneye yatış oranlarında 2 kat artış (2000-2008) Oran / 10,000 popülasyon Septisemi veya sepsis primer tanısıyla hastaneye yatış Veriler 2008 yılında yayınlanan ABD’de Ulusal Hastaneden Taburculuk Araştırmasından alınmıştır (NCHS (Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi) yayınlamış). Yeşil çizgi 10.000 popülasyonda septisemi veya sepsis primer tanısıyla hastaneye yatırılan hastaları (2000’den 2008 yılına 2 kattan fazla artış); lacivert çizgi ise primer veya yatıştan sonra sekonder tanı alan hastaları (% 70 artış) göstermektedir. Bu artış popülasyonun yaşlanmasına, kronik hastalıklardaki artışa, daha fazla invaziv girişimlerin, kemoterapinin, transplantasyonun uygulanmasına ve artan antibiyotik direncine bağlanmış. Ayrıca gelişmekte olan ülkelerde malnütrisyon, fakirlik, aşılamada yetersizlik ve erken tedavide gecikme de katkıda bulunmakta. Septisemi veya sepsis primer tanılı veya sekonder tanı Sepsis nedeniyle hastaneye yatış oranlarında 2 kat artış (2000-2008) Yıl

Sepsis, halk sağlığı problemi İngiltere’de senelik ölüm sebepleri (bin/yıl) Yine prostat kanseri, meme kanseri ve HİV/AİDS’e bağlı ölümlerin toplamından daha fazla ölüme neden oluyor. Çoğu hastanede koroner YB haricindeki YB’larda önde gelen ölüm nedeni. ABD’de her 4 hastane içi ölümün birisi sepsise bağlı. 39 34 25 10 Sepsis AC kanseri Barsak kanseri Meme kanseri NHS Evidence 2009

Sepsiste Mortalite: %30-60 SEPSİS Mortalitesi 1000 ölüm / saat 24.000 ölüm / gün 8 milyon ölüm / yıl Sepsis tanılı hastanın ölüm riski miyokard infarktüsü veya inme tanılı hastaların ölüm riskine göre 5 kat daha fazla olmasına rağmen hala yeterli tanı konulamamakta ve yaklaşımda yeterli hassasiyet gösterilmemektedir. Sepsiste Mortalite: %30-60 Reinhart K. Rev Bras Ter Intensiva. 2013; 25(1):3-5

Maternal SEPSİS Mortalitesi Gelişmekte Olan Ülkeler Orta Gelir Düzeyindeki Ülkeler Gelişmiş Ülkeler 1.120 / 100.000 Malawi 540 / 100.000 Hindistan 13 / 100.000 İngiltere TÜRKİYE: 16.5 / 100.000 Sağlık Bakanlığı Anne Ölümleri Merkez Komisyonu MATERNAL ÖLÜMLERİN İKİNCİ SIRADAKİ NEDENİ: SEPSİS WHO

SEPSİS’te Organ Yetmezliği Sayısı-Mortalite İlişkisi Organ yetersizliği sayısı Hebert et al. Chest 1993;104:230-5

Ortalama maliyet / hasta Toplam hastane maliyeti Toplam hastane maliyeti (milyar $) Ortalama maliyet / hasta Toplam hastane maliyeti ABD’de her yıl yaklaşık 750,000 sepsis vakası nedeniyle yaklaşık 17 milyar dolar maliyet Age Yaş Ortalama yatış süresi 19.6 gün Ortalama maliyet $ 22,100 / vaka Toplam hastane maliyeti $ 16.7 MİLYAR Maliyetin % 52.3’ü 64 yaş üzerinde Maliyetin % 30.8’i 74 yaş üzerinde Angus et al, Crit Care Med 2001; 29: 1303-10

Maliyet Maliyette artış % 11.9 / yıl 2008 yılında ABD’de sepsise bağlı toplam hastane maliyeti $ 14.6 MİLYAR Avrupada sepsis maliyeti 25,000 Euro / vaka Uzun dönem sekellere bağlı maliyet bilinmiyor Maliyette artış % 11.9 / yıl National Center for Health Statistics DOI: http://www.cdc.gov/nchs/data/databriefs/db62.htm

