BEYİN ANATOMİSİ, KANLANMASI ve FONKSİYONU Dr. Havva TURAÇ CİNGÖZ Prof. Dr. Hatice UĞURLU

Sunum Planı: Beynin yüzeyel yapıları Limbik sistem Bazal ganglionlar Ventriküler yapılar Beyincik ve beyin sapı Beynin kanlanması Venöz drenaj ve venöz sinüsler

Beynin Yüzeyleri Gyrus Sulcus Fissür Beyin (Serebrum) longitudinal yarık ile sağ ve sol hemisfere ayrılır. Fissür

Beynin Üst Yan Yüzeyi Lateral( Silvian) ve sentral(Rolandik) oluk,,,,,Lateral oluk frontal temporal lobları ayırır,,,,,Sentral oluk frontal ve parietal kutupları ayırır,,,,,Parietooksipital oluk oksipital, parietal ve temporal lobları ayırır

Beynin Üst Yan Yüzeyi Frontal lob Presantral girus, büyük kortikal somatomotor (motor homonculus) alanı içerir.

Frontal Lob 4. alanı girus presentralisteki primer motor alandır. 6. alan, premotor alan, sadece sekonder motor alanı içerir. 8. alan, frontal göz alanı göz hareketleri ile ilgilidir.

Primary Motor Cortex/ Precentral Gyrus Broca’s Area Orbitofrontal Cortex Olfactory Bulb Modified from: http://www.bioon.com/book/biology/whole/image/1/1-8.tif.jpg

Frontal Lob Gyrus frontalis inferiorda 44.-45. alanlar ( Broca) konuşmanın motor alanıdır. Prefrontal korteks duyuların assosiasyon merkezidir.

Frontal Lob Tümör veya kafa travması nedeniyle prefrontal korteks zedelendiği zaman hasta kabul edilmiş sosyal davranış biçimlerine kayıtsız kalır. Karar verme ve yargılama yeteneklerini yitirir.

Beynin Üst Yan Yüzeyi Parietal lob Postsantral gyrus, büyüksomatik duysal kortikal alan buradadır.

Parietal Lob 1., 2. ve 3. alanlar gyrus postsentralisteki primer duyu alanlarıdır. Talamusun ventral posteromedial ve posterolateral çekirdeklerinden lifler alır. Diğer alanlar duyu ya da multimodal assosiasyon alanlarıdır.

Primary Somatosensory Cortex/ Postcentral Gyrus Somatosensory Association Cortex

Beynin Üst Yan Yüzeyi Oksipital lob Dış yüzeyi diğer yüzeylere göre daha küçüktür. Lunat oluk korteksin vizüosensoryal alanlarını sınırlar. Transvers oksipital oluk, lunat oluk ve kalkarin oluğu içerir

Oksipital Lob 17. alan primer görme alanıdır. 18. ve 19. alanlar görmenin assosiasyon alanlarıdır.

Primary Visual Cortex Visual Association Area

Beynin Üst Yan Yüzeyi Temporal Lob 41. alan primer işitme 22-42. alanlar işitmenin assosiasyon alanıdır .

Primer İşitme Alanı Wernike Alanı

Beynin Medial Yüzeyi Longitudinal yarık ve falks serebri ile ayrılır. Korpus kallozum Forniks Singulat girus Parietooksipital oluk Kalkarin oluk Korpus kallosum:, Serebral komissuraların en geniş olanıdır Lateral ventriküllerin tavanını oluşturur

Beynin Alt Yüzeyi Orbital yüzey Tentorial yüzey Parahippokampal girus Lingual gyrus Unkal gyrus ORBİTAL OLUK … KOLLATRELA VE OKSİPİTOTEMPORAL OLUK, KOLLATERAL OLUK ÖN YÜZÜNE RİNAL OLUK,

Bazal Ganglionlar Gri cevherin simetrik subkortikal alanlarıdır. Lentiform çekirdek Putamen Korpus striatum Globus pallidus Kaudat çekirdek Klaustrum

Bazal Ganglionlar Ekstrapiramidal sistemi oluştururlar. Postür ve hareketin temelini oluştururlar.

