BİLGİSAYAR İnsan-Bilgisayar Etkileşimi Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hazırlayan: Arman ALIR

İÇERİK 2.1 Bilgisayar 2.2 Metin Giriş Aygıtları 2.3 Konumlandırma, İşaretleme ve Çizim 2.4 Görüntü Aygıtları 2.5 Sanal Gerçeklik ve 3Boyutlu Etkileşim 2.6 Fiziksel Kontroller, Sensörler ve Özel Aygıtlar 2.7 Yazdırma ve Tarama 2.8 Bellek 2.9 İşlem ve Ağlar

2.1 Bilgisayar (Giriş) 2.1.1 Tipik Bilgisayar Sistemi 2.1.2 Toplu İşleme - Etkileşim Düzeyleri 2.1.3 Zengin Etkileşim-Her zaman, Her yerde

2.1.1 Tipik Bilgisayar Sistemi Ekran Klavye Fare Çeşitleri Masaüstü Dizüstü PDA

2.1.1 Tipik Bilgisayar Sistemi Tipik bir bilgisayar sistemi aşağıdaki öğelerden oluşur: Giriş aygıtları  Yazı girişi, işaretleme Çıkış aygıtları  Ekran, dijital kağıt Sanal gerçeklik  Etkileşim ve görüntüleme aygıtları Fiziksel etkileşim  Dokunmatik yüzeyler v.b Kağıt  çıkış(print) and giriş (scan) Hafıza  RAM, sabit disk v.b İşlem Birimi  İşlem hızı ve ağlar

Etkileşim Etkileşim, bilgi alış verişidir. İnsan-Bilgisayar arasında iki yönlü bir etkileşim vardır. HCI amacı, bilgisayarı daha hızlı ve insana daha doğal gelecek yollarla kullanılabilir hale getirmektir.

Etkileşim

2.1.2 Toplu İşleme - Etkileşim Düzeyleri Geçmiş Günümüz Toplu veri girişi. Delikli kartlar  Günlerce süren işlemler. Etkileşim düzeyi düşük. Etkileşim düzeyi arttı. Etkileşim hızı arttı. Veri girişi saniyeler içerisinde gerçekleşiyor.

2.1.3 Zengin Etkileşim-Her zaman, Her yerde Bilgisayarlar kutunun dışına çıktı ! Günlük kullandığımız cihazlarla; Buzdolabı Kombi Mikrodalga fırın Klima Kamera v.b. internet erişimi veya özel sistemler sayesinde etkileşime geçebiliyoruz.

2.2 Metin Giriş Cihazları 2.2.1 Alfa Numerik Klavye 2.2.2 Akort Klavye QWERTY Klavye Dvorak Klavye ve Bölünmüş Tasarımlar 2.2.2 Akort Klavye 2.2.3 Telefon Tuş Takımı ve T9 Girişi 2.2.4 El Yazısı Tanıma 2.2.5 Konuşma Tanıma Yüz Tanıma ? Dokunma + Dokunma Şeklini Tanıma ?

Klavyeler Bilgisayar kullanırken yaptığımız ana aktivitelerden biri de metin girişidir. Metin girişi için kullanılan en yaygın araç klavyedir. Deneyimli kullanıcıların hızlı metin girişine olanak sağlar. Genellikle kablolu olarak kullanılır. Wireless ve bluetooth olanları da vardır.

2.2.1 Alfa Numerik Klavye Alfabetik karakterler Numerik karakterler Alfa numerik karakterler (Netbook)

QWERTY Klavye En üst sıralarındaki ilk 6 harf QWERTY’ dir. Çoğu standart bir düzene sahiptir. Ülkelere göre değişiklik gösterebilir. (UK, USA)

Fransa  AZERTY Türkiye  F Klavye

DVORAK Klavye ve Bölünmüş Tasarımlar

2.2.2 Akort Klavye Normal alfa numerik klavyelerden çok farklıdır. 4-5 tuşu vardır. Harfler, aynı anda bir-birkaç tuşa birlikte basılarak üretilir.