Yaşam kalitesinde azalma Posttravmatik stres bozukluğu SEPSİS Sonrası Yaşam Kalitesi Kronik ağrı Kognitif bozukluklar CIP/CIM Yaşam kalitesinde azalma Sepsis sonrası hayatta kalan hastalarda daha fazla organ hasarı, kognitif bozukluklar, ve fiziksel disabilite görülüyor. Rehabilitasyon servislerine yönlendirmede büyük eksiklikler var. Her 5 sağkalan sepsis hastasının birinde uzun dönem fiziksel, kognitif veya mental sağlık problemi mevcut. Depresyon Posttravmatik stres bozukluğu Kaşeksi

Posttravmatik Stres Bozukluğu Insidensi Tecavüz Savaş ICU’dan taburcu olanlar* Fiziksel şiddet Yangın, doğal afet *Sepsis, tüm ICU vakalarının %50-60’ını oluşturur

SEPSİSİN ÖNLENMESİ Aşılama El Hijyeni Temiz Doğum Sanitasyon

Tanı Resüsitasyon Başlangıç tedavisi İdame Derlenme İlk 6 saat Hastane İdame Taburculuk öncesi ve sonrası Derlenme

Sepsis Tanısı Atlanmamalı Ateş (≥ 38.3°C)- Hipotermi (< 36°C) Lökositoz (> 12,000/µL)- Lökopeni (< 4000/µL) Taşikardi (> 90/dk) Takipne Bilinç durumunda değişiklik İleri derecede ödem veya pozitif sıvı dengesi Hiperglisemi (> 140 mg/dl) Tanı kriterlerinden birkaçının birarada olması tanı için yeterli. + KANITLANMIŞ VEYA ŞÜPHE EDİLEN ENFEKSİYON

Yeni Organ Disfonksiyonu? Ensefalopati: somnolans, konfüzyon, deliryum Koagülasyon: trombositler < 100,000 /µL veya INR>1.5 veya aPTZ>60 sn Renal: idrar çıkışı < 0.5ml /kg/h veya en az iki saat süreyle ve yeterli sıvı resüsitasyonuna rağmen Asidoz: laktat artışı (> 1 mmol/l) Akciğerler: takipne, hızlı nefes alma Arteryal hipoksemi: oksijensiz SpO2 <90%, PaO2/FiO2 < 300 Dolaşım: hipotansiyon (SKB≤ 90 mmHg / OAB < 70 mmHg), ciltte lekelenme, soğuk ekstremiteler Karaciğer: total bilirübin > 4 mg/dl SKB: Sistolik kan basıncı; OAB: ortalama arter basıncı; SpO2: pals oksimetrede oksijen satürasyonu

Şüphe varlığında hızla tedavi başlanmalı !!!! Kazanılmış her saat mortaliteyi yaklaşık % 8 azaltır ! Kardiyak arrest (dakikalar) Travma (1 saat) AMI (1 saat) Şiddetli sepsis (1 saat) İnme (3 saat) Sepsis tanısı sıklıkla çok geç konuluyor. Sağlık personeli sepsis gelişiminden şüphe etmiyor ZİRA klinik belirti ve bulgular ile lab bulguları (ateş, taşikardi, artmış solunum sayısı veya lökositoz) sepsise spesifik değil. Yenidoğan ve çocuklarda da durum benzer ve bu yaş grubundaki hastaların tablosunun hızla bozulma ihtimali yüksek. Bu nedenle sepsisten MUTLAKA şüphe edilmeli.

Tanı Resüsitasyon Başlangıç tedavisi İdame Derlenme İlk 6 saat Hastane İdame Taburculuk öncesi ve sonrası Derlenme

İlk ÜÇ saat içerisinde Kan kültürleri (2- 3 set) İntravenöz geniş spektrumlu antibiyotik Laktat ölçümü TA düşük veya laktat artışı var (≥ 4 mmol/l); 30 ml/kg kristaloid ile sıvı replasmanı Oksijen, gerekirse entübasyon (SpO2 > % 90) 2012 yılında toplanan konsensus konferansı sonrasında 2013 yılında yayınlanan “Surviving Sepsis Kampanyası” ndan alınmıştır. Uluslar arası bir girişim. Kanıta dayalı bilgiler eşliğinde sepsise yaklaşımı dünya çapında standat hale getirmeyi hedefliyor. Hedef sepsis tanı ve tedavisini geliştirmek. TA: arteriyal tansiyon

