MESLEK HASTALIKLARI

TANIMLAR Meslek Hastalıkları en genel tanımı ile meslekle-işle ilgili hastalıklardır. Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır.

TANIMLAR Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır.

TANIMLAR : “Meslek hastalıkları, Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ve ruhi arıza halleridir”.

NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR? Meslek hastalıkları, etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir.

MESLEK HASTALIKLARININ TANISINDA TEMEL ÖZELLİKLER Kendine özgü bir klinik tablo, İyi belirlenmiş bir hastalık etkeni, Hastalık etkeni veya metabolitinin biyolojik ortamda bulunuşu, Hastalığın deneysel olarak oluşturulabilmesi, Hastalığın o meslekte çalışanlarda insidansının yüksek olmasıdır.

 Herhangi bir etkenin meslek hastalığına neden olduğunu bilimsel olarak ortaya koymak için aşağıdaki hususlar dikkatle irdelenmelidir: - İlişkinin Gücü; Bir riske maruz kalma ile hastalığın artışı, - Uyum; Birçok bilimsel araştırma sonucunda benzer sonuçlar elde edilmesi, - Özgünlük; Risk maruziyeti sonucunda artan morbidite ve mortalitenin, hastalık zemininin açıkça ortaya konması, - Uygun zaman ilişkisi; Maruziyet ve hastalığın ortaya çıkması için belli bir geçiş sürecine ihtiyaç olması, - Biyolojik yatkınlık; Maruziyet düzeyi ile hastalığın şiddeti arasında doğru orantı olması, - Biyolojik duyarlılık; Riskin toksikolojik, kimyasal ve fiziksel özelliklerinin maruz kalındığında hastalık oluşturacak bir duyarlılığa yol açması, - Uygunluk; Hayvan çalışmaları, insan epidemiyolojik çalışmaları vs. ile toplanan bütün delillerin kesin ve yaygın bir etken-etki ilişkisini ortaya koyması.

Madde 64 - Meslek hastalıkları "Meslek Hastalıkları Listesinde"; SSK Sağlık İşleri Tüzüğüne Göre Meslek Hastalıklarının tanımı yapılarak 5 kategoride toplanmıştır. Madde 64 - Meslek hastalıkları "Meslek Hastalıkları Listesinde"; A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B. Mesleki cilt hastalıkları, C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları olmak üzere 5 grupta toplanmıştır

toksik ensefalopati sınırında (120µg/dl), olduğu tespit edilmektedir. Kimyasal Maddeler-1 Ağır Metaller (Kurşun, Kadmiyum, Cıva, Krom, Alüminyum, Nikel, Çinko, Bakır, Vanadyum, Arsenik vb..) Akü, geri dönüşüm, döküm fabrikalarından başvuran işçilerin kan kurşun seviyesinin toksik ensefalopati sınırında (120µg/dl), olduğu tespit edilmektedir. Bu hastalarımızın bir çoğu hastanelerimize endoskopi, FMF taraması, anemi sebebi ile kemik iliği biyopsisi, appendektomi ve en son psikiatri kliniği ile son bulan bir süreçten geçtikten sonra başvurmaktadırlar.

Kimyasal Maddeler-2 Solvent (Yapıştırıcı, boya, benzen, tiner vb..) Sanayide 330.000 değişik solvent tanımlanmıştır. Alerji, astım, kanser etkeni olabilen bu maddeler, nörotoksik, ototoksik, nefrotoksik vb.. etkileri de olabilen maddelerdir. Bu maddelere maruz işçiler hem klinisyen desteği hem de laboratuvar desteği olmadığından; değişik tanılarla, değişik hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmaktadır. Bu maddeler ve cihazların eğitimi ülkemizde Toksikoloji master ve doktora programlarında verilmektedir.

SOLUNUM SİSTEMİNİN SAVUNMA MEKANİZMALARI Üst solunum yollarında bulunan silya ve mukus Alt solunum yollarına geçen parçacıkların bazı hücrelerce sindirilmesi Parçacıkların, kan veya lenf sisteminden emilim veya dağılım ile akciğerlerden çıkarılması Akciğerlerdeki bağışıklık sistemi hücrelerinin yabancı maddelere karşı antikor üretmesi Hava keseciklerinde tahribat olduğunda bazı onarım mekanizmalarının devreye girmesi

SOLUNUM SİSTEMİNDE OLUŞAN BİYOLOJİK YANITLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kişisel faktörler: Yaş, sağlık durumu, beslenme durumu, bağışıklık durumu, cins ve diğer genetik faktörler, psikolojik durumu, kültürel faktörler. Çevresel faktörler: Etmenin konsantrasyonu, kararlılığı, maruziyet ortamında fizikokimyasal özellikleri, maruziyet süresi, frekansı ve yolu.