2.2.3 Telefon Tuş Takımı ve T9 Girişi SMS yazmak için sıklıkla kullanılıyor. Geçmişte alfabetik klavye özelliği yoktu. 0-9 sayılarına sahipti. Günümüzde Smart telefonlar standart Q klavye özelliğine sahipler. hello  4433555[pause]555666 hello 43556

2.2.4 El Yazısı Tanıma Kalem ya da parmak aracılığıyla tablet üzerine yazılan harf, rakam ve sembollerin algılanmasıdır. PDA ve tablet bilgisayarlarda kullanılıyor. Olumsuz özellikleri: Yazma hızı düşük (25 kelime 1dk), İnsanların el yazıları farklı olduğu için algılama yanlış olabiliyor. ** El yazısı tanıma özelliği açılarak çok sayıda yazı örneği girebilir ve bu sayede el yazısı tanıma işlemi kişiselleştirilebilir. Olumlu özellikleri: Elektronik imza Video !!!

2.2.5 Konuşma Tanıma Yazı girişi doğal konuşma yoluyla gerçekleşir. Hızla gelişen bir teknolojidir. Düşük kelime sayısıyla bireysel kullanımlarda oldukça başarılıdır. Video !!!

Yüz Tanıma Video !!!

Dokunma + Dokunma Şeklini Tanıma ? Human-Computer Interaction Institute, Carnegie Mellon University, Pittsburgh. Video !!!

2.3 Konumlandırma, İşaretleme ve Çizim 2.3.1 Mouse 2.3.2 Touchpad 2.3.3 Trackball and Thumbweel - İztopu ve Parmak Tekeri 2.3.4 Joystick and Keyboard Nipple - Oyun Kolu ve Klavye Ucu 2.3.5 Dokunmatik Ekranlar 2.3.6 Kayıt İğnesi ve Işık Kalemi 2.3.7 Digitizing Tablet - Dijitalleştirici Tablet 2.3.8 Eyegaze - Göz İzleme Cihazı 2.3.9 İmleç Tuşları ve Ayrık Konumlandırma

2.3.1 Mouse

2.3.1 Mouse Kullanımı yaygın ve kolaydır. Üzerinde 2 veya daha fazla tuş bulunabilir. İki farklı çalışma yöntemi vardır: Mekanik; alttaki top döner  Optik; fare tabanında ışık yayan diyotlar hareketi sağlar. Ayakla çalışan türleri vardır: Arabadaki pedaller Piyanodaki pedaller Dikiş makinesindeki pedaller

2.3.2 Touchpad Dokunmatik yüzeyler yaklaşık 2 - 3 inçtir. Genellikle laptoplarda kullanılır. İlk olarak Apple Powerbook taşınabilir bilgisayarlarda kullanıldı.

2.3.3 Trackball and Thumbweel Çalışma prensipleri fareyle aynıdır. Top imleci hareket ettirir. Top sayfayı sağa sola hareket ettirebilir. Genelde bilgisayar oyunlarında kullanılmak üzere tercih edilirler.

2.3.4 Joystick and Keyboard Nipple Joystickler genellikle bilgisayar oyunlarında kullanılır. Bir kol ve birkaç tuştan oluşur. Keyboard Nipple ise klavyeye monte edilmiş minyatür bir joysticktir.

2.3.5 Dokunmatik Ekranlar Dokunmatik teknolojisi, elektronik cihazların parmak veya özel kalemler vasıtasıyla hafifçe dokunarak kumanda edilmesine imkân verir. Cep telefonu, dizüstü bilgisayar, tablet, PDA, bankamatik, hesap makinesi ve TV düğmelerinden uzay teknolojilerine kadar çok çeşitli kullanım alanı vardır. Dokunmatik ekran teknolojileri kullanım amaçlarına göre farklılık göstermektedir. Günümüzde 3 faklı dokunma teknolojisi kullanılmaktadır. Dirençli (rezistif) teknoloji; Yüzey dalgası (surface wave) teknolojisi; Kızılötesi (infrared) teknolojisi;

Dirençli (rezistif) teknoloji Yüzeyin altındaki dirençli kaplama, dört adet tel tarafından sürekli olarak sırayla düşey ve yatay eksenler üzerinde hareket eden +5 volt gerilimle beslenmektedir. Direnç özelliği sayesinde bu voltaj bir taraftan diğer tarafa doğru azalan bir değerle ilerler. İnsan, dokunmayla birlikte akımı iletir. Dokunulan noktada direnç ve gerilim değeri azalır. Böylece dokunma noktasında voltaj düşer. Algılama gerçekleşir.