Rinensefalon ve Limbik Sistem Olfaktor bulbus Olfaktor yollar Ön delikli cevher Unkus Dentat gyrus Girus hipokampus Habenular trigon Amigdala

Limbik Sistem Kişinin korunması ve türün devamlılığının sağlanmasına yardımcı bir sistemdir. Serebral korteksin birçok yerinden uyarılar alır.

Limbik Sistem Hippokampus Hipotalamus ve temporal lob alanları ile bağlantılıdır. Hippokampus hafıza ve uzaysal problem çözmede hayati rol oynar. Emosyoneldavranışı etkileyen, birçok visseral etkinliği düzenleyen hipotlamus ile bağlantılıdır

Limbik Sistem Bozuklukları Olfaktor halusinasyonlar Duygusal değişimler Depresyon Hafıza bozuklukları Kluver- Bucy sendromu Temporal lob epilepsisi Kısa süreli hafıza 60 dk enfazla, uzun süreli hagfıza birkaç gün veya daha uzun

Diensefalon (Arabeyin) Talamus Hipotalamus Subtalamus Epitalamus

Diensefalon (Arabeyin) Talamus: Sensorial, motor, limbik, multimodal çekirdekleri içerir. Ağrı algılanması ve duyuların ince ayrıntılarının algılanmasında önemlidir

Diensefalon (Arabeyin) Talamik sendrom: Ani gelişen tek taraflı anestezi, daha sonraki dönemde sıcak, soğuk ve iğne batması gibi duyulara hassasiyet eşiğinin yükselmesi Kalıcı yanma ve sıkıntı verici ağrılar

Diensefalon (Arabeyin) Hipotalamus: Otonom, istemli fonksiyonları üstlenir. Beslenme merkezini uyarır. Vücut ısısının düzenlenmesinden sorumludur. Sıvı alımını ayarlar. Vasopressin hipofiz arka lobundan salınıp hipotalamusu etkiler

Diensefalon (Arabeyin) Hipotalamus Hipofiz ön lob sekresyonlarını etkileyerek üreme, büyüme, tiroid ve adrenal korteks sekresyonlarını içeren endokrin fonksiyonları düzenler. Biyolojik ritmi düzenler.

Diensefalon (Arabeyin) Hipotalamus lezyonlarında: Sürekli uyku halinden komaya kadar seyreden klinik Uygunsuz ADH sendromu Diabetes insipitus

Diensefalon (Arabeyin) Subtalamus: Bazal ganglionlarla afferent ve efferent lif uzantıları içerir. Lezyonunda: Vücudun bir yarısını içeren kol ve bacaklarda düzensiz kasılmalar gözlenir.(Hemiballismus)

Beyin Sapı ve Beyincik(Serebellum) Pons ve bulbusu içerir Çok sayıda inen ve çıkan yol ve çekirdek içerir

Beyin Sapının Damarlanması A. İnferior posterior serebelli A. İnferior anterior serebelli A. Superior serebelli A. Cerebri posterior A. Pontini Beyin sapını vertebrobaziller damarlar besler

Beyin Sapı Lezyonları: Medial medullar sendrom Lateral medullar(Wallenberg) sendrom Bazal pontin sendromları Benedikt sendromu Oldukça küçük lezyonlar bile nukleuslara, refleks merkezlere, traktuslara va ya yollara zarar verebilir vasküler lezyon, tm,

Serebellum Archeocerebellum: Flocculonoduler lob denge ile ilgilidir. Palaeoserebellum: Yüzme, yürüme gibi klişeleşmiş hareketlerle ilişkilidir. Neoserebellum: İnce hareketleri koordine eder.

