VERGİ UYGULAMASINDA ENFLASYON MUHASEBESİ 21 Ocak 2004 Swissotel 13

ENFLASYON MUHASEBESİ

Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkisi

Örnek A.Ş. Bilanço – 1 Ocak (Milyon TL) Kasa 2,000 Sermaye 2,000 Toplam 2,000 Toplam 2,000

Örnek A.Ş. Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Kasa 2,000 Sermaye 2,000 Toplam 2,000 Toplam 2,000

Örnek A.Ş. Sermayenin 31 Aralık tarihindeki değeri 1 Ocak tarihinde 3,400,000,000 1 Ocak tarihinde yatırılan sermaye 2,000,000,000 X Enflasyon Katsayısı 1.70 =

Enflasyon muhasebesi uygulanırsa : Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Örnek A.Ş. Enflasyon muhasebesi uygulanırsa : Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Kasa 2,000 Sermaye 3,400 D.Zararı (1,400) Toplam 2,000 Toplam 2,000

Örnek A.Ş. Kasadaki nakit paranın 1 yıl boyunca %70 enflasyon karşısında uğradığı değer kaybı 2,000,000,000 x %70 = 1,400,000,000

Örnek A.Ş. Bilanço – 1 Ocak (Milyon TL) Banka 2,000 Sermaye 2,000 Toplam 2,000 Toplam 2,000

Örnek A.Ş. Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Banka 3,400 Sermaye 2,000 D.Karı 1,400 Toplam 3,400 Toplam 3,400

Gerçekleşmeyen karın vergisi ! Örnek A.Ş. Gerçekleşmeyen karın vergisi ! Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Banka 3,400 Sermaye 2,000 Ödenecek vergi 420 (*) D.Karı 980 Toplam 3,400 Toplam 3,400 (*) 1,400 x %30 = 420

Gerçekleşmeyen karın dağıtılması ! Örnek A.Ş. Kar Dağıtım Tablosu Dönem Karı 1,400 Vergi Karşılığı (420) I.Tertip Yedek Akçe (100) Dağıtılabilir Kar 880 II.Tertip Yedek Akçe (80) Dağıtılacak Kar Payı 800 Gerçekleşmeyen karın dağıtılması !

Enflasyon Muhasebesi Uygulanırsa: Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Örnek A.Ş. Enflasyon Muhasebesi Uygulanırsa: Bilanço – 31 Aralık (Milyon TL) Banka 3,400 Sermaye 3,400 Toplam 3,400 Toplam 3,400

Enflasyon Muhasebesini Düzenleyen Standartlar

ENFLASYON MUHASEBESİNİ DÜZENLEYEN STANDARTLAR UMS 29-HİPERENFLASYONİST EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA MUY 14-MALİ TABLOLARIN YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE DÜZELTİLMESİNE İLİŞKİN MUHASEBE STANDARDI SPK XI/20-YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE MALİ TABLOLARIN DÜZELTİLMESİNE İLİŞKİN İLKE VE KURALLAR HAKKINDA TEBLİĞ 5024 NO’LU YASA UMS 29, yüksek enflasyonist bir ekonominin para biriminde hazırlanan mali tabloların bilanço tarihinde cari olan ölçüm birimi ile yeniden ifade edilmesini öngörmektedir.

KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA 5024 NO’LU YASA VERGİ USUL KANUNU GELİR VERGİSİ KANUNU VE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN

ENFLASYON MUHASEBESİ UYGULAMASI HANGİ DURUMDA BAŞLAYACAK? TEFE’deki artışın; - son 3 hesap döneminde % 100’ den ve - son 1 hesap döneminde % 10’ dan fazla olması halinde uygulanır. Her iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir.

GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİNDE ENFLASYON MUHASEBESİ HANGİ DURUMDA BAŞLAYACAK? %100 ve %10 şartı üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki 36 ay ve son 12 ay için uygulanır. Herhangi bir geçici vergi döneminde uygulamanın zorunlu olması halinde aynı hesap dönemi içindeki izleyen geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılır.

ORANLAR KONUSUNDA BAKANLAR KURULU’NUN YETKİSİ %100 oranını %35’e indirmeye %10 oranını %25’e çıkarmaya Bu iki oranı tekrar kanuni seviyelerine getirmeye yetkilidir.

ENFLASYON MUHASEBESİ UYGULAMASI HANGİ DURUMDA SONA ERECEK? %100 ve %10 şartının birlikte gerçekleşmediği durumda uygulama sona erecektir.

HANGİ MÜKELLEFLER ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ OLACAK? Sadece kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden mükellefler enflasyon düzeltmesine tabi olacaklardır. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerle serbest meslek erbabı enflasyon düzeltmesine tabi olmayacaklar, ancak isterlerse amortismanları, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerler üzerinden hesaplayabileceklerdir.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ OLACAK MÜKELLEFLER HAKKINDA MALİYE BAKANLIĞI’NIN YETKİLERİ Yasa’da Maliye Bakanlığı’na mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla hangi tür mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceğini belirleme yetkisi verilmiştir.

2004/1. GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ŞARTLAR GERÇEKLEŞECEK Mİ? Mart 2001 TEFE 3,035.5 Aralık 2003 TEFE 7,382.1 Artış Oranı (7,382.1 / 3,035.5)-1= %143 Mart 2003 TEFE 7,281.8 Aralık 2003 TEFE 7,382.1 Artış Oranı (7,382.1 / 7,281.8)-1= % 1,4

ŞARTLAR GERÇEKLEŞİRSE İLK GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ 2004 yılında ilk geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümlerin dikkate alınması ihtiyaridir. Dileyen mükellefler ilk geçici vergi döneminde beyan edilecek matrahı eski hükümlere göre tespit edebileceklerdir.

2004’TE İZLEYEN GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİNDE ŞARTLAR GERÇEKLEŞİRSE Bakanlar Kurulu %10 oranını yukarıya çeker mi? Maliye Bakanlığı geçici vergi dönemlerinde uygulanmaması konusundaki yetkisini kullanır mı?

1.1.2004’TEN İTİBAREN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN UYGULAMALAR -Yeniden değerleme uygulaması -LIFO uygulaması -Finansman gider kısıtlaması uygulaması -Maliyet artış fonu uygulaması -Elektrik şirketleri ile YİD modeli iş yapan şirketlerin sermaye değerlemesine uygulaması Ancak 2004/1. geçici vergi döneminde, yürürlükten kalkan bu hükümlerin uygulanması ihtimali vardır.

AMORTİSMAN UYGULAMASINDA ÇOK ÖNEMLİ BİR DEĞİŞİKLİK Amortisman Nispeti; Faydalı ömür esasına göre Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilecek amortisman oranları kullanılacaktır. Bu uygulama 1.1.2004’den sonra iktisap edilecek sabit kıymetler için geçerli olacaktır. 1.1.2004’den önce alınan sabit kıymetler için, alındıkları yılda uygulanan orana göre amortisman ayrılmasına devam edilecektir.

5024 No’lu Yasaya Göre Enflasyon Düzeltmesi = Enflasyon Muhasebesi

Enflasyon Düzeltilmesi Nasıl Yapılır? 1. Adım; Bilanço üzerindeki kalemler, parasal kıymet parasal olmayan kıymet ayrımına tabi tutulur.

Parasal Kıymetler Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir. Yabancı paralar da parasal kıymet olarak dikkate alınır.

Parasal Olmayan Kıymetler Parasal kıymetler dışındaki kıymetlerden oluşur.

Parasal Kıymetler BİLANÇO Parasal Aktifler (P.A) Hazır Değerler Alış bedeliyle Değerlenmeyen Menkul Kıymetler Kısa ve Uzun Vadeli Ticari Alacaklar Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Alacaklar Verilen Sipariş Avansları (*) Diğer Dönen ve Duran Varlıklar (*) Peşin ödenen vergiler Devreden KDV/İade alınacak KDV Parasal Pasifler (P.P) Kısa ve Uzun Vadeli Finansal Borçlar Kısa ve Uzun Vadeli Ticari Borçlar Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Borçlar Alınan Sipariş Avansları (*) Borç ve Gider Karşılıkları (*) Bazı kalemler parasal olmayan özellik taşıyabilir.

