/ 281 Sınıf 2, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortama Uygun Sağlık Hizmeti Zekeriya Aktürk, Prof. Dr.

Amaç – Hedefler Bu ders sonunda katılımcıların aile hekimliğinin sağlık hizmeti sunum prensiplerinden bireyselleştirilmiş ve ortama uygun sağlık hizmeti hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmıştır. Hedefler –Ortama uygun sağlık hizmetinin aile hekimliği uygulamasındaki yerini açıklayabilmek –Ortamla ilgili hataların tıptaki önemini açıklayabilmek –Ortama uygun hizmet bağlamında sağlık okuryazarlığını tartışabilmek / 282

Bir Vaka Jackie Anderson, 43 y ♀ 2 yıldır satış elemanı 2 aydır yanma tarzında karın ağrısı var Antacidlerden fayda görmemiş Ağrı yemekle azalıyor, acılı yiyeceklerle artıyor Kilo kaybı yok Mide kanaması belirtisi yok / 283

Çalışma hayatı çok yorucu Ağrı nedeniyle 3 gün işe gidememiş İşini sevmiyor Annesi Alzheimer – evde bakım alıyor Anne-baba boşanmış – babayla görüşmüyor Günde 3-4 bardak şarap içer Ailede alkol bağımlılığı hikayesi var / 284

Fizik muayene normal Karaciğer enzimleri hafif artmış Doktoru baryumlu film çekmek için 2 hafta hazırlık öneriyor. Alkolü kesiyor Jackie tetkiklerden sonra doktoruyla değerlendirme randevusuna geliyor Karın ağrısı belirgin olarak iyileşmiş / 285

Bu hastada yaklaşımımız nasıl olmalı? Biyomedikal: –Tanı: alkole bağlı gastrit –Tedavi: PPI –Alkol bırakma danışmanlığı Biyopsikososyal: –Aile ve iş stresine yaklaşım sağlanmalı Aile sistemleri modeli –Aile kökeni ve soy ağacının araştırılması / 286

Ortama Uygun Bakım Modeli Hastanın tanımlamasına yardım etmeli; –Hangi ortam faktörlerinin araştırılacağını –Ve hangi sırayla Semptomların hastanın yaşamındaki yerinin araştırılması Hekimin rolünün tanımlanması Hekimin rolüyle uyumlu bir tedavi modeli geliştirilmesi / 287

Hastanın ortamı Aile ortamı –Ailenin yapısı nasıldır? Hastaya göre aile bireyleri kimler? Aile içerisinde bireylerin ilişkisi nasıl? Hastanın diğer bireylerle ilişkisi nasıl? –Ailenin işlevselliği nasıl? Gıda, barınma, giyinme… Çocuklara karşı sorumluluklar Toplumun kültürel değerleri / 288

Üst Ortam Aile Gelir düzeyi Eğitim İş Boş zaman Sosyal destek Bu faktörlerin tek tek öneminden ziyade hastalığı ve hastayı etkileme açısından ilişkileri önemlidir / 289

Alt Ortam Toplum – aile desteği Kültür Ekonomi Sağlık sistemi Sosyal hikaye Coğrafya Ekosistem / 2810

Ortamla ilgili hatalar Uygun sağlık hizmeti vermek için hastanın çevresi veya davranışıyla ilgili faktörlerin ihmal edilmesi durumunda ortaya çıkan hatalara ortamla ilgili hatalar (contextual error) denir. Biyomedikal hatalar hastaya özgü olmayabilirken ortamla ilgili hatalar bireysel sağlık hizmeti sunulamamasının bir sonucudur / 2811 Weiner SJ, Schwartz A, Weaver F, Goldberg J, Yudkowsky R, Sharma G. Contextual Errors and Failures in Individualizing Patient Care: A Multicenter Study. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):69-77