Serebellar lezyon bulguları: Hipotoni ve ataksi Denge bozuklukları Nistagmus Asinerji (koordinasyon kaybı) Dismetri İstemli hareketlerde tremor Disdiadokinezi

ÖZET Primer görme alanı: Oksipital lobda Motor homonculus: Frontal lobda, presentral girus Postsentral gyrus: Parietal lobda, primer duyu alanı Bazal ganglionlar: Globus pallidum, putamen, caudat nukleus, ekstrapiramidal sistem

Ventriküler Sistem Beyin dokusu içinde ependim hücreleri ile örtülü ve BOS ile dolu boşluklardır

Ventriküler Sistem İki ventriculus lateralis Ventriculus tertius Bu boşluklar: İki ventriculus lateralis Ventriculus tertius Aquaductus serebri Ventriculus quartus

Ventriküler Sistem 4. Ventrikül çatısının üst kısmında serebellum yer alır. Serebelluma ait kitle lezyonları ya da bu bölgedeki enfarkt sonrası oluşan ödem ile serebellum 4. ventriküle bası yapar. Bunun sonucunda akut obstrüktif hidrosefali gelişebilir.

Ventiküllerin Kanlanması A. Choroidea anterior A.Carotis internanın dalı A.a. Choroidea postero lateralis A. Cerebri posteriorun dalı A. Choroidea postero medialis A. İnferior posterior serebelli

Beyin zarları ve Boşluklar Duramater Araknoid Piamater Boşlukları: Epidural alan Subdural alan Subaraknoid alan

Beyin zarları

Serebrospinal Sıvı (BOS) Beynin mekanik destekçisidir. İyon bileşimini düzenler. Metabolitleri taşır. Basınç değişikliklerinden koruma sağlar. BOS hacmi 150 ml, günlük 400-500 ml üretimi mevcut. Lenfatik sistem görevi????

Serebrospinal Sıvı (BOS) Normal BOS Renksiz, kokusuz, berrak Basınç: 70-190 mm su Hücre: 0-5 lenfosit Protein: ≤50 mg/ dl Glikoz: 50-75 mg/dl

BEYNİN KANLANMASI Vücuttaki toplam kanın %18’i, vücut ağırlığının sadece % 2’sini oluşturan beyni besler. Akciğerler ile alınan O2’ nin % 20’si beyne gider. Beyne oksijen ulaşımı durursa: 15 sn altında şuur kaybolur. 5 dk üzerinde ise geri dönüşümsüz hasar meydana gelir.

Serebrovasküler Hastalık İnme (strok) vasküler yapıdaki tıkanıklık ya da kanama nedeniyle ortaya çıkar. Toplum içindeki nörolojik yetersizliğin en başta gelen nedenidir. Gelişmiş ülkelerde 3. sıklıktaki ölüm nedenidir.

Beynin Arteryel Beslenmesi Willis poligonu: 2 internal karotid arter Baziler arter 1 anterior kominikan arter 2 posterior kominikan arter Willis poligonu beynin tüm arteryal sistemine dal veren poligonal yapıdır

Beynin Arteryel Beslenmesi Poligonun varyasyonları sıktır: Posterior kominikan arter tek veya çift taraflı oldukça geniş Posterior serebral arter de ilk çıkış yerinde çok dar Anterior kominikan arter eksik, çift ya da ince olabilir. BÜYÜK SEREBRAL ARTERİN TIKANMASI DURUMUNDA ARTERİN BESLEDİĞİ BÖLGEYE UYGUN KLİNİK DURUMLAR ORTAYA ÇIKABİLECEĞİ GİBİ, BU POLİGONDAKİ VARYASYONDAN DOLAYI KOMPANSE EDİLEBİLECEK ANASTOMOZ VARLIĞINA GÖRE KLİNİK BULGUNU ŞİDDETİ DEĞİŞİR.

Beynin Arteryel Beslenmesi Arterler ilk çıkış yerlerinde beynin ön yüzüne oldukça yakındır., Besleyecekleri parankime girmeden önce subaraknoid bölgede seyrederler. Her bir ana damar belli bölgeyi sınır bölgesi diye adlandırılan ( watershed) yere kadar besler. BU ARTERLER ÜZERİNDEKİ ANEVRİZMALAR SUBARAKNOİD KANAMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKABİLİR. Korteksin üst tabakaları meningeal arterlerden de dal adığından kortikal infarktlarda klinik biraz daha subkortikale göre hafif olabilir………….

İnternal carotid arter Ana Serebral arterler İnternal carotid arter Common carotid arter Vertebral arter Sol Subclavian arter Arcus aorta

Beynin Arteryel Beslenmesi Vertebral Arter: Beyin sapı Serebellum Oksipital lob Talamusun bir kısmı Karotid arterler: Geriye kalan kısmı besler.

Baziler arter Her iki vertebral arter birleşir, baziler artere dönüşür. Baziler arter sağ ve sol posterior serebral arterlere ayrılır. PICA, AİCA, SCA

Vertebrobaziler arter hastalığı Vertigo Ataksi Disartri Disfazi Bulantı, kusma Çift görme* Okulomotor etkilenim: POSTERİOR SERBRAL ARTREİ VERDİĞİNDEN

Karotid Arter ve Dalları Posterior kominikan arter Anterior koroidal arter Oftalmik arter Orta serebral arter Anterior serebral arter

Karotid arter hastalığı Karşı tarafta kuvvet kaybı ve sensorial kayıp Afazi Apraksi

Serebral Arterler

Orta Serebral Arter Serebrum lateralinin yüzeyel ve derin birçok kısmını besler.

Orta serebral arter tutulumunda: Karşı vücut tarafında daha çok yüz ve de kolu etkiler. Bacakta belirgin güçsüzlük olmayabilir.

Anterior Serebral Arter Anterior frontal lob ve uzanabildiği kadar serebral hemisferin medial kısmını besler.

Anterior serebral arter tutulumu: Karşı bacakta güçsüzlük ve sensorial kayıp İki taraflı anterior serebral arter tutulumunda frontal lobların bilateral etkilenmesi olur ve akinetik mutizm gelişebilir.

Posterior Serebral Arter Oksipital lob Temporal lobun bazal yüzü 3. ve lateral ventrikülün koroid pleksuslarını besler Lezyonunda görme etkilenir. Baziller arterden çıktıktan sonra beyin sapı etrafında dönerek,

Homonculus ve artreyel dolaşım Anterior serebral arter Orta serebral arter Posterior serebral arter

Serebrovasküler Hastalık Boyun bölgesindeki internal karotis arter tek taraflı tıkanırsa, oftalmik arter bağlantısı sayesinde tıkanan kısmın distali eksternal karotid arterden beslenebilir.

Serebrovasküler Hastalık Tıkanıklık ani değilde yavaş gelişirse, anastomotik bağlantılardan kan akımının yeterince çalışabilmesi için gerekli kompensatuar mekanizmalar işleyebileceğinden, enfarkt gelişme riski daha az olacaktır.

VENÖZ DRENAJ Serebral venler, venöz sinüsler, durada bulunan meningeal venler ve kafa kemiği içinden geçen diploik venler sayesinde olmaktadır. Diğer vücut venlerinden farklı olarak buradaki venlerde kapakçık yoktur ve seyirlerinde arterlere eşlik etmezler.

İnternal Drenaj Serebrumun içi büyük serebral vene (Galen veni) dökülür. Ön beyin bazalinin drenajını sağlayan bazal venler (Rosenthal veni) de Galen venine dökülür.

Venöz Sinüsler Duranın iç ve dış yaprağı arasında bulunan kanallar dural sinüs olarak bilinirler. Tüm dural sinüsler internal juguler ven ya da pterigoid pleksusa boşalırlar. Ekstrakranial venler ile bağlantı sağlayan emisser venler de sinüslere boşalır.

Özet Beyin total kanın %18 ‘ini alır Watershed alanlar… Willis poligonu: Baziller arter, İnternal carotid arter, anterior- posterior kominikan arter Ventriküller !!!

Kaynaklar Stephen G.Waxman, Korrelatif Nöroanatomi, LAGNE Prof. Dr.Murat Emre, The Netter Collection of Medical Illustrations, Sinir Sistemi, Anatomi ve Fizyoloji, NETTER http://www.med.harvard.edu http://medstat.med.utah.edu http://www.bioon.com/book/biology/whol e/image/1/1-8.tif.jpg

TEŞEKKÜRLER…