VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR 1

 Veritabanının amacı;  insanların ve  organizasyonların birşeyleri takip edebilmesine yardımcı olmaktır. 2VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veritabanını kullanmaksızın birşeylerin kaydını tutmak için listeler kullanılır.  Alışveriş listesi,  Yapılacak işler listesi,  Ödenen faturaların listesi 3VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Listeler; Müsteri adı MesleğiFirmaAdresFiyat AhmetmimarAÇanakkale Cad. 43/51000 YTL SemaöğretmenBKayabaşı mah. A Blok 8/4 250 YTL SerdarmühendisCGazi Mah 6/7350 YTL ZerrinemekliBKayabaşı mah. A Blok 8/4 700 YTL MehmetÖğretim elemanı BKayabaşı mah. A Blok 8/ YTL DefneDoktorDGazi Mah 6/7100 YTL ElifavukatAÇanakkale Cad. 43/5150 YTL 4VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Listelerle ilgili problemler;  Örneğin B firmasının adresi değişti  3 satırdaki adres bilgisi de değişmeli  Eksik kalırsa bilgi tutarsızlığı oluşur  Hem zaman kaybına hem de hataya neden olabilir. 5VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Listelerle ilgili problemler;  Örneğin A firması artık sizin şirketinizle çalışmıyor,  Listeden firmayla ilgili kaydı silerseniz ürün satışı yapılan müşteri bilgisini ve firma adresi gibi bilgileri kaybedersiniz. 6VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Paylaşılan verilerle ilgili problemler;  Örneğin şirketinizin farklı departmanlarının firma bilgisini görüntülemesi gerekiyor; ▪ İletişim departmanı: firma, adresi ▪ Pazarlama departmanı: firma, fiyat ▪ Müşteri hizmetleri: müşteri adı, mesleği, firma 7VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Paylaşılan verilerle ilgili problemler;  Bu bilgilerin tamamının tüm departmanlarla paylaşılması ise farklı nedenlerden dolayı sakıncalıdır ▪ Güvenlik ▪ Müşteri gizliliği ▪ vb. 8VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Listeler oluşturmanın en büyük sakıncası farklı temalarla ilgili bilgileri bir arada bulundurmasıyla ilgilidir.  Örneğin bir yazılı doküman oluşturulurken farklı temalar için farklı paragraflar oluşturulur, 9VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Benzer şekilde farklı temalardaki bilgilerin farklı tablolara yerleştirilmesi süreci normalizasyon olarak adlandırılır.  Biraz önceki liste için;  Müşteriler  Çalışılan firmalar  Satış bilgileri gibi 10VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Müşteriler Müsteri adıMesleği Ahmetmimar Semaöğretmen Serdarmühendis Zerrinemekli MehmetÖğretim elemanı DefneDoktor Elifavukat 11VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Çalışılan firmalar FirmaAdres AÇanakkale Cad. 43/5 BKayabaşı mah. A Blok 8/4 CGazi Mah 6/7 D 12VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Satış bilgileri Fiyat 1000 YTL 250 YTL 350 YTL 700 YTL 1200 YTL 100 YTL 150 YTL 13VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Farklı temalar farklı tablolara yerleştirildiğinde,  Değişen bilgiler,  Silinen bilgiler ve  Paylaşılan bilgilerle ilgili problemlerin çoğu ortadan kalkar. 14VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Farklı temalar farklı tablolarda yer aldığında;  Hangi müşteri hangi firmadan ürünü almış gibi soruları cevaplamak için ilişkilerin kurulması gereklidir. 15VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 İlişkiler Müşteri No Müsteri adı Mesleği 1Ahmetmimar 2Semaöğretmen 3Serdarmühendis 4Zerrinemekli 5MehmetÖğretim elemanı 6DefneDoktor 7Elifavukat Firma No FirmaAdres 1AÇanakkale Cad. 43/5 2BKayabaşı mah. A Blok 8/4 3CGazi Mah 6/7 4D Müşteri No Firma No Fiyat YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL 16VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 İlişkiler Müşteri No Müsteri adı Mesleği 1Ahmetmimar 2Semaöğretmen 3Serdarmühendis 4Zerrinemekli 5MehmetÖğretim elemanı 6DefneDoktor 7Elifavukat Firma No FirmaAdres 1AÇanakkale Cad. 43/5 2BKayabaşı mah. A Blok 8/4 3CGazi Mah 6/7 4D Müşteri No Firma No Fiyat YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL 17VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Tabloları birleştirmek  Peki baştaki bütüncül listeyi elde etmek için ne yapılır?  SQL dilinden faydalanılır. 18VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri tabanı sisteminin bileşenleri; Veritabanı Uygulaması Veritabanı Yönetim Sistemi Veritabanı Kullanıcı 19VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Kullanıcı:  İşlerini gerçekleştirmek için veritabanını kullanır,  Yeni veri ekler,  Mevcut verileri değiştir,  Verileri siler,  Formlar, sorgular ya da raporlar yoluyla verileri okur 20VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması:  Veri tabanı yönetim sistemi ile kullanıcı arasında iletişimi sağlayan bir ya da birden fazla bilgisayar programıdır.  Formlar, sorgular ve raporlar oluşturur,  Kullanıcıdan verileri alır ya da kullanıcıya verileri gönderir,  Kullanıcı davranışlarını veri tabanı yönetim sisteminden veri yönetim etkinliği için isteklere dönüştürür. 21VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Yönetim Sistemi:  Uygulamadan gelen istekleri alarak bunları veri tabanı dosyaları üzerinde verileri okuyarak ya da veri yazarak gerçekleştirir,  SQL cümlelerini okur ve bu ifadeleri bilgisayarın işletim sisteminin veritabanı dosyaları üzerinde verileri okuyacağı ya da yazacağı yönergelere dönüştürür. 22VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 İşlevler  Veri Tabanı Uygulaması  Veri Tabanı Yönetim Sistemi 23VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 1. Formlar oluşturur ve formları işler, 2. Sorgular oluşturur ve sorgular iletilir, 3. Raporlar oluşturur ve raporları işletir, 4. Uygulama mantığını gerçekleştirir, 5. Uygulamayı kontrol eder. 24VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 1. Formlar oluşturur ve formları işler, ▪ Örneğin web temelli bir uygulamada; ▪ Kullanıcının bilgisayarında görüntülenecek HTML ve diğer web biçimlerini oluşturur, ▪ Kullanıcı formları doldurarak verileri geri yolladığında VTYS’ne gerekli düzenlemelerle ilgili istekleri gönderir. ▪ Süreçte bir hata meydana gelirse, hatalara ulaşır ve kullanıcıya gerekli mesajı gösterir ve/veya gerekli işlemleri gerçekleştirir. 25