Hekimler daha çok biyomedikal ipuçlarına dikkat ederler; ortamla ilgili olanları fazla sormazlar. Bir araştırmada; –Komplikasyonsuz karşılaşmalarda %73 –Biyomedikal komplikasyon olması halinde %38 –Ortamla ilgili komplikasyon varsa %22 –Hem biyomedikal, hem de ortam komplikasyonu varsa %9 hatasız uygulama yapılmış / 2812 Weiner SJ, Schwartz A, Weaver F, Goldberg J, Yudkowsky R, Sharma G. Contextual Errors and Failures in Individualizing Patient Care: A Multicenter Study. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):69-77

/ 2813

/ 2814

Her bireyin kendin ortamına uygun sağlık kaynakları ve riskleri vardır Kişinin ortamını dikkate almadıkça tedavimiz yeterince başarılı olamaz Açlık sınırında fakir bir hastaya “proteinden zengin ve lifli diyet” önermenin anlamı yok! / 2815

“Evet Ahmet Bey, hapları aldığınızı söylüyorsunuz ama nasıl alıyorsunuz?” “Bir gün mavi hapı, sonraki gün beyaz olanı daha sonraki gün ise pembe olanı alıyorum.” “Ahmet Bey... neden böyle yapıyorsun?” “Hep nasihat ettiğin gibi doktorum: aşırıya kaçmama, mutedil olma ” / 2816

Muayene ortamının mahremiyetinde hastalarıma her türlü özel soruları sordum Cinsel yönelimleri, madde kullanımı, gelirleri, eşlerine sadakatleri, aile içi şiddet… Ama hiç okuyup yazma durumlarını sormadım!… Halbuki Amerikalıların %1’i okur yazar değildir ve %30-40’ının sağlık sunumu için yeterli eğitimlerinin olmadığı tahmin edilmektedir / 2817 LaCombe MA

Amerikalıların %50’sinin okur yazarlık durumlarının ilaç prospektüslerini okumak için yeterli olmadığı tahmin edilmektedir / 2818 LaCombe MA. Contextual Errors. Annals of Internal Medicine 2010;153(2):

/ 2819 “Türkiye genelinde okuryazar olmayan nüfus oranı 1980 yılında yüzde 27,26 iken, 2010 yılında yüzde 3,89'a düştü.”

Sağlık Okuryazarlığı / 2820

/

Scoring of “The newest vital sign” / If you eat the entire container, how many calories will you eat? 2.If you are allowed to eat 60 g of carbohydrates as a snack, how much ice cream could you have? 3.Your doctor advises you to reduce the amount of saturated fat in your diet. You usually have 42 g of saturated fat each day, which includes 1 serving of ice cream. If you stop eating ice cream, how many grams of saturated fat would you be consuming each day? 4.If you usually eat 2500 calories in a day, what percentage of your daily value of calories will you be eating if you eat one serving? 5.Pretend that you are allergic to the following substances: Penicillin, peanuts, latex gloves, and bee stings. Is it safe to eat this ice cream? 6.Why or why not?

/ 2823

Toplumun sağlık kaynaklarına ulaşım şansı eşit değildir Küçük şehirlerde, doğu ve güneydoğuda ve kırsal alanda sağlık personeli sayısı ve niteliği diğer bölgelere göre daha azdır. / 2824

/ bin kişiye düşen hekim açısından Türkiye, AB ortalaması ve DSÖ Avrupa bölgesi karşılaştırması Akdağ R (Ed.) HEALTH TRANSFORMATION PROGRAM IN TURKEY PROGRESS REPORT 2010 Republic of Turkey, Ministry of Health Publication No: 807

/ bin kişiye düşen aile hekimi açısından Türkiye, AB ortalaması ve DSÖ Avrupa bölgesi karşılaştırması

/ bin kişiye düşen hekim açısından Türkiye ile AB ülkeleri karşılaştırması

Özet Ortama uygun sağlık hizmetinin aile hekimliği uygulamasındaki önemini açıklayınız Ortamla ilgili hata yapılması durumunda hatasız sağlık hizmeti verme ihtimali ne kadardır? Sağlık okuryazarlığının sağlık hizmeti sunumundaki önemi nedir? / 2828