Yüzey dalgası (surface wave) teknolojisi Ekranın 4 köşesinde ultrasonik ses dalgaları oluşturan vericiler vardır. Titreşim oluştururlar. Titreşimin kesildiği noktada yansıtıcı yüzeyde dokunmaya bağlı değişim gerçekleşir.

Kızılötesi (infrared) teknolojisi Optik Kızılötesi Temelli Parmağınızı koyduğunuzda ışığın diğer tarafa geçişini engellersiniz. Işık geliyorsa işlemciye 1 gelmiyorlarsa 0 gönderirler. Isıya Duyarlı Sıcak cisimler, yüzeyde yayılan kızılötesi ışınlar tarafından algılanır. Daha çok mobil cihazlarda kullanılır, ekranlarda pek kullanılmaz.  Soğuk ellerde performans vermez 

2.3.6 Kayıt İğnesi ve Işık Kalemi İşaretçi gibi küçük bir kalem şeklindedir. Ekran üzerinde çizim yapmak için kullanılır. Hassas dokunmatik yüzlerde kullanılır. Işık kalemi; Günümüzde nadiren kullanılıyor. Dokunmatik ekranda konumlandırma ve hızlı seçim olanağı sağlar.

2.3.7 Digitizing Tablet - Dijitalleştirici Tablet Özel yüzey üzerinde kullanılır. Yüksek çözünürlüğe sahiptir. Grafik tasarımcılar sıklıkla kullanır. Kullanım alanları; Harita bilgilerini sayısallaştırma, Karakter tasarımları, Google doodle, Video !!!

2.3.8 Eyegaze - Göz İzleme Cihazı Neye bakıyor? Ne kadar süre bakıyor? Göz takip sistemleri, göz hareketlerini izlemek ve strateji üretmek amacıyla kullanılan önemli araçlardır. Bazı sistemlerde özel gözlük, başlık ve ekrana dahil araçlar bulunur. Ekran altına yerleştirilen hassas bir kamera yardımıyla da ucuza göz izleme sistemine sahip olabilirsiniz.

2.3.8 Eye-tracking Uygulamaları Sürücünün göz hareketleri ve göz bebekleriyle, kurallara uyup uymadığının / sarhoş olup olmadığının incelenmesi (Toyota-ARGE) Sanal ortamlarda görsel algı analizi Web sayfalarında etkinlik analizi Reklam filmlerinde etkinlik analizi Engelliler için bilgisayar kullanımı Tamamen felçlilerde (konuşma dahil) iletişim çözümleri

2.3.9 İmleç Tuşları ve Ayrık Konumlandırma Yön Tuşları: Klavye üzerinde bulunan 4 tuş (sağ-sol-aşağı-yukarı). Dizilişinde belli bir standart yoktur. T dizilişi en yaygın olanıdır. Ayrık Konumlandırma: Küçük cihazlarda (telefon, kumanda v.b) kullanılan benzer işleve sahip tuşların kullanım kolaylığı açısından ayrı ayrı konumlandırılmasıdır.

2.4 Görüntü Aygıtları 2.4.1 Görüntü, Renk ve Çözünürlük 2.4.2 Görüntü Teknolojileri Katot Işın Tüpü, Sağlığa Zararları ve Alınabilecek Önlemler Sıvı Kristal Ekranlar Özel Ekranlar 2.4.3 Büyük ve Yerleşik Ekranlar 2.4.4 Dijital Kağıt

2.4.1 Görüntü, Renk ve Çözünürlük Görüntü, ekranda çok fazla sayıda renkli noktaların (piksel)bir araya gelmesiyle oluşur. 1 bit renk derinliğine sahip bir noktacık = 2 adet renk alabilir. (siyah ve beyaz) 2 bit renk derinliğine sahip bir noktacık = 4 adet renk alabilir. 3 bit renk derinliğine sahip bir noktacık = 8 adet renk alabilir. 4 bit renk derinliğine sahip bir noktacık = 16 adet renk alabilir. 2nbit sayısı = adet renk 1024 x 768 Çözünürlüklü bir ekranda 786.432 adet nokta vardır. Yani, 786.432 adet nokta bize 1024 x 768 çözünürlüğünde bir görüntü oluşturur.