BİYOLOJİK YANITLAR İritan Yanıt Fibrotik Yanıt Alerjik Yanıt Enfeksiyöz Yanıt Karsinojenik Yanıt Sistemik Yanıt

İRİTAN YANIT Burun, boğaz ve gözde yanma duygusu Akciğer ödemi ve iltihabı Kronik iritasyona mikropların eklediği iltihaplanmalar Geri dönüşümsüz degişiklikler Solunum sistemi mukozasında kronik iltihaplanma

FİBROTİK YANIT Akciğerlerin dokusunda fibroz=pnömokonyoz Pnömokonyozlar - Silikoz - Kömür İşçileri Pnömokonyozu - Asbestoz

ALERJİK YANIT Alerjik YANIT = duyarlılaştırma Alerjik reaksiyonlar; - Üst solunum sistemi (allerjik rinit) - Bronş ağacı (bronşiyal astım) - Hava kesecikleri - Akciğer dokusu (çiftçi akciğeri)

ENFEKSİYÖZ YANIT Bakteriler Virüsler Mantarlar Bazı enfeksiyonlar; - pulmoner fibrozla sonuçlanır. - alerjik reaksiyonlara yol açabilir.

KARSİNOJENİK YANIT Dokuların kontrolsuz büyümesiyle karakterize bir grup hastalığa verilen genel bir terimdir. Maruziyet başlangıcı ile hastalığın ortaya çıkması arasında tipik olarak 15-40 yıl geçebilir. Asbest lifleri bronş kanseri ve mezotelyomaya yol açabilir. Depolanmış radyoaktif partikülleri, akciğer dokusunu yüksek dozlarda lokal iyonize radyasyona maruz bırakabilir ve kanser nedeni olabilir.

SİSTEMİK YANIT Birçok çevresel kimyasallar, hedef alanlarına göre etkilerine bağlı olarak genel bir sistemik bozulma oluşturur. Akciğerler, birçok zararlı madde için sadece bir hedef değil aynı zamanda akciğerlerden kana geçen zehirli maddelerin giriş yeridir.

PNÖMOKONYOZLAR Tanım Çeşitli tozların solunumla alınarak akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu oluşması sonucu meydana gelen bir grup hastalığa verilen addır. Akciğerlerde biriken tozlarla oluşan, açık radyolojik görünüm veren akciğer hastalığıdır.

PNÖMOKONYOZLARIN OLUŞUMU Tozun kimyasal ve fiziksel yapısı Toz partiküllerinin büyüklüğü Solunan havadaki toz yoğunluğu Maruziyet süresi Bireysel duyarlılık, farklılık

TOZ PARTİKÜLLERİNİN BÜYÜKLÜĞÜ 10 mikron> solunmaz 0.5-10 mikron bir kısmı tutulur 0.5-5mikron alveollere ulaşır 0.5 mikron< ekspirasyonla dışarı verilir

KORUNMA Teknik korunma Havalandırma Kapalı çalışma Sulu çalışma Buhar tatbiki Tıbbi korunma İşe giriş muayeneleri Periyodik muayeneler

SİLİKOZ Etken; serbest silis tozu (SiO2) 0.5-5 mikron büyüklüğündeki tozlar Maden ocaklarında galeri açılması, karayolu, demiryolu, baraj yapımında tünel kazılması işleri Galeri ve tünel açılmasında çalışan lağımcılar, krom, civa, bakır, demir madeni filizi eldesinde çalışanlar, döküm temizleyicileri, seramik ve cam sanayiinde hammadde kırma, öğütme işinde çalışanlar, ateş tuğlası yapımında, fırın onarımında çalışanlar, kuvars değirmeninde çalışanlar

SİLİKOZ Klinik: nefes darlığı - geç dönemde spastik öksürük, balgamsız öksürük sırt ağrıları Silikoz ile Tbc arasında karşılıklı olarak olumsuz bir etkileşim söz konusu Klinik tabloda ağırlaşma: ateş, öksürük, aşırı zayıflama, hemoptizi

SİLİKOZ Laboratuvar bulguları: İki önemli gösterge Akciğer radyografisi: ILO Sınıflandırması SFT Tanı: Hastalık hikayesi+mesleki geçmiş+FM+ akciğer radyografisi+SFT Komplikasyonlar: Siliko-Tbc, Cor Pulmonale Tedavi: Spesifik tedavisi yok. Semptomatik tedavi(O2) İleri vakalarda antiTbc tedavisi.