Parasal Olmayan Kıymetler BİLANÇO Parasal Olmayan Aktifler (P.O.A) Stoklar Mali Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşi Maliyetleri Verilen Sipariş Avansları (**) Diğer Dönen ve Duran Varlıklar (**) Peşin Ödenen Giderler Parasal Olmayan Pasifler (P.O.P) Alınan Sipariş Avansları (**) Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşi Hakedişleri Ertelenmiş Gelir Özsermaye - Sermaye - Emisyon Primi - Yedekler - Geçmiş Yıllar K/Z (**) Bazı kalemler parasal özellik taşıyabilir.

Enflasyon Düzeltilmesi Nasıl Yapılır? 2. Adım BİLANÇO P.A aynen taşınır P.O.A düzeltme işlemine tabi tutulur P.P aynen taşınır P.O.P düzeltme işlemine tabi tutulur Yasa’da gelir tablosu ve diğer mali tabloların düzeltilmesine ilişkin bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bilanço dışındaki mali tabloların düzeltilip düzeltilmeyeceği Maliye Bakanlığı’nca belirlenecektir.

Düzeltme İşlemi Nedir? Düzeltme işlemi; parasal olmayan varlık ya da yükümlülüğün tarihi maliyetinin (düzeltmeye esas alınacak tutarının) düzeltme katsayısıyla çarpılması işlemidir.

Düzeltme İşlemi İçin Bilinmesi Gerekenler Düzeltme Katsayısı Düzeltmeye Esas Alınacak Tarih Düzeltmeye Esas Alınacak Tutar

Düzeltme Katsayısı Nedir? Eylül 2002’de 1,5 Milyar Liraya satın alınan bir kıymetin 31.12.2003 tarihinde TL’nin alım gücü cinsinden karşılığı TEFE baz alınarak nasıl hesaplanır? Eylül 2002 TEFE (6,024.6) 1,500,000,000 Aralık 2003 TEFE (7,382.1) X

Düzeltme Katsayısı Nasıl Hesaplanır? Aralık 2003 TEFE ------------------------ Eylül 2002 TEFE X = 1,500,000,000 7,382.1 X = 1,500,000,000 ------------- = 1,837,990,000 TL 6,024.6 Eylül 2002’nin parasıyla 1.5 Milyar Liranın Aralık 2003 parasıyla karşılığı

Düzeltme İşlemi-Örnek Eylül 2002’de 1,5 Milyar Liraya satın alınan bir kıymetin 31.12.2003 tarihinde düzeltilmesi; Düzeltmeye Esas Tutar x Düzeltme Katsayısı = Düzeltilmiş Tutar 1,500,000,000TL x 1.2253 = 1,837,990,000 TL

Düzeltme Katsayısı Formülü Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi Düzeltme Katsayısı= ----------------------------------------------- Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya Ait Endeks

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tarihler Defterlere kayıt tarihi itibarıyla düzeltilecek kalemler; - İlk madde ve malzeme - Ticari mallar - Yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil edilen unsurlar - Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar - Yıllara sari inşaat ve onarım hakedişleri - Gelecek aylara ve yıllara ait giderler - Maddi duran varlıklar - Maddi olmayan duran varlıklar - Özel tükenmeye tabi varlıklar - Haklar ve şerefiyeler

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tarihler Defterlere kayıt tarihi itibarıyla düzeltilecek kıymetlere mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tarihler Satın alma tarihi itibarıyla düzeltilecek kalemler; -Mali duran varlıklar -Alış bedeliyle değerlenen menkul kıymetler Tahsil tarihi itibarıyla düzeltilecek kalemler; -Parasal olmayan alınan depozito, teminat ve avanslar -Nakit sermaye artışları -Emisyon primleri -Hisse senedi iptal karları

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tarihler Ödeme tarihi itibarıyla düzeltilecek kalemler; -Parasal olmayan verilen depozito, teminat ve avanslar -Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri Borsa Rayiciyle düzeltilecek kalemler; Borsada işlem gören hisse senetleri Tescil tarihi itibarıyla düzeltilecek kalemler; -Kar yedekleri, geçmiş yıl karları ve dönem karından artırılan sermaye -Temettü karşılığı alınan hisse senetleri (iştirak edilen şirketin sermayesinin tescil tarihi)

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tarihler Mülkiyetin intikal ettiği tarih itibarıyla düzeltilecek kalemler; -Ayni sermaye olarak konulan kıymetler -Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri Parasal olmayan karşılıklar, ilgili olduğu kıymetin düzeltmeye esas tarihine göre düzeltilir.

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tutarlar Düzeltme işleminde, düzeltmeye tabi tutulacak kalemlerin Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre tespit edilen tutarları esas alınacaktır. -Amortismana tabi iktisadi kıymetler, arsalar, stoklar; maliyet bedeli, -İlk tesis ve taazzuv giderleriyle peştemallıklar; mukayyet değerleri, -Hisse senetleri; alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulacaktır.

Düzeltme İşleminde Esas Alınacak Tutarlar Ancak, stokların, satılan malın ve maddi duran varlıkların maliyet bedeline ve mali duran varlıkların alış bedeline intikal ettirilen finansman maliyetlerinin reel olmayan kısmının maliyet ya da alış bedelinden düşülmesi gerekmektedir.

Reel Olmayan Finansman MaliyetininTespiti Temel Yöntem Temel Yöntem; Her türlü borçlanmada borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için maliyet ya da alış bedeline eklenen finansman maliyetinin birebir hangi borçlanmadan kaynaklandığının ve bu borçlanmaya ilişkin tüm detayların bilinmesi gerekir.

Reel Olmayan Finansman MaliyetininTespiti Temel Yöntem-Yabancı Para Yabancı Para Borçlanmalarda Temel Yöntem; Borcun düzeltme tarihindeki Türk Lirası karşılıklarına, borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır. Bu düzenleme hatalıdır. Bize göre, TEFE artış oranının, borcun alındığı tarihteki ya da borç önceki dönemlerde alınmışsa dönem başındaki Türk Lirası karşılıklarına uygulanması gerekir.

Reel Olmayan Finansman MaliyetininTespiti Alternatif Yöntem İlgili döneme ait TEFE artış Oranı ----------------------------------------------------- Dönem Ortalama Ticari Kredi faiz Oranı Toplam Finansman Maliyeti ROFM = X Bu yöntemde borçlanmaya ilişkin hiçbir detayın bilinmesine gerek yoktur. ROFM ayrıştırmasının tespiti için sadece maliyete eklenen finansman gideri tutarının bilinmesi yeterlidir. Kur farkı giderlerinin reel olmayan kısımları da bu formülle ayrıştırılabilir. Bu yöntemi seçen mükellefler, seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar bu yöntemden dönemezler.

Reel Olmayan Finansman MaliyetininTespiti Vade Farkları Belgelerde ayrıca gösterilen vade farklarının reel olmayan kısımları ile, 3 aydan fazla vadeli olan ve vade farkı düzenlenen belge üzerinde ayrıca gösterilmeyen işlemlerde alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tabi tutulmasında esas alınan TCMB faiz oranı kullanılarak hesaplanan vade farklarının reel olmayan kısımları düzeltmeye esas tutardan düşülür.

ROFM- Temel Yöntem Örnek Bir üretim makinasının finansmanı için 1 yıl vadeli, yıllık %45 faiz oranıyla 500 Milyar Lira kredi kullanılmıştır. Kredi faizinin tamamı, 225 Milyar Lira, makinanın maliyet bedeline eklenmiştir. Kredinin kullanıldığı süre içinde TEFE artışı %30 olarak gerçekleşmiştir. Reel olmayan faiz gideri= 500 MTL *%30 = 150 MTL Bu örnekte 150 Milyar Lira, üretim makinasının maliyet bedelinden düşülecek, kalan tutar düzeltmeye esas alınacaktır.