Antibiyotikler – Olabildiğince erken !!! Şok tablosu ortaya çıktıktan antibiyotik tedavisinin başlamasına kadar geçen süre < 2 saat olursa yılda 32,360 kişinin hayatı kurtulabilir. (Günde 89 kişi) sağkalım Survival(%) etkin antibiotik tedavisi uygulanan hastalar Ölüm oranı (OR) Hipotansiyon başlangıcından sonraki süre (saat) Hipotansiyon başlangıcından sonraki süre (saat) Hipotansiyon başlangıcından sonraki süre (saat) Antibiyotik tedavisinde her saat gecikme = yaşam şansını %7.6 oranında azaltıyor. Ortalama AB başlama süresi = 6 saat Dünya Sağlık Örgütü'nün araştırmasına göre Türkiye antibiyotiğin etkisiz kaldığı 3 ülkeden birisi. SEPSİS Tıbbi Bir Acildir Kumar et al. Crit Care Med 2006; 34: 1589-96.

İlk ALTI saat içerisinde Sıvı resüsitasyonuna cevap yok ve TA düşükse OAB ≥ 65 mmHg olacak şekilde vazopresör (noradrenalin) Sıvı resüsitasyonuna devam et. Hedefler; SVB > 8mmHg* ScvO2 ≥ 70% (Hct > 30% dobutamin düşün) Laktat’ın normale dönmesi • Mümkünse infeksiyon kaynağı tespiti ve kontrolü TA: arteriyal tansiyon; OAB: ortalama arter basıncı; SVB: santral ven basıncı; ScvO2: santral venöz oksijen satürasyonu * Hasta mekanik ventilasyon desteğinde ise SVB > 12 mmHg

Sepsisin mortalitesi yüksektir. (%30-60) Sepsis, vücudun infeksiyona yanıtının kendi doku ve organlarına hasar verdiği hayatı tehdit eden bir hastalıktır. Dünya çapında her yıl 20 – 30 milyon yeni vaka gelişmekte ve insidans her yıl % 8 – 13 artmaktadır. Sepsisin mortalitesi yüksektir. (%30-60) Sepsis acil bir durumdur. Tanı ve tedavide kazanılmış her saat mortaliteyi yaklaşık % 8 azaltmaktadır.

Ulusal Sepsis Kampanyası Hedefleri Sepsisin gündemin öncelikli maddesi olması Sepsisin artan tıbbi ve ekonomik yüküyle ilgili farkındalık yaratmak Sepsis hastalarının tedavisi ile akut ve uzun süreli bakımı için iyi eğitimli personel sağlamak. Sepsisin daha erken anlaşılmasını, tedavisinin daha etkili olmasını sağlayacak uluslararası sepsis kılavuzlarının uygulanmasını desteklemek. Sepsis görülme sıklığını azaltacak ve sepsisle ilgili sonuçları iyileştirecek stratejilerin planlanması

Dünya Sepsis Günü 2020 Hedefleri Sepsiste hayatta kalma olasılığının tüm hasta grupları için dünyanın tamamında arttırılması Heryerde uygun rehabilitasyon servislerine daha kolay ulaşılabilinmesini sağlamak Gerek sağlık çalışanlarının gerekse toplumun sepsis farkındalığının arttırılması ve sepsisi anlamalarının sağlanması Global sepsis probleminin, sepsis kontrol ve yönetiminin pozitif etkilerinin kayıtlar ve değerlendirmeler ile açık şekilde ortaya koyulması 2020 yılına kadar sepsis sıklığının % 20 azaltılması

SEPSİS ERKEN ŞÜPHE EDİN !!!! ERKEN TEŞHİS EDİN !!!! ERKEN TEDAVİ

sepsisi durdurun hayat kurtarın Dünya Sepsis Günü 13 Eylül www.world-sepsis-day.org www.saglik.gov.tr www.yogunbakim.org.tr 2012 yılından beri 13 Eylül günü çeşitli faaliyetlerle farkındalık artırılmaya çalışılıyor 42