SİLİKOZ Korunma: Teknik: Havalandırma, sulu çalışma, ikame Tıbbi: - işe giriş muayeneleri - periyodik tıbbi kontroller: Fizik Muayene: Kr. Akciğer hast, göğüs deformitesi Standart Akciğer grafisi ASFT

KİP Kömür işçilerinde görülür. KİP’i oluşturan etken; artık kömür tozudur. Basit KİP: - Prognozu yaşam süresi bakımından iyi - Kr.Bronşit: sürekli öksürük ve balgam Komplike KİP: - Durum ağır. - Vantilasyon bozukluğu belirgin. - Obstruktif akciğer bulguları var. Korunma: - Silikozdaki korunma yolları geçerli. - Sigara kullanımı önemli.

ASBESTE BAĞLI HASTALIKLAR Asbestoz Kanserler Mezotelyoma Bronş kanserleri Akciğer dışı kanserler İmmunolojik değişiklikler Akciğer zarı reaksiyonları

ASBESTOZ Asbest tozlarına maruziyet İpliksi ve düz asbest; en çok kullanılan ipliksi gruptaki krizotil (beyaz asbest) Çapı 3 mikrondan az, uzunluğu çapın en az 3 katı olan toz parçacıkları Klinik: Öksürük ve sırt ağrıları Tanı: Radyolojide düzensiz opasiteler,solunum fonksiyon testlerinde değişiklikler

MEZOTELYOMA Asbestoz önemli neden Akciğer zarında oluşmaya başlar. Klinik: Göğüs ağrısı, kısa solunum, solunum güçlüğü, genel yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı Radyolojik ve laboratuvar bulguları Tanı: Asbest hikayesi+klinik belirtiler+radyolojik bulgular+tomografik bulgular

BİSİNOZ Pamuk, keten, kendir tozları 5-6 yıl maruziyet Patogenez Bakteri endotoksini İmmunolojik etki Koza dış yapraklarındaki farmakolojik etken

BİSİNOZ Klinik Haftanın ilk iş günü dispne Öksürük-balgam Raller FEV1/FVC değerinde düşme X ray(-)

BİSİNOZ Klinik aşamaları 1. Hafta başlarında göğüs sıkışması 2. Her pzt.günü göğüs sıkışması 3. Diğer günlerde göğüs sıkışması 4. Kronik öksürük-balgam

BİSİNOZ Korunma İlk aşamada bronkodilatör Yerel aspirasyon Akc. hst.varsa işe başlamamalı İlk 2ay sonundaki kontrolde duyarlılık(+) ise; iş değişikliği 1. ve 2.aşama klinik aşamaları reversible İşlenmemiş pamuğu buhara tabi tutmak

TÜBERKÜLOZ İNSİDANSI Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz mikrobuyla karşılaşmıştır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl yaklaşık 8,4 milyon insan bu hastalığa yakalanmakta 2 milyon insan bu hastalık nedeniyle ölmektedir.

Tüberküloz nasıl bulaşır Tüberküloz hastalığı, solunum yoluyla bulaşır. Hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması, konuşması ile solunum yolu salgıları damlacık şeklinde havaya atılır. İçinde tüberküloz basilinin (mikrobunun) de bulunduğu bu damlacıkların solunması ile sağlıklı bireyler infekte olur.

Tüberküloz nasıl bulaşır İnfekte olan her kişide mutlaka hastalık gelişmez. Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın vücutta saklı kalır ve vücut direncinin düştüğü bir anda hastalık oluşturur. Hastalık gelişme riskinin en yüksek olduğu dönem ilk iki yıldır. İlk iki yılda %5 sonrasında %5 olmak üzere, yaşam boyu hastalık gelişme riski %10’dur. 

Tüberküloz basilinin giriş kapısı akciğerler olduğu için en çok hastalık görünen organ akciğerdir. Ancak basiller solunum yoluyla alındıktan sonra kan ve lenfatikler yoluyla vücudun diğer tüm organ ve dokularına (Örneğin: lenf bezleri, beyin, böbrek, kemik,..) yayılabilmekte ve hastalık oluşturabilmektedir.

Tüberküloz hastalığın tanısı nasıl konur Tüberküloz tanısı, balgamda tüberküloz basilinin gösterilmesi ile konur. Hastanın yakınmaları ve akciğer filmi bulguları şüphelenmeyi sağlar.

Tüberkülozda ilaç direnci İlaç direncinin nedeni önerilen tedavinin düzenli kullanılmamasıdır. Verilen ilaçlar her gün içilmez veya bir kısmı içilip kalanı unutulur içilmez ise direnç gelişir. Bu durumda ilaçlar tüberküloz basilini öldüremez ve hastalık devam eder.