ROFM- Alternatif Yöntem Örnek Aynı makina için alternatif yöntemle yapılacak hesaplamada bilinmesi gerekenler; Finansman gideri olarak maliyete eklenen tutar : 225 Milyar Finansman giderinin aktifleştirildiği dönemdeki TEFE artışı : %30 Finansman giderinin aktifleştirildiği dönemin OTKFO : %50 Reel olmayan faiz gideri= 225 MTL x Bu yöntemle üretim makinasının maliyet bedelinden düşülecek tutar 135 Milyar Lira olarak hesaplanmaktadır. %30 ------------ = 135 MTL %50

Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Tespiti Temel Yöntem-Yabancı Para Örnek Bir üretim makinası 100,000 $’a satıcı firma finansmanıyla ithal edilmiştir. Makinanın ithal edildiği tarihte (2000 Şubat ayı içinde)kur 1$= 550.000 ödendiği tarihte (2000 Kasım ayı içinde) ise 1$= 685.000 dir. Vade sonunda 3.000$ vade farkı olarak ayrıca ödenmiştir. Kur farkı ve faizin tamamı makinanın maliyet bedeline eklenmiştir. Buna göre; Makinanın alındığı tarihteki maliyet bedeli : 55 MTL Maliyet bedeline eklenen finansman giderleri toplamı : 15.5 MTL Maliyet bedeline eklenen kur farkı : 13.5 Maliyet bedeline eklenen faiz gideri : 2 Toplam Maliyet Bedeli : 70.5 MTL

Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Tespiti Temel Yöntem-Yabancı Para Örnek Kredinin kullanıldığı süre içinde TEFE artışı % 23 olarak gerçekleşmiştir. Yasa’ya Göre; Reel olmayan faiz gideri= (100,000$ * 1.395.835) * %23= 32 MTL Düzeltmeye esas tutar = 70.5 MTL – 15.5 MTL = 55 MTL Bize Göre; Reel olmayan faiz gideri= (100,000$ * 550.000) * %23 = 12.6 MTL Düzeltmeye esas tutar = 70.5 MTL – 12.6 MTL = 57.9 MTL

ROFM- Alternatif Yöntem Örnek Aynı üretim makinası için alternatif yöntemle yapılacak hesaplamada bilinmesi gerekenler; Finansman gideri olarak maliyete eklenen tutar : 15.5 MTL Finansman giderinin aktifleştirildiği yılda TEFE artışı (2000) : %32.6 Finansman giderinin aktifleştirildiği dönemin OTKFO (2000) : %65.4 Reel olmayan faiz gideri= 15.5 MTL x Bu yöntemle üretim makinasının maliyet bedelinden düşülecek tutar 7.7 Milyar Lira; düzeltmeye esas tutar ise 62.8 Milyar Lira olarak hesaplanmaktadır. %32.6 ------------ = 7.7 MTL %65.4

Toplulaştırılmış Yöntemler Yasa, mükellef ya da meslek grupları ya da aktif toplamları veya ciroları itibarıyla bazı mükellefler için toplulaştırılmış yöntemleri uygulatma konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki vermiştir.

Toplulaştırılmış Yöntemler Nelerdir, Hangi Kalemler İçin Uygulanabilir? Basit ortalama yöntemi; Gelir tablosu kalemleri ve stokların düzeltilmesi işleminde uygulanabilir. Hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi; Dönem sonu stok ve dönem içi satılan mal maliyetinin düzeltilmesinde uygulanabilir.

Basit Ortalama Yöntemi Nasıl Uygulanır? Gelir tablosu kalemleri ve stoklar, düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısıyla çarpılmak suretiyle düzeltilir. Bilanço tarihindeki endeks = ------------------------------------------------------------------- (Bilanço tarihindeki endeks + önceki D.S Endeks)/2 Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı

Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi Nasıl Uygulanır? Dönem sonu stok ve dönem içi satılan mal maliyetinin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı, hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısıyla çarpılır. Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı; enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi suretiyle tespit edilir.

Enflasyon Düzeltilmesi Nasıl Yapılır? Son Adım; Düzeltme farkları yasal defterlere kaydedilir.

Düzeltme İşlemine İlişkin Muhasebe Kayıtları Enflasyon Fark Hesabı; parasal olmayan kalemlerin düzeltme işlemi sonrası değeriyle öncesi değeri arasındaki farkların kaydedildiği hesaptır. Bilançodaki her bir parasal olmayan kalem için ayrı bir enflasyon farkı hesabı açılır. Enflasyon Düzeltme Hesabı; Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesaptır. Enflasyon fark hesaplarıyla karşılıklı çalışır. Bakiyesi gelir tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır.

Düzeltme İşlemine İlişkin Muhasebe Kayıtları Parasal Olmayan Aktifler İçin Kayıt BORÇ Enflasyon Fark Hesabı XX ALACAK Enflasyon Düzeltme Hesabı XX Parasal Olmayan Pasifler İçin Kayıt BORÇ Enflasyon Düzeltme Hesabı XX ALACAK Enflasyon Fark Hesabı XX En Son Kayıt Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi gelir tablosuna aktarılır.

Yıllara Sari İnşaat İşleri Maliyet ve Hakedişlerinin Düzeltilmesine İlişkin Muhasebe Kayıtları Yıllara sari inşaat ve onarım işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sari inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. Bu hesap işin bitiminde kar zarar hesabına intikal ettirilir.

Düzeltme İşlemine İlişkin Muhasebe Kayıtları Özsermaye kalemlerine ait fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir. Bu işlem kar dağıtımı sayılmaz. Ancak özsermaye kalemleri dışındaki pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları başka bir hesaba nakledildiği ya da işletmeden çekildiği takdirde işlemin yapıldığı dönemde vergiye tabi tutulur. (Tebliğ taslağı, avans ve depozitolar ile hakedişler için oluşan fark hesaplarının ilgili oldukları hesapla birlikte çekilmeleri halinde işlemin vergilendirilmeyeceğini açıklığa kavuşturmaktadır).

Enflasyon Düzeltmesi Yapılan Dönemlerde Matrahın Tespiti Amortismanlar ve itfa payları düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanır. Kanunen kabul edilmeyen giderler ve istisnalar düzeltilmiş tutarlarıyla dikkate alınırlar. (Yatırım indirimi istisnası için özel hükümler mevcuttur). Sadece enflasyon düzeltmesi yapılmış dönemlerde oluşan mali zararlar, düzeltilmiş değerleriyle dikkate alınır.

Yatırım İndirimi Uygulamasında Yapılan Değişiklikler Harcamanın yapıldığı yılda kazancın yetersiz olması nedeniyle faydalanılamayan yatırım indirimi tutarı izleyen dönemlerde yeniden değerleme oranı yerine, bu dönemlerin TEFE artışı oranında artırılır. Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde yatırım indirimi, harcamanın yapıldığı dönem sonundaki düzeltilmiş tutarlar üzerinden hesaplanır. İzleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi nedeniyle oluşan farklar üzerinden ayrıca yatırım indirimi hesaplanmaz.

Yatırım İndirimi Uygulamasında Yapılan Değişiklikler 1.1.2004 tarihinden önce yapılan yatırım harcamaları düzeltilmiş değerleriyle dikkate alınmayacaktır.. Düzeltilmiş tutarlar üzerinden yatırım indirimi hesaplaması yalnızca yeni yatırım hükümlerine (GVK 19. madde) tabi yatırım harcamaları için mümkün olabilecektir. Geçici 61’nci madde kapsamında yatırım indirimine tabi olan mükellefler 10 Şubat 2004 tarihine kadar vergi dairesine bildirimde bulunmak suretiyle tercihlerini değiştirebileceklerdir.. Tercihlerini değiştirmeyen mükellefler, yatırım indirimi istisna tutarlarının tespitinde, enflasyon düzeltmesi farklarını dikkate alamayacaklardır.

31.12.2003 TARİHLİ BİLANÇONUN DÜZELTİLMESİ

31.12.2003 TARİHLİ BİLANÇO DÜZELTİLMESİ 31.12.2003 tarihli bilanço, hiçbir koşula bağlı olmaksızın düzeltilecektir. Bu düzeltme 2004 ve sonrasında enflasyon düzeltmesi hiç yapılamayacak olsa bile zorunludur. Bu düzeltme 2003 yılı vergi matrahına etki etmeyecektir. 2003 yılı kazancı, değişiklik öncesi hükümlere göre tespit edilecektir. Bu düzeltme bilançodaki geçmiş yılların K/Z hesabına etki etmekle birlikte, geçmiş yılların mali kar zararını etkilemeyecektir. 2003 yılında oluşan mali zararla, geçmiş yıllardan taşınan mali zararlar 2004 ve sonrasında da mukayyet değerleriyle (beyannamede gösterilen değerleriyle) dikkate alınacaktır.

ÖZEL HESAP DÖNEMİNE SAHİP MÜKELLEFLERDE İLK BİLANÇO DÜZELTMESİ Özel hesap dönemi kullanan mükellefler için düzeltilecek ilk bilanço 2004 yılı içinde biten hesap dönemi sonundaki bilançodur. Bu mükellefler için enflasyon düzeltmesi hükümleri, 2004 yılında başlayan hesap döneminden başlayarak geçerli olacaktır. Örneğin 1 Temmuz – 30 Haziran özel hesap dönemine sahip bir mükellef, 31Aralık 2003 tarihli bilanço yerine 30 Haziran 2004 tarihli bilançoyu herhangi bir şarta bağlı olmaksızın düzeltecektir. Bu mükellef 1 Temmuz 2004 tarihinden itibaren geçici vergi dönemlerinde (ilk geçici vergi döneminde ihtiyari olmak üzere) ve hesap dönemi sonunda şartlar gerçekleştiği takdirde enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda kalacaktır.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Düzeltme işleminde esas alınacak tarihler; 1970 yılından önce aktife girmiş kıymetler 1970 yılında girmiş kabul edilir. Uygulanacak katsayılar; 31 Aralık 2003 tarihli Bilanço düzeltmesinde kullanılacak katsayılar Tebliğ ekinde yer alacaktır. 1970 yılının Ocak ayından itibaren geçen her ay için düzeltme katsayıları Maliye Bakanlığı’nca Yasa’daki formüle göre tespit edilmiştir.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Reel olmayan finansman maliyetinin tespiti; Reel olmayan finansman maliyetinin tevsik edilememesi halinde sadece son 5 hesap döneminde aktife giren kıymetlerin maliyet bedeline dahil edilen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları ayrıştırılacaktır. Sözkonusu 5 hesap döneminden önce aktife giren kıymetlerin maliyet bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet veya alış bedelinden düşülmeyecektir.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Finansman maliyetlerinin tevsik edilememesi halinde reel olmayan finansman maliyeti; maliyete eklenen finansman giderleri toplamına aşağıdaki formüle göre tespit edilen oranın uygulanması suretiyle hesaplanır: Tebliğ ekinde 1970 yılından itibaren tüm yıllar için ortalama ticari kredi faiz oranları listesi yer alacaktır. İlgili döneme ait TEFE artış oranı ------------------------------------------------------------- İlgili döneme ait ortalama ticari kredi faiz oranı

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Birikmiş amortismanların düzeltilmesi; Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.

Birikmiş Amortisman Düzeltilmesi- Örnek

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde 1.1.2004 tarihinden önce ayrılan; Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu Maliyet Artış Fonu (*) gibi fonlar öz sermayeden düşülür. Bu fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları dikkate alınmaz ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz. (*) Tebliğ taslağında belirtilmiştir.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler 31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından; düzeltilmiş sermaye düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri düzeltilmiş hisse senedi iptal karları düzeltilmiş sabit kıymet yenileme fonu (*) düzeltilmiş özel fonlar (Vergi Barışı Kanunu ile eklenen fonlar) (*) borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark ‘’geçmiş yıllar kar/zararı’’ hesabında gösterilir. (*) Bu kalemlerin düzeltilmiş değerlerinin esas alınacağı tebliğ taslağında belirtilmiştir

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Tebliğ taslağında 31.12.2003 tarihli bilançodaki stokların düzeltilmesi için öngörülen toplulaştırılmış yöntemler; Basit Yöntem Stok Devir Hızı Yöntemi Toplulaştırılmış yöntemler düzeltmeye esas tarih ve tutarın sağlıklı olarak tespit edilememesi halinde uygulanabilecektir. Bu düzenlemenin tebliğ taslağından çıkarılması gerekmektedir. Bu haliyle toplulaştırılmış yöntemlerin kullanılmasında caydırıcı olacağı düşünülmektedir.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Tebliğ taslağına göre basit yöntem; Bilançodaki tüm stok kalemleri, dönem ortalama düzeltme katsayısıyla çarpılmak suretiyle düzeltilebilecektir. Tebliğ taslağında ‘’Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı’’nın tespitinde dönem olarak 2003 hesap dönemi yerine, 2003 yılının son geçici vergi dönemi esas alınmıştır.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Tebliğ Taslağına göre dönem ortalama düzeltme katsayısı; Aralık 2003 TEFE = ------------------------------------------------------ Aralık 2003 TEFE + Eylül 2003 TEFE)/2 Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı 7,382.1 = ----------------------------- = 1,014 (7,382.1 + 7,173.3)/2

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Yasa’ya göre dönem ortalama düzeltme katsayısı; Aralık 2003 TEFE = ------------------------------------------------------ Aralık 2003 TEFE + Aralık 2002 TEFE)/2 Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı 7,382.1 = ----------------------------- = 1,065 (7,382.1 + 6,478.8)/2

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Tebliğ taslağına göre stok devir hızı yöntemi; Bilançodaki tüm stok kalemlerinin düzeltilmesinde esas alınacak tarihler, ortalama stokta kalma süresine göre tespit edilecektir. Ortalama stokta kalma süresi, stok devir hızı verilerinden hesaplanacaktır.

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesine İlişkin İlkeler Tebliğ taslağına göre stok devir hızı yöntemi; Dönem içi toplam SMM ------------------------------- (DBS +DSS) / 2 Stok devir hızı = Dönem gün sayısı ------------------------ Stok devir hızı Ortalama stokta kalma süresi =

31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltilmesi SPK ve B.D.D.K düzenlemelerine göre 31.12.2003 tarihli bilançolarını düzeltmek zorunda olanlar, ayrıca bir düzeltme yapmayabilirler.

ENFLASYON MUHASEBESİ ÖRNEK ŞİRKET ÖRNEK A.Ş.

Örnek A.Ş. Bilanço – 31.12.2003 AKTİFLER PASİFLER (Milyon TL) I. DÖNEN VARLIKLAR I. KISA VADELİ BORÇLAR A. Hazır Değerler 8.900 A. Finansal Borçlar 17.000 B. Kısa Vadeli Ticari Alacaklar 28.400 B. Ticari Borçlar 35.000 C. Stoklar 37.200 C. Borç ve Gider Karşılıkları 14.000 D. Gelecek Dönemlere Ait Giderler 6.000 II. DURAN VARLIKLAR II. ÖZSERMAYE A. Mali Duran Varlıklar 13.000 A. Sermaye 110.000 B. Maddi Duran Varlıklar B. M.D.V. Yeniden Değerleme Fonu 6.200 1. Duran Varlıklar 105.668 C. Yedekler 2.000 2. Birikmiş Amortismanlar (-) (10.971) D. Net Dönem Karı 3.997 AKTİF TOPLAMI 188.197 PASİF TOPLAMI

Örnek A.Ş’nin 31.12.2003 Tarihli Bilançosunun Enflasyon Düzeltilmesi 1. Adım; Bilanço üzerindeki kalemler, parasal kıymet parasal olmayan kıymet ayrımına tabi tutulur.

Örnek A.Ş. Bilanço – 31.12.2003 AKTİFLER PASİFLER (Milyon TL) I. DÖNEN VARLIKLAR I. KISA VADELİ BORÇLAR A. Hazır Değerler 8.900 A. Finansal Borçlar 17.000 B. Kısa Vadeli Ticari Alacaklar 28.400 B. Ticari Borçlar 35.000 C. Stoklar 37.200 C. Borç ve Gider Karşılıkları 14.000 D. Gelecek Dönemlere Ait Giderler 6.000 II. DURAN VARLIKLAR II. ÖZSERMAYE A. Mali Duran Varlıklar 13.000 A. Sermaye 110.000 B. Maddi Duran Varlıklar B. M.D.V. Yeniden Değerleme Fonu 6.200 1. Duran Varlıklar 105.668 C. Yedekler 2.000 2. Birikmiş Amortismanlar (-) (10.971) D. Net Dönem Karı 3.997 AKTİF TOPLAMI 188.197 PASİF TOPLAMI

Örnek A.Ş’nin 31.12.2003 Tarihli Bilançosunun Enflasyon Düzeltilmesi 2. Adım BİLANÇO P.A aynen taşınır P.O.A düzeltme işlemine tabi tutulur P.P aynen taşınır P.O.P düzeltme işlemine tabi tutulur Yasa’da 31.12.2003 tarihli mali tablolardan sadece bilançonun düzeltilmesi öngörülmüştür. Bu nedenle 2003 yılı gelir tablosu düzeltilmeyecektir.

Peşin Ödenen Giderlerin Düzeltilmesi Peşin ödenen ve cari dönemle ilgili olmayıp gelecek döneme ve yıllara ait giderler defterlere kayıt tarihi itibarıyla düzeltilir.

Örnek A.Ş. – Peşin Ödenen Giderler 31.12.2003 tarihi itibariyle gelecek dönemlere ait giderlerin defterlere kayıt tarihleri ve tutarları aşağıdaki gibidir. Defterlere Kayıt Tarihi Tutar Peşin Ödenen Sigorta Şubat 2003 2.400 Peşin Ödenen Bakım Onarım Gideri Haziran 2003 3.600 TOPLAM 6.000

Örnek A.Ş. – Peşin Ödenen Giderlerin Düzeltilmesi Peşin ödenen giderlerin 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Düzeltmeye Esas Tarih Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Peşin Ödenen Sigorta Şubat 2003 2.400 1,0463 2.511 Peşin Ödenen Bakım-Onarım Haziran 2003 3.600 1,0221 3.680 TOPLAM 6.000 6.191

Mali Duran Varlıkların Düzeltilmesi Nakit karşılığı edinilen hisse senetleri; ödeme tarihi, 3. Şahıslardan satın alınan hisse senetleri; satın alma tarihi, Temettü karşılığı alınan bedelsiz hisse senetleri; iştirak edilen şirketin sermaye artışının tescil tarihi, Ayni sermaye karşılığı edinilen hisse senetleri; sermaye olarak konulan kıymetin mülkiyetinin intikal ettiği tarih esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulur. Yeniden değerleme fonu ve maliyet artış fonunun sermayeye ilavesi suretiyle edinilen bedelsiz hisse senetleri düzeltmiş işleminde dikkate alınmaz (sıfır bedelle gösterilir). Borsada işlem gören hisse senetleri borsa rayici ile düzeltilir.

Örnek A.Ş. – Mali Duran Varlıklar 31.12.2003 tarihi itibariyle mali duran varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir. TUTAR KAYNAK 5.000 Nakit Karşılığı 2.000 Temettü Karşılığı 3.000 Nakit Karşılığı (3. Şahıstan) M.D.V. Değerleme Fonu 13.000

Örnek A.Ş. – Mali Duran Varlıkların Düzeltilmesi Mali duran varlıkların 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Kaynak Düzeltmede Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tarih Düzeltme Katsayısı Esas Tutar Düzeltilmiş Tutar Nakit Karşılığı Ödeme Ocak 1998 8,7976 5.000 43.988 Temettü Karşılığı Tescil Nisan 1999 5,1826 2.000 10.365 Nakit Karşılığı 3. Şahıstan Satın alma Eylül 1999 4,3404 3.000 13.022 M.D.V. Değerleme Fonu - Nisan 2002 13.000 67.375

Sermayenin Düzeltilmesi Nakit karşılığı artırılan sermaye; tahsil tarihi, Kar yedekleri, geçmiş yıl karları ve net dönem karından artırılan sermayeye; sermaye artışının tescil tarihi, Ayni sermaye karşılığı artırılan sermaye; mülkiyetin intikal ettiği tarih esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulur. Yeniden değerleme fonu ve maliyet artış fonundan sermayeye ilave edilen tutarlar düzeltmiş sermaye içerisinde dikkate alınmaz (Sıfır bedelle gösterilir).

Örnek A.Ş. – Sermaye 31.12.2003 tarihi itibariyle ödenmiş sermaye hesabının dökümü aşağıdaki gibidir. TUTAR KAYNAK 15.000 Nakit 35.000 Karın Sermayeye İlavesi 40.000 20.000 M.D.V. Değerleme Fonu 110.000

Örnek A.Ş. – Sermayenin Düzeltilmesi Sermayenin 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Kaynak Düzeltmede Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tarih Düzeltme Katsayısı Esas Tutar Düzeltilmiş Tutar Nakit Tahsil Haziran 1997 13,1028 15.000 196.542 Karın Sermayeye İlavesi Tescil Temmuz 2002 1,2904 35.000 45.164 Ağustos 2003 1,0297 40.000 41.187 M.D.V. Değerleme Fonu - 20.000 110.000 282.893

Maddi Duran Varlıkların Düzeltilmesi Maddi duran varlıklar, defterlere kayıt tarihleri dikkate alınarak maliyet bedelleri üzerinden düzeltme işlemine tabi tutulur. Maliyet bedeline dahil edilmiş olan finansman giderleri mevcut ise, finansman giderlerinin reel olmayan kısmı maliyet bedelinden düşülür. Düzeltme işlemine tabi tutulan varlığın yeniden değerlenmiş olup olmadığının bir önemi yoktur. Düzeltme işleminde düzeltme katsayısı, yeniden değerlenmiş tutara değil, tarihi maliyet bedeline uygulanır.

Örnek A.Ş. – Maddi Duran Varlıklar 31.12.2003 tarihi itibariyle mevcut maddi duran varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir. Türü Deftere Kayıt Tarihi Maliyet Bedeli 31.12.2003 Bilanço Değeri Birikmiş Amortisman Bina 1.6.1997 7,300 96,399 4,814 Teçhizat 18.5.2002 370 475 190 Taşıt 7.7.2000 2,200 6,886 4,820 Taşıt Kredi Faizi 12.12.2000 90 56 Demirbaş 14.5.2001 890 1,818 1,091 Toplam 10,850 105,668 10,971

Örnek A.Ş. – Maddi Duran Varlıklar-ROFM 2000 yılında alınan taşıtın maliyetine eklenen finansman maliyetinin reel olmayan kısmı alternatif yöntem ile tespit edilmiştir. İlgili döneme ait TEFE artış Oranı ----------------------------------------------------- Dönem Ortalama Ticari Kredi faiz Oranı Toplam Finansman Maliyeti X ROFM = %32,6 ---------------- = 45 %65,4 ROFM = 90 X

Örnek A.Ş. – Maddi Duran Varlıkların Düzeltilmesi Maddi duran varlıkların 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Türü Düzeltmeye Esas Tarih Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Bina 1.6.1997 7,300 13,1027 95,650 Teçhizat 18.5.2002 370 1,3401 496 Taşıt 7.7.2000 2,200 3,1141 6,851 Taşıt Kredi Faizi 12.12.2000 45 2,8111 127 Demirbaş 14.5.2001 890 2,0008 1,781 Toplam 10,805 104,905

Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.

Örnek A.Ş. – Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi Birikmiş Amortismanların 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Türü 31.12.2003 Bilanço Değeri Düzeltilmiş Tutar Düzeltme Sonrasında Artış Oranı Birikmiş Amortisman Bina 96,399 95,650 -%0,7 4,814 4,777 Teçhizat 475 496 %4,4 190 198 Taşıt 6,886 6,851 -%0,5 4,820 4,796 Taşıt Kredi Faizi 90 127 %41 56 78 Demirbaş 1,818 1,781 -%2 1,091 1,068 Toplam 105,668 104,905 10,971 10,917

Stokların Düzeltilmesi İlk Madde ve Malzeme Ambarı Tedarikçi Yarı mamul Maddi Duran Varlık Mamul Giderler Amortisman İşçilik G.Ü.G. İlk madde ve malzeme

Stokların Düzeltilmesi İlk Madde ve Malzeme Yarı Mamuller Ara Mamuller Mamuller İlk Madde ve malzeme İşçilik Genel Üretim Giderleri - Enerji - Endirekt İşçilik - Ve benzeri Amortisman

Örnek A.Ş. – Stoklar 31.12. 2003 tarihi itibariyle stokların dağılımı aşağıdaki gibidir: İlk madde ve malzeme 14,900 Mamul Madde 22,300 Toplam 37,200

Örnek A.Ş. – Stoklar 31.12. 2003 tarihi itibariyle mamullerin maliyet oluşumu aşağıdaki gibidir: İlk madde ve malzeme %45 Direkt İşçilik %17 Genel Üretim Giderleri %35,5 Amortisman Gideri % 2,5

Örnek A.Ş. – Stoklar Mamul Maliyetinin Dağılımı İlk Madde Malzeme 10,030 İşçilik 3,790 Genel Üretim Giderleri 7,920 Amortisman 560 22,300

Örnek A.Ş. – Stoklar İlk Madde Malzeme Ekim Kasım Aralık ayı alımlarından Mamul Maddeler Kasım ayı üretiminden Mamul içindeki ilk madde malzeme Ekim ayı alımlarından gelmektedir.

Örnek A.Ş. – Stokların Düzeltilmesi İlk madde malzemenin 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Düzeltmeye Düzeltme Düzeltilmiş Esas Tutar Katsayısı Tutar Ekim alımları 3,260 1,0234 3,337 Kasım alımları 3,720 1,0063 3,743 Aralık alımları 7,920 1,0000 7,920 14,900 15,000

Örnek A.Ş. – Stokların Düzeltilmesi Mamullerin 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltme işlemi aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Türü Düzeltmeye Esas Tarih Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar İlk Madde Malzeme Ekim 2003 10,030 1,0234 10,265 Diret İşçilik Kasım 2003 3,790 1,0063 3,814 Genel Üretim Gideri 7,920 7,970 Amortisman (*) - 560 594 Toplam 22,300 22,643 (*)Düzeltilmiş amortisman payı, düzeltilmiş sabit kıymet değerleri üzerinden yeniden hesaplanmış amortisman giderinin mamul maliyetine pay verilmesi suretiyle belirlenmiştir.

Örnek A.Ş. – Stokların Düzeltilmesi 31.12.2003 tarihi itibarıyla düzeltilmiş stok tutarları şöyledir. Düzeltme Düzeltme Öncesi Sonrası İlk madde ve malzeme 14,900 15,000 Mamul 22,300 22,643 37,200 37,643

Örnek A.Ş. – Stokların Basit Ortalama Yöntemiyle Düzeltilmesi Stokların 31.12.2003 tarihi itibarıyla basit ortalama yöntemiyle düzeltilmesi ise aşağıdaki şekilde yapılacaktır. Düzeltmeye Esas Tutar Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar İlk Madde Malzeme 14,900 1,014 (*) 15,109 Mamul 22,300 22,612 TOPLAM 37,200 37,721 (*) Tebliğ taslağındaki formüle göre hesaplanan dönem ortalama düzeltme katsayısı kullanılmıştır.

Örnek A.Ş’nin 31.12.2003 Tarihli Bilançosunun Enflasyon Düzeltilmesi Son Adım Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın bilançoya yerleştirilir. 31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından; düzeltilmiş sermaye düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri düzeltilmiş hisse senedi iptal karları düzeltilmiş sabit kıymet yenileme fonu Vergi Barışı Kanunu ile eklenen fonlar borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark ‘’geçmiş yıllar kar/zararı’’hesabında gösterilir.

Örnek A.Ş. Düzeltilmiş Bilanço – 31.12.2003 AKTİFLER PASİFLER (Milyon TL) AKTİFLER PASİFLER I. DÖNEN VARLIKLAR I. KISA VADELİ BORÇLAR A. Hazır Değerler 8.900 A. Finansal Borçlar 17.000 B. Kısa Vadeli Ticari Alacaklar 28.400 B. Ticari Borçlar 35.000 C. Stoklar 37.643 C. Borç ve Gider Karşılıkları 14.000 D. Gelecek Dönemlere Ait Giderler 6.191 II. DURAN VARLIKLAR II. ÖZSERMAYE A. Mali Duran Varlıklar 67.375 A. Sermaye 282.893 B. Maddi Duran Varlıklar B. Geçmiş Dönem Karı / (Zararı) (106.396) 1. Duran Varlıklar 104.905 2. Birikmiş Amortismanlar (-) (10.917) AKTİF TOPLAMI 242.497 PASİF TOPLAMI +Düzeltilmiş Aktif Toplamı - Düzeltilmiş Sermaye - Borç Toplamı

Enflasyon Muhasebesini Düzenleyen Standartlar

HİPERENFLASYONİST EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA UMS 29 HİPERENFLASYONİST EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu tarafından 1 Ocak 1990 tarihinde ve daha sonra hazırlanan mali tablolar için geçerli olmak üzere yayınlanmıştır. UMS 29 hiperenflasyonist bir ekonominin para biriminde hazırlanan mali tabloların bilanço tarihinde cari olan ölçüm birimi ile yeniden ifade edilmesini öngörmektedir. UMS 29, yüksek enflasyonist bir ekonominin para biriminde hazırlanan mali tabloların bilanço tarihinde cari olan ölçüm birimi ile yeniden ifade edilmesini öngörmektedir.

YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE FİNANSAL RAPORLAMA TMS 2 YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE FİNANSAL RAPORLAMA Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMÜDESK – 2002 yılında Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu ve Türkiye Denetim Standartları Kurulu olarak iki ayrı çalışma grubuna bölünmüştür) tarafından 1 Ocak 1997 tarihinden geçerli olmak üzere yayınlanmıştır. Diğer taraftan 2 numaralı Türkiye Muhasebe Standardı da UMS 29 ile paralel bazı düzenlemeler getirmiş ve yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların bu standart çerçevesinde hazırlanmasını öngörmüştür.

MUY 14 MALİ TABLOLARIN YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE DÜZELTİLMESİNE İLİŞKİN MUHASEBE STANDARDI Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından 1 Temmuz 2002 tarihinden itibaren banka ve konsolidasyon kapsamındaki iştirak, müşterek yönetime tabi ortaklık ve bağlı ortaklıkları için uyulması gereken muhasebe standartlarının bir parçası olarak yayınlanmıştır. Diğer taraftan 2 numaralı Türkiye Muhasebe Standardı da UMS 29 ile paralel bazı düzenlemeler getirmiş ve yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların bu standart çerçevesinde hazırlanmasını öngörmüştür.

SPK XI / 20 YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE MALİ TABLOLARIN DÜZELTİLMESİNE İLİŞKİN İLKE VE KURALLAR HAKKINDA TEBLİĞ Halka açık olan ve açık sayılan ortaklıklar 31 Aralık 2003 tarihinden itibaren mali tablolarını bu tebliğde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak hazırlamaktadırlar.

5024 Sayılı Kanun ENFLASYON DÜZELTMESİ 30 Aralık 2003 Tarih ve 25332 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak bilanço usulü defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından 2004 yılında uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Standartlar Arasındaki Farklar

Yürürlük Tarihleri UMS 1 Ocak 1990 SPK 31 Aralık 2003 MUY 1 Temmuz 2002 VUK 1 Ocak 2004

Raporlama Tarihi – 31.12.2003 UMS - SPK MUY VUK XI \ 20 – 14 hafta genel kurulu takiben 1 ay (en geç 5 ay) VUK İlk geçici vergi dönemi – ihtiyari 2. geçici vergi dönemi – zorunlu

Hiperenflasyonist Dönem UMS 3 yıl kümülatif %100 SPK Cari yıl %10 MUY VUK

Düzeltme işleminin başlangıcı UMS İlk giriş tarihi SPK 1976 MUY 1970 VUK

Düzeltme Katsayısı UMS TEFE – 1994 / 100 TEFE – 1987 / 100 SPK MUY VUK

Düzeltmeye Esas Tarih UMS SPK MUY VUK Genel olarak tanımlanmıştır Bazı hesaplar için detaylı olarak tanımlanmıştır MUY VUK Hesap bazında detaylı olarak tanımlanmıştır

Aktifleştirilen Finansman Gideri UMS Kullanıma hazır hale gelinceye kadarki reel finansman gideri SPK MUY VUK Reel olmayan finansman maliyetinin tevsik edilememesi halinde sadece son 5 hesap dönemi için ayrıştırılır

Reel Faiz Oranı UMS SPK MUY VUK - (1+ faiz oranı) (1 + enflasyon oranı) MUY VUK Kredi Faiz Oranı-TEFE Oranı TEFE Artış Oranı / Dönem Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı

Amortisman Yöntemi UMS Kıst Usulü SPK MUY VUK Yıllık

Yasal kayıtlarda yer alan amortisman yöntemi Amortisman Oranı UMS Ekonomik Ömür SPK MUY Yasal kayıtlarda yer alan amortisman yöntemi VUK Maliye Bakanlığı’nın Ekonomik Ömürleri dikkate alarak açıklayacağı oranlar

Yabancı Para İştirakler UMS Endekslenir SPK MUY Endekslenmez, dönem sonu kurundan TL’ye çevrilir VUK

Değer Düşüklüğü Karşılığı UMS Endekslenmiş tutar varlığın değerini aşıyorsa değer düşüklüğü karşılığı ayrılır SPK MUY VUK -

Maliyet Artış Fonundan Transfer UMS maliyet artış fonunun sermayeye ilave edilmesi ortaklar tarafından konulan sermaye olarak dikkate alınır SPK MUY VUK maliyet artış fonunun sermayeye ilave edilmesi enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmaz

Kayıt Düzeni UMS - SPK MUY VUK Enflasyona Göre Düzeltme Defteri Enflasyon Fark Hesapları Enflasyon Düzeltme Hesabı

Enflasyona göre düzeltilmiş Kar Dağıtımı UMS - SPK Maliyet esasına göre Enflasyona göre düzeltilmiş Düşük Olanı MUY VUK Türk Ticaret Kanunu ?

Ertelenmiş Vergi UMS SPK MUY VUK - Enflasyon farkları ertelenmiş vergi kapsamında dikkate alınır SPK MUY Enflasyon farkları ertelenmiş vergi kapsamında dikkate alınmaz VUK -

GENEL DEĞERLENDİRME: Sorunlar ve Çözüm Önerileri

İLK GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAMASININ SONUÇLARI (1) Yeniden değerleme, MAF uygulaması, LIFO ve finansman gider kısıtlaması 1 Ocak 2004 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırıldı. İlk geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi şartları sağlansa bile, isteyen mükellefler düzeltme yapmayıp kaldırılan hükümleri uygulayabilecekler. Eğer şartlar sağlanmaz, enflasyon düzeltmesi söz konusu olmazsa, eski hükümleri uygulamak mümkün mü?

İLK GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAMASININ SONUÇLARI (2) Bizce, geçici 1’inci madde enflasyon düzeltmesi yapılabildiği durumda uygulanabilir. Enflasyon düzeltmesi şartları oluşmasa bile ilk dönemde eski hükümlerden yararlanılabilir diye yorum yapılırsa, daha sonraki dönemlerde uygulama sorunları doğar mı? Örneğin, tamamen veya kısmen itfa olmuş bir sabit kıymet satılırsa, MAF uygulamasında sadece sabit kıymetin maliyeti düzeltilecek, Birikmiş Amortismanlar düzeltilmeyecektir.

İLK GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAMASININ SONUÇLARI (3) Sonraki dönemlerde enflasyon düzeltmesi yapıldığında, MAF uygulaması yapılmamış mı kabul edilecek, satış karı yeniden mi belirlenecek? Yoksa sonraki dönemlerde de mi MAF vergiye tabi olmayan bir kar kalemi olarak bilanço da muhafaza edilecektir? Aynı şekilde ilk dönemde yapılacak yeniden değerleme, sonraki dönemde yapılmamış mı kabul edilecektir?

İLK GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAMASININ SONUÇLARI (4) Yeniden değerleme, MAF uygulaması, LIFO ve finansman gider kısıtlamasının 1 Ocak 2004 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılması Özel Hesap Dönemi (ÖHD) 2004 içinde bitenlerde neyi ifade ediyor? Kanunda, ÖHD olanlar için bu hükümlerin yürürlüklerinin devam ettiğine yönelik bir düzenleme yok. Zorlama (ama gerekli) bir yorumla geçici 25. Madde (k) bendinin söz konusu hükümlerin ortadan kalkması ile ilgili olarak da uygulanacağı söylenebilir.

ENFLASYON DÜZELTMESİNİN GEÇİCİ 28 UYGULAMASINA ETKİSİ 31 Aralık 2003 tarihli bilançoda düzeltmeye tabi tutulan iştirakler ve gayri menkullerin satışında satış karı nasıl hesaplanacak? Sermayeye ilave edilebilecek satış karı nedir? Düzeltilmiş maliyet mi, yoksa düzeltme öncesi maliyet mi dikkate alınacak? Düzeltilmiş maliyetlerin, satış bedelini aştığı durumda geçici 28’den KDV, BSMV ve Tapu Harçları açısından yararlanılamayacak mı? Aynı sorular geçici 29 uygulaması için de sorulabilir.

31 ARALIK 2003 BİLANÇOSUNUN BDDK VEYA SPK DÜZENLEMELERİ UYARINCA DÜZELTMESİNİN SONUÇLARI 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarını SPK ve BDDK düzenlemeleri uyarınca düzeltenler, ayrıca geçici 25’inci maddeye göre düzeltme yapmayabilirler. VUK ile SPK ve BDDK düzenlemeleri arasında özellikle değerleme ölçüleri ve amortisman uygulamaları açısından önemli farklar vardır. İki düzeltme çok farklı sonuçlar verebilir. SPK ve BDDK düzeltmeleri üzerine Maliye Bakanlığı düzeltmelerini yapmak, elmalarla armutların toplanmasına benzer bir sonuç yaratacaktır.

BORSADA İŞLEM GÖREN HİSSE SENETLERİNDE DÜZELTME Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, borsada işlem gören hisse senetlerinin borsa rayici ile değerleneceği, ayrıca düzeltme yapılmayacağı belirtilmiştir. VUK 279’da bir düzenleme yapılmadan sadece enflasyon düzeltmesi yapıldığında değerleme ölçüsünü değiştirmenin bir anlamı yoktur. Kaldı ki vergi uygulamasında hisse senetlerinin borsa rayici ile değerlenmesi, kısa vadeli dalgalanmalara bağlı fiktif kar ve zararların ortaya çıkmasına neden olabileceğinden, doğru değildir.

MALİ DURAN VARLIKLARDA DÜZELTME UYGULAMASI VUK iştiraklerin alış bedeli ile değerlenmesini öngörmektedir. Maliye Bakanlığı’nın uzun yıllardır alış bedeli tanımı finansman giderlerini dışarıda bırakmaktadır. Bu giderlerin aktifleştirilmeyerek doğrudan gider yazılması gerektiği kabul edilmektedir. Bu defa, mali duran varlıklara ilişkin reel olmayan finansman giderlerinin ayrıştırılarak, reel finansman giderleri dahil maliyet bedelinin düzeltilmesi yerleşik uygulamaya terstir.

31 ARALIK 2003 BİLANÇOSUNUN DÜZELTMESİNDE VADE FARKLARININ REEL OLMAYAN KISIMLARINA İLİŞKİN BİR HESAPLAMA YAPILMAMALIDIR Geçici 25. Maddede, 31 Aralık 2003 tarihli bilançoların düzeltilmesinde, belgelerde ayrıca gösterilen veya gösterilmeyen reel olmayan finansman giderlerinin düşülmesine yönelik bir hüküm yoktur. Basitlik ve uygulama kolaylığı açısından bu yaklaşımı doğru buluyoruz.

YABANCI PARA ÜZERİNDEN BORÇLANMALARDA KUR FARKI GELİRLERİNİN MALİYETTEN DÜŞÜLMESİ ENFLASYON DÜZELTMESİNİ NASIL ETKİLEYECEKTİR? (1) Son yıllarda TL’nin değer kazanması borçlanmalar nedeniyle kur farkı geliri elde edilmesine neden olmuştur. Yatırımlarla ilgili finansman giderlerinin aktifleştirilmesini tercih edenler, bu tercihin bir sonucu olarak kur farkı gelirlerini de aktifleştirmiş, yatırım maliyetinden düşmüşlerdir. Bu durumda olan mükelleflerin reel olmayan finansman gideri tespitinin nasıl yapılacağı belli değildir.

YABANCI PARA ÜZERİNDEN BORÇLANMALARDA KUR FARKI GELİRLERİNİN MALİYETTEN DÜŞÜLMESİ ENFLASYON DÜZELTMESİNİ NASIL ETKİLEYECEKTİR? (2) Düzeltmeye esas alınacak tutarın kur farkı gelirinin düşüldüğü tutar mı yoksa düşülmeden önceki tutar mı olduğu açıklanmalıdır. Bizce, kur farkı düşülmeden önceki tutar düzeltmeye esas alınmalıdır.

YIL İÇİNDE İŞİNİ BIRAKANLARDA ENFLASYON DÜZELTMESİ (1) Kanun, enflasyon düzeltmesinin hangi durumda yapılacağını, hesap dönemi ve geçici vergi dönemini esas alarak, bu dönemlerde ve bu dönemlerden önce gelen dönemlerdeki enflasyon oranına göre belirlemektedir. Hesap dönemi veya geçici vergi dönemi içinde herhangi bir tarihte işin bırakıldığı, devir veya birleşme yoluyla infisah olunduğu durumda enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığının nasıl tespit edileceği belli değildir.

YIL İÇİNDE İŞİNİ BIRAKANLARDA ENFLASYON DÜZELTMESİ (2) Örneğin, 30 Nisan 2004 tarihinde devir olan bir kurumun, 1 Ocak - 30 Nisan 2004 dönemi için enflasyon düzeltmesi yapması gerekecek midir? Bu durumda 30 Nisan 2004 tarihinden itibaren geriye doğru son 12 ve 36 ayın enflasyonuna mı bakılacak?

ENFLASYON DÜZELTMESİNE İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI Mükerrer 298. Maddede enflasyon düzeltmelerinin ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve düzeltme hesabına kaydedileceği, düzeltme sonucu bulunan tutarların, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değeri olarak dikkate alınacağı belirtilmektedir. Ayrıca, öz sermaye kalemlerine ait fark hesaplarının sermayeye ilave edilebileceği belirtilmektedir.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI Maddedeki bu düzenlemeler, fark ve düzeltme hesaplarının mevcut kanuni defterlere kaydedileceği anlamına gelmektedir. Oysa tebliğ taslağında ayrı bir enflasyon muhasebesi defteri tutulması öngörülmüştür. Enflasyon defterindeki öz sermaye fark hesabı kanuni defterlerdeki sermayeye nasıl ilave edilecektir?

KAR DAĞITIMI HANGİ KAR TUTARI ÜZERİNDEN YAPILACAK? Esasen enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş mali tablolara göre ortaya çıkan karın dağıtıma tabi tutulması gerekir. TTK’da enflasyon düzeltmesine bir atıf yapılmamış olması, kanunla yürürlüğe konulan enflasyon muhasebesi sonuçlarının yok sayılmasını gerektirmez. Kaldı ki, aksi bir uygulama vergilendirilmemiş karların dağıtılması sonucunu da doğurabilir.

TTK AÇISINDAN SERMAYENİN VARLIĞINI KORUYUP KORUMADIĞI HANGİ KAYITLAR ÜZERİNDEN TESPİT EDİLECEKTİR? (1) Aynı şekilde, TTK uyarınca sermayenin varlığını koruyup korumadığının ve teknik iflas durumunun tespitinde hangi kayıtlar esas alınacaktır? Bizce, yasal muhasebe uygulamasının dayanağını VUK’undaki değerleme, amortisman ve benzeri düzenlemeler oluşturmaktadır.

TTK AÇISINDAN SERMAYENİN VARLIĞINI KORUYUP KORUMADIĞI HANGİ KAYITLAR ÜZERİNDEN TESPİT EDİLECEKTİR? (2) Nasıl ki, amortisman uygulamasında faydalı ömre geçilmesi ile ilgili değişiklikler TTK uygulamaları açısından da sonuç yaratıyorsa, enflasyon düzeltmesi de aynı sonucu yaratmalıdır. Zaten bu nedenle de enflasyon düzeltmesine ilişkin hesapların kanuni defterlere kayıt edilmesi gerekir.

PARASAL OLMAYAN KIYMETLER İÇİN VUK’A AYKIRI OLARAK AYRILAN KARŞILIKLAR ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULABİLİR Mİ? (1) Tebliğ taslağında, “düzeltme işlemine tabi olacak karşılıklar da VUK hükümlerine göre ayrılması mümkün olan karşılıklardır” İfadesi yer almaktadır. VUK’na uygun olmayan karşılıklar da düzeltmeye tabi tutulmalıdır, düşüncesindeyiz. Aksi halde, bilanço kalemlerinin bir kısmının cari değerlere getirilmesi mümkün olmayacak, bazı kıymetler tarihi değerleriyle kalacaktır.

PARASAL OLMAYAN KIYMETLER İÇİN VUK’A AYKIRI OLARAK AYRILAN KARŞILIKLAR ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULABİLİR Mİ? (2) Önemli olan vergi uygulamasında kabul edilmeyen bu karşılıkların vergi hesaplamasında da düzeltilmiş değerleriyle indirim veya ilave olarak dikkate alınmasıdır, bilançoda düzeltilmiş veya düzeltilmemiş olmasının sonuca bir etkisi yoktur.

GEÇMİŞ YILLARA AİT KAYITLAR BULUNAMADIĞI DURUMDA DÜZELTME NASIL YAPILACAK? Kanuni defterler VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanır. Kanunda ve tebliğde, kayıtları saklanmayan yıllarda işletmeye dahil olan kıymetlerde, düzeltme tarihi ve tutarlarının nasıl belirleneceği hususu açıklanmamıştır. Bizce, mevcut kayıtlara göre kanıtlanabilecek tarihler dikkate alınmalıdır. Genel olarak, 31.12.2003 bilançosunun düzeltilmesi vergisel bir sonuç yaratmayacağından, bu sorun hoş görülebilir. Sonraki yıllarda vergi matrahını azaltıcı etki yaratmamasına dikkat edilmelidir.

ENFLASYON DÜZELTMESİ KONUSUNDA GERİYE DÖNÜŞ OLABİLİR Mİ? Ancak, enflasyon yüzde 10’nun altında kalsa bile uygulanmasını sağlamak üzere yüzde 10 oranının yüzde 5’e indirilmesi düşünülüyormuş. 1 milyonun üzerinde mükellefi kapsayacak bu uygulama konusunda Maliye Bakanlığı tarafından etkili bir eğitim ve bilgilendirme sağlanamazsa ciddi bir direnç oluşabilecektir.