2.4.2 Görüntü Teknolojileri Katot Işın Tüpü: Televizyon ve bilgisayar ekranlarında kullanılmakta. Elektron tabancasından yayılan elektronlar parlayan fosfor kaplı ekrana çarpar, orada bulunan pikselleri renklendirir ve bu şekilde görüntü oluşturur.

Katot Işın Tüpü - CRT Olumsuz Etkileri: Ultraviyole ve kızıl ötesi ışınlarıyla düşük düzeyde radyasyon yayar. Radyo frekans emisyonları artı ultrason (yaklaşık 16kHz) Tüpten dışarı sızıntılar gerçekleşir. Elektromanyetik alan oluşur (~50Hz-0.5MHz). Katarakt ve üreme bozuklukları (düşük ve kusurlu doğum) gibi sorunlar gelişebilir.

Katot Işın Tüpü - CRT Alınabilecek Önlemler: Ekrana çok yakın oturmayın Çok küçük fontlar kullanmayın Ara vermeden uzun süre ekrana bakmayın İyi aydınlatılmış bir ortamda çalışın İyi ışık alan bir pencerenin önüne ekranı yerleştirmeyin

Sıvı Kristal Ekranlar - LCD LCD ekranlar en yalın ifadeyle iki cam levha arasına sıkıştırılmış sıvı kristal örgüsüdür. LCD ekranın arka kısmında bir ışık kaynağı vardır. Görüntü bu ışık kaynağından yayılan ışığın, iki cam levha arasında sıkışmış olan sıvı kristal örgüsünden geçerken değişik renklere bürünmesiyle elde edilir. Diğer ekranlardan ne farkı vardır? Küçük ve hafiftir, radyasyon problemi yoktur. Işığı yansıtma olmadığından göz yorgunluğu daha azdır. Renk kontrastı iyidir.

Özel Ekranlar Direct view storage tube (DVST): Random Scan (the Directed beam refresh or vector display) Rasgele Tarama (ışın yenileme yönetimi veya vektörel görüntü) olarak bilinir. Tüm ekranı sıralı ve yatay bir şekilde taramak yerine , direk olarak görüntülenmesi için satırları rastgele tarama yapar. Özel aletler dışında nadiren kullanılırlar. Direct view storage tube (DVST): Rastgele taramaya benzer. Ekran görüntüsü aşamalı olarak güncellenebilir. Çok yüksek çözünürlüğe sahiptir (4096x3120piksel). Osiloskoplarda kullanılır. (gerilim, frekans, akım ve faz farkı) gibi elektriksel değerleri ışıklı çizgiler şeklinde gösteren aygıt)

2.4.3 Büyük ve Yerleşik Ekranlar Caddelerde, Statlarda, Okullarda, Alışveriş merkezlerinde, Konserlerde, Sergilerde, Metrolarda, v.b. kullanılmaktadır.

2.4.4 Dijital Kağıt Taşınabilir, kullanımı kolay, ince ve esnek bir yapıya sahiptir. Elektronik levha şekildedir. Online güncellenebilir. Dahili ışığı sayesinde karanlıkta aydınlatma sağlar. Gelişmekte olan bir teknolojidir.

2.5 Sanal Gerçeklik ve 3 Boyutlu Etkileşim 2.5.1 3D Alanda Konumlandırma Kokpit ve Sanal Kontroller The 3D Mouse Dataglove - Veri Eldiveni Virtual reality helmets - Sanal Gerçeklik Kaskları Whole-body tracking - Tüm Vücut İzleme 2.5.2 3D Görüntüler Seeing in 3D Sanal Gerçeklik Tutması Sanal Gerçeklik Simülatörleri

2.5.1 3D Alanda Konumlandırma Kokpit ve sanal kontroller: Direksiyon, topuzlar, kadranlar... Tüm aksam ve ekipmanlar sanal kokpitte bulunur. Pilotlar, sanal ortam yardımıyla pratik yaparak uçuş deneyimlerinin artırırlar. 3D fare Altı dereceli hareketi yeteneğine sahiptir: x, y, z + roll, pitch, yaw Dataglove - Veri eldiveni Parmaklardaki ve eklemlerdeki pozisyonu algılar, konumu tespit eder. VR helmets - Sanal gerçeklik kaskları Kafa ve göz hareketlerinin tespiti için kullanılır. Tüm vücut izleme Sanal dünyanın gerçek dünya gibi hissedilmesini sağlamak.

3D fare yaw roll pitch

Dataglove - Veri eldiveni

Tüm vücut izleme Video-1, Video-2

2.5.2 3D Görüntüler Sanal Gerçeklik Simülatörleri

23.02.2012 - Second Life Akademisyenler Buluşması Amaç, sanal dünyaları eğitim amaçlı kullanan Türkiye'deki eğitimcileri bir çatı altında toplamak ve deneyimlerini paylaşmaktır.

Sanal Gerçeklik Simülatörü Kullanım Alanları Eğitim Öğrencilere fiziki zarar verebilecek deneylerin gerçekleştirilmesinde (patlama riski içeren kimyasal deneyler) Yaşanması olanaksız deneyimlerin öğrencilere yaşatılması (güneş yüzeyindeki patlamalar, fosilleşme, vb.) Mimari planlama Bir stadyumda acil çıkış ve güvenlik noktalarının önceden belirlenmesinde Tıp Riskli operasyonlar için pratik yapılması amacıyla kullanılabilir. Korku terapisi Örümcek ve yükseklik fobilerinin tedavisinde kullanılabilir. Her türlü simülasyon uygulamaları Helikopter ve araç simülatörleri

2.6 Fizisel Kontroller, Sensörler ve Özel Aygıtlar 2.6.1 Ses Çıktıları 2.6.2 Dokun, Hisset ve Kokla 2.6.3 Physical Controls - Fiziksel Kontroller 2.6.4 Çevre ve Bio-Algılama

2.6.1 Ses Çıktıları Çok sık kullanılan ses ve ses çıktıları insan-bilgisayar etkileşiminin önemli parçalarından biridir. Özellikle görme engelliler için geliştirilen yazılımlar bu etkileşimi hem giriş hem de çıkış birimi olarak kullanma imkanı sağlar. Etkileşimli sistemlerde geri bildirim olarak kullanılır. Örneğin; bip, bongs, clonks, düdükler hata göstergeleri olarak kullanılır.

2.6.2 Dokun, Hisset ve Kokla Etkileşim için dokunma ve hissetme önemli bir duygudur. Günümüzde birçok cihaz dokunmatik yüzeylere kavuştu, dokunmatik yüzey teknolojileri gelişti. Fakat koku ve tat duyuları için mevcut teknolojiler çok sınırlıdır. 5D Sinemalarda filmlerle senkronize hareketli bir platform ve tüm bunlara ek olarak rüzgar, kar, yağmur, sis, duman gibi efektler yer almaktadır.

2.6.3 Physical Controls - Fiziksel Kontroller Farklı fiziksel kontrollere olanak veren araçlar: Çamaşır makinesi, iPod Mikser Joystick v.b Farklı görüntü çıkış birimleri: Trafik lambaları, Skorbord

2.6.4 Çevre ve Bio-Algılama Hepimizin etrafında farkında olmasak da birçok algılayıcı sensorlar vardır. Bu sensorlar ısı, hareket ve konum (GPS) algılarlar. Çevremizdeki bu sensorlar hem hayatımızı kolaylaştırır hem de tasarruf etmemizi sağlar. Çevremizdeki sensorlar; Apartman girişlerinde kullanılan otomatik yanıp sönen lambalar, Evlerde ve dükkanlarda kullanılan güvenlik sensorları, Çeşmelerde kullanılan sensorlar, Otomatik kapılar, v.b. İnsan bedenindeki sensorlar; Kalp atış hızı, Vücut sıcaklığı, v.b.

2.7 Yazdırma ve Tarama 2.7.1 Printing - Yazdırma Nokta Vuruşlu Yazıcılar Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar Lazer Yazıcılar 2.7.2 Scanning - Tarama

2.7.1 Printing - Yazdırma Nokta vuruşlu yazıcılar Matris şeklinde düzenlenmiş baskı iğnelerini, bilgisayardan gelen veriler doğrultusunda elektromıknatıs yardımıyla kâğıt ile yazıcı kafası arasında gergin duran şeride nokta vurarak baskı yapan yazıcılardır. Zorlu koşullarda çalışmaya uygundur. Maliyeti en düşük yazıcılardır. Sınırlı grafik ve çözünürlük sunar. Daktilo gibi şerit mürekkep kullanır. Düşük hızda ve gürültülü çalışırlar.

2.7.1 Printing - Yazdırma Mürekkep püskürtmeli yazıcılar Çalışma ilkesi genel olarak nokta vuruşlu yazıcılar ile aynıdır. Nokta vurma yerine yarı iletken baskı kafaları ile boyar madde püskürtülür. Günümüzde en yüksek baskı çözünürlüğüne sahip yazıcılardır. (yarı iletken kafa!) Oldukça sessiz ve küçük yapıdadırlar.

2.7.1 Printing - Yazdırma Lazer yazıcılar Son geliştirilen yazıcı türüdür. Sessiz, yüksek baskı kalitesine sahip ve diğer yazıcılara göre daha hızlıdır. Temel olarak fotokopi makinesine benzer bir baskı tekniği kullanır. En önemli farklılıkları; baskı kaynağının bilgisayardan gelen sayısal kodlarının olmasıdır.

2.7.2 Scanning - Tarama Tarayıcı; bir resmi, bir yazılı dokümanı, el yazısını veya bir objeyi analiz ederek sayısal ortama aktaran araçtır. Tarayıcı Çeşitleri; El tarayıcıları (handheld) Düz yataklı tarayıcılar (flatbed) Tamburlu tarayıcılar (drum) Film tarayıcıları (dia ve negatifleri sayısallaştırmak için) Çoklu doküman tarayıcıları (ADF) Tekli sayfa beslemeli tarayıcılar (Sheetfeed) Planeter tarayıcı (kitap tarama amaçlı) Robotik tarayıcılar (kitap tarama amaçlı)

2.8 Bellek 2.8.1 Rasgele Erişimli Bellek - Kısa Süreli Bellek 2.8.2 Diskler - Uzun Süreli Bellek 2.8.3 Sıkıştırma

2.8.1 Rasgele Erişimli Bellek – Kısa Süreli Bellek Bilgisayarlar işlem yaparken program kodlarını ve bazı verileri tutmak için RAM kullanırlar. Diğer belleklerin çoğu belirli bir bit veya byte hızında veri okuduklarından gecikmelere sebebiyet verirler. RAM’lerin bütün hafıza noktalarına neredeyse aynı hızda erişilebilir. Yaklaşık 100 nano saniyelik erişim süresine sahiptir. (200 Mhz) Verileri yaklaşık 100 MB / sn transfer edebilir. Bilgisayar kapatıldığında veri kaybolur.

2.8.2 Diskler - Uzun Süreli Bellek Veri depolama amaçlı kullanılan manyetik kayıt ortamlarıdır. Manyetik diskler Disket, (1.44MB) Sabitdisk (Harddisk-HDD), Optik diskler CD (700 MB), DVD (4.7 GB), Blu-ray tek katmanlı (25GB) Blu-ray altı katmanlı (200GB)

2.8.3 Sıkıştırma Veri sıkıştırma, bilgisayardaki veya belleği olan herhangi bir elektronik cihazdaki verilerin daha az yer kaplaması amacıyla sıkıştırılması anlamına gelir. Kayıpsız sıkıştırma; Kalite veya veri kaybı olmadan özgün veriyi tekrar elde edebilecek şekilde sıkıştırmaktır. Kayıplı sıkıştırma; Eğer kalite veya geri dönüştürebilme sorun değilse kayıplı veri sıkıştırma yöntemi kullanılabilir. Windows veri sıkıştırma programları; WinZip WinRAR Linux veri sıkıştırma programları; Gzip Bzip2

2.9 İşlem ve Ağlar 2.9.1 Sınırlı Hız Moore’s Law 2.9.2 Etkileşim Performans Sınırları 2.9.3 İnternet

2.9.1 Sınırlı Hız Tasarımcılar hızlı işlemciler üretiyorlar fakat arayüzler de daha karmaşık hale geliyor. (2D3D) Örneğin; Oyun için alınan bir bilgisayarın birkaç yıl sonra yeni çıkan oyunların gereksinimleri karşılayamaması.!

Moore’s Law İntel’in kurucu ortaklarondan Gordon Moore 19 Nisan 1965’te Moore Yasasını ortaya atmıştı. Bu yasaya göre yeni çıkan her işlemci 18 ayda bir yerini iki katı daha hızlı bir işlemciye bırakmalı.! Yıllar boyunca işlemciler bu yasaya uygun üretildi. Özellikle hızlı gelişen nano teknolojinin işlemci dünyasına çabuk adapte olması dolayısıyla Moore’un yasası günümüzde geçerliliğini kaybetmeye yüz tutmuştur. Üreticiler daha hızlı işlemci için 1,5 seneyi bekleyemez oldu 

2.9.2 Etkileşim Performans Sınırları İşlem Sınırı Depolama Sınırı Grafik Sınırı Ağ Kapasitesi

2.9.3 İnternet 1969: DARPANET ABD Savunma Bakanlığı, 4 tane site, 1971: ARPANET (darpanetin ismi değişti), 1971: 23 site, 1984: 1000 site, 1989: 10000 site, TCP (kayıpsız veri gönderimi), IP (bilgisayarlar arası iletişim), E-mail, HTTP (iletişim kuralı).

Kaynaklar Dix, A., Finlay, J., Beale, R. & Abowd, G. D. (2004). Human-Computer Interaction. (3nd ed.). Pearson Education Limited. Junxia, G., Xiaoqing, D., Shengjin, W., Youshou, W. (2008). Full Body Tracking-Based Human Action Recognition. [Çevrim-içi: http://figment.cse.usf.edu/~sfefilat/data/papers/ThAT8.8.pdf], Erişim tarihi: 22 Şubat 2012. Harrison, C., Schwarz, J., Hudson, S. E.(2011). TapSense: Enhancing Finger Interaction on Touch Surfaces. [Çevrim-içi: http://www.chrisharrison.net/projects/tapsense/tapsense.pdf], Erişim tarihi: 22 Şubat 2012. Karacan, H. İnsan Bilgisayar Etkileşimi Ders Notu. [Çevrim-içi: http://ceng.gazi.edu.tr/~hkaracan/BM515_H1.pdf], Erişim tarihi: 22 Şubat 2012. Yıldırım, Ö., Şenyürek, E. (2010). İnsan Bilgisayar Etkileşimi. MYO-ÖS 2010 - Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu. [Çevrim-içi: http://www.kmyo.duzce.edu.tr/kmyo/myos/pdf/MYO_OS_9005.pdf], Erişim tarihi: 22 Şubat 2012. [Çevrim-içi: http://www.robaid.com/gadgets/tapsense-uses-sound-to-enhance-information-interaction-on-touch-surfaces.htm ], Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. Dokunmatik Ekranlar. [Çevrim-içi: http://www.teknovadi.com/teknoloji-rehberi/rezistif-dokunmatik-ekran-nedir-nasil-calisir/ ], Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. El yazısı Tanıma. [Çevrim-içi: http://windows.microsoft.com/tr-TR/windows-vista/Strategies-for-improving-handwriting-recognition ], Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. Whole-body Imitation of Human Motions with a Nao Humanoid: Real-time teleoperation. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&NR=1&v=dC16A6u8WA8 ], Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. Control your 3D application with Kinect. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&NR=1&v=v0G0Cb7Zqjk ], Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. Google Doodle - Digitizing Tablet. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?v=TOOY0xuQ3TU ], Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. Vestel Smart Klima. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?v=GmAAKiRBTmM ], Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. iPhone 4S vs Galaxy Nexus Voice Typing Comparison. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?v=x5SSGj8xTY8 ], Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. Face Recognize. [Çevrim-içi: http://www.youtube.com/watch?v=5l4D2tn_-kQ ], Erişim tarihi: 24 Şubat 2012.