TOZA BAĞLI MESLEK HASTALIKLARI Dr. Buhara Önal

TOZUN NEDEN OLDUĞU SAĞLIK SORUNLARI İritasyon - Deri ve mukoza Çimento tozu Pnömonit -Shaver’s disease Al. tozu Alerjik reaksiyon - Bronkospazm Pamuk tozu Malignite -Akciğer Ca, mezotelyoma Asbest Fibroz - Pnömokonyoz Silis

SOLUNUM SİSTEMİNİN SAVUNMA MEKANİZMALARI Üst solunum yollarında bulunan silya ve mukus Alt solunum yollarına geçen parçacıkların bazı hücrelerce sindirilmesi Parçacıkların, kan veya lenf sisteminden emilim veya dağılım ile akciğerlerden çıkarılması Akciğerlerdeki bağışıklık sistemi hücrelerinin yabancı maddelere karşı antikor üretmesi Hava keseciklerinde tahribat olduğunda bazı onarım mekanizmalarının devreye girmesi

SOLUNUM SİSTEMİNDE OLUŞAN BİYOLOJİK YANITLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kişisel faktörler: Yaş, sağlık durumu, beslenme durumu, bağışıklık durumu, cins ve diğer genetik faktörler, psikolojik durumu, kültürel faktörler. Çevresel faktörler: Etmenin konsantrasyonu, kararlılığı, maruziyet ortamında fizikokimyasal özellikleri, maruziyet süresi, frekansı ve yolu.

BİYOLOJİK YANITLAR İritan Yanıt Fibrotik Yanıt Alerjik Yanıt Enfeksiyöz Yanıt Karsinojenik Yanıt Sistemik Yanıt

İRİTAN YANIT Burun, boğaz ve gözde yanma duygusu Akciğer ödemi ve iltihabı İritan faktörlerin mesleki ve mesleki olmayan(sigara ) kombinasyonu ve endüstri alanında atmosferik kirlenme = karşılıklı güçlendirme Kronik iritasyona mikropların eklediği iltihaplanmalar Geri dönüşümsüz degişiklikler Solunum sistemi mukozasında kronik iltihaplanma

FİBROTİK YANIT Akciğerlerin dokusunda fibroz=pnömokonyoz Pnömokonyozlar - Silikoz - Kömür İşçileri Pnömokonyozu - Asbestoz

ALERJİK YANIT Alerjik YANIT = duyarlılaştırma Alerjik bir alan, mesleki duyarlılık tehlikesini arttırır. Alerjik reaksiyonlar; - Üst solunum sistemi (allerjik rinit) - Bronş ağacı (bronşiyal astım) - Hava kesecikleri - Akciğer dokusu (çiftçi akciğeri)

ENFEKSİYÖZ YANIT Bakteriler Virüsler Mantarlar Bazı enfeksiyonlar; - pulmoner fibrozla sonuçlanır. - alerjik reaksiyonlara yol açabilir.

KARSİNOJENİK YANIT Dokuların kontrolsuz büyümesiyle karakterize bir grup hastalığa verilen genel bir terimdir. Maruziyet başlangıcı ile hastalığın ortaya çıkması arasında tipik olarak 15-40 yıl geçebilir. Asbest lifleri bronş kanseri ve mezotelyomaya yol açabilir. Depolanmış radyoaktif partikülleri, akciğer dokusunu yüksek dozlarda lokal iyonize radyasyona maruz bırakabilir ve kanser nedeni olabilir.

SİSTEMİK YANIT Birçok çevresel kimyasallar, hedef alanlarına göre etkilerine bağlı olarak genel bir sistemik bozulma oluşturur. Akciğerler, birçok zararlı madde için sadece bir hedef değil aynı zamanda akciğerlerden kana geçen zehirli maddelerin giriş yeridir.

PNÖMOKONYOZLAR Tanım Çeşitli tozların solunumla alınarak akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu oluşması sonucu meydana gelen bir grup hastalığa verilen addır. Akciğerlerde biriken tozlarla oluşan, açık radyolojik görünüm veren akciğer hastalığıdır.

PNÖMOKONYOZLARIN OLUŞUMU Tozun kimyasal ve fiziksel yapısı Toz partiküllerinin büyüklüğü Solunan havadaki toz yoğunluğu Maruziyet süresi Bireysel duyarlılık, farklılık

TOZ PARTİKÜLLERİNİN BÜYÜKLÜĞÜ 10 mikron< solunmaz 0.5-10 mikron bir kısmı tutulur 0.5-5mikron alveollere ulaşır 0.5 mikron> ekspirasyonla dışarı verilir

PNÖMOKONYOZ OLUŞUMUNA GÖRE TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI Pnömokonyoz oluşturan tozlar - Ağır hastalık : silis tozu, asbest lifi - Orta derecede hastalık: kömür, silikatlar - Minimal doku değişikliği: FeO, Baryum Pnömokonyoz oluşturmayan tozlar - Ağır hastalık: inorganik kurşun bil, Berilyum - Orta derecede hastalık: pamuk, kuru ot - Minimal değişiklik: çimento, mermer, tütün, odun

KORUNMA Teknik korunma Havalandırma Kapalı çalışma Sulu çalışma Buhar tatbiki Tıbbi korunma İşe giriş muayeneleri Periyodik muayeneler

SİLİKOZ Etken; serbest silis tozu (SiO2) 0.5-5 mikron büyüklüğündeki tozlar Maden ocaklarında galeri açılması, karayolu, demiryolu, baraj yapımında tünel kazılması işleri Galeri ve tünel açılmasında çalışan lağımcılar, krom, civa, bakır, demir madeni filizi eldesinde çalışanlar, döküm temizleyicileri, seramik ve cam sanayiinde hammadde kırma, öğütme işinde çalışanlar, ateş tuğlası yapımında, fırın onarımında çalışanlar, kuvars değirmeninde çalışanlar

SİLİKOZ Klinik: nefes darlığı - geç dönemde spastik öksürük, balgamsız öksürük sırt ağrıları Silikoz ile Tbc arasında karşılıklı olarak olumsuz bir etkileşim söz konusu Klinik tabloda ağırlaşma: ateş, öksürük, aşırı zayıflama, hemoptizi

SİLİKOZ Laboratuvar bulguları: İki önemli gösterge Akciğer radyografisi: ILO Sınıflandırması SFT Tanı: Hastalık hikayesi+mesleki geçmiş+FM+ akciğer radyografisi+SFT Komplikasyonlar: Siliko-Tbc, Cor Pulmonale Tedavi: Spesifik tedavisi yok. Semptomatik tedavi(O2) İleri vakalarda antiTbc tedavisi.

SİLİKOZ Korunma: Teknik: Havalandırma, sulu çalışma, ikame Tıbbi: - işe giriş muayeneleri - periyodik tıbbi kontroller: Fizik Muayene: Kr. Akciğer hast, göğüs deformitesi Standart Akciğer grafisi ASFT

KİP Kömür işçilerinde görülür. KİP’i oluşturan etken; artık kömür tozudur. Basit KİP: - Prognozu yaşam süresi bakımından iyi - Kr.Bronşit: sürekli öksürük ve balgam Komplike KİP: - Durum ağır. - Vantilasyon bozukluğu belirgin. - Obstruktif akciğer bulguları var. Korunma: - Silikozdaki korunma yolları geçerli. - Sigara kullanımı önemli.

ASBESTE BAĞLI HASTALIKLAR Asbestoz Kanserler Mezotelyoma Bronş kanserleri Akciğer dışı kanserler İmmunolojik değişiklikler Akciğer zarı reaksiyonları

ASBESTOZ Önemli bir pnömokonyoz (akciğer toz hastalığı) türü Çeşitli tozların solunumla alınarak akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu oluşması sonucu meydana gelen bir grup hastalığın genel adıdır. Akciğerlerde biriken tozlar sonucunda açık radyolojik görünüm verir.

ASBESTOZ Asbest tozlarına maruziyet İpliksi ve düz asbest; en çok kullanılan ipliksi gruptaki krizotil (beyaz asbest) Çapı 3 mikrondan az, uzunluğu çapın en az 3 katı olan toz parçacıkları Klinik: Öksürük ve sırt ağrıları Tanı: Radyolojide düzensiz opasiteler,solunum fonksiyon testlerinde değişiklikler

MEZOTELYOMA Asbestoz önemli neden Akciğer zarında oluşmaya başlar. Klinik: Göğüs ağrısı, kısa solunum, solunum güçlüğü, genel yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı Radyolojik ve laboratuvar bulguları Tanı: Asbest hikayesi+klinik belirtiler+radyolojik bulgular+tomografik bulgular

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Sağlık Gözetimi Madde 19 — İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi tutulacaktır: a) Asbestle çalışacak her işçinin çalışmaya başlamadan önce genel sağlık durumu değerlendirilecek ve Yönetmelik Ek’inde belirtildiği şekilde, özellikle göğüs muayeneleri ile diğer tetkik ve kontrolleri yapılacaktır. İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve her işçi için sağlık kaydı tutulacaktır.

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (19 UNCU MD DEVAM) b) Sağlık gözetiminden sorumlu hekim; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, işçinin asbeste maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil, her türlü koruyucu ve önleyici önlemleri belirleyecek ve önerilerde bulunacaktır c) İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmeleri ile ilgili bilgi verilecektir. Hekim, maruziyetin bitmesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi belirleyebilir. d) İşçi veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına sahiptir.

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Kayıt Tutulması Madde 20 — Asbestle çalışılan işyerlerinde işverenler aşağıda belirtilen kayıtları tutmak ve bunları saklamakla yükümlüdürler: a) İşveren, asbest veya asbestli malzeme ile çalışanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve maruziyet miktarını belirten kayıtları tutacaktır. Doktor veya sağlık konusunda yetkili kişiler bu kayıtları inceleyebilirler. İşçiler kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler. İşçiler ve/veya temsilcileri de kayıtlar hakkında isimsiz genel bilgileri alabilirler.

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (20 İNCİ MD DEVAM) b) Yukarıda (a) bendinde belirtilen kayıtlar ile bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen kayıtlar, maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süreyle saklanacaktır. c) İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren (b) bendinde belirtilen kayıtları Bakanlığa vermek zorundadır.

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Asbestoz ve Mezotelyoma Kayıtları Madde 21 — Sosyal Sigortalar Kurumunca tespit edilen veya bu Kuruma bildirilen asbestoz ve mezotelyoma vakaları ile ilgili kayıtlar Kurum tarafından tutulur.

SİDEROZ Saf demir oksit tozları Elektrik kaynakçıları,demir kesenler Toksik etki(-) Hücre zararı olmaksızın birikim

BİSİNOZ Pamuk, keten, kendir tozları 5-6 yıl maruziyet Patogenez Bakteri endotoksini İmmunolojik etki Koza dış yapraklarındaki farmakolojik etken

BİSİNOZ Klinik Haftanın ilk iş günü dispne Öksürük-balgam Raller FEV1/FVC değerinde düşme X ray(-)

BİSİNOZ Klinik aşamaları 1. Hafta başlarında göğüs sıkışması 2. Her pzt.günü göğüs sıkışması 3. Diğer günlerde göğüs sıkışması 4. Kronik öksürük-balgam

BİSİNOZ Korunma İlk aşamada bronkodilatör Yerel aspirasyon Akc. hst.varsa işe başlamamalı İlk 2ay sonundaki kontrolde duyarlılık(+) ise; iş değişikliği 1. ve 2.aşama klinik aşamaları reversible İşlenmemiş pamuğu buhara tabi tutmak

TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ (14.09.1990/20635) Madde 26: Tıbbi kontrol muayeneleri -Göğüs filmleri Madde 27: Göğüs filmlerinin değerlendirilmesi. -Süresi: En az iki yılda bir. - PDK: ILO Sınıflandırmasına göre değerlendirme. - İşverenin sorumluluğu: Düzenli film akışı, kalite.

TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ Madde 28: Pnömokonyoz olgularının belirlenmesi. -Tanı konduktan sonra SSK hastanesine sevkinin sağlanması Madde 29: Pnömokonyoz işçilerinin çalışma durumları. -Sınıflandırma -Sınıflandırmaya göre çalıştırma Madde 30: PDK Oluşturulması. -İSGÜM, SB, SSK temsilcileri.

YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİ (26.02.2000/23976 R.G.) Ortam toz yoğunluğu eşik sınır değerleri yeniden düzenlenmiştir (md. 14). · PDK yerine A ve B okuyucu tanımı (md.3) ve eğitimi (md.27) getirilmiştir. · ILO Pnömokonyoz Kategorisine göre sınıflandırma getirilmiştir (Ek 3). · İşçilerin çalıştırılma koşulları yeniden düzenlenmiştir (md.24). · Standart akciğer filmi(35x35) tanımı yapılmıştır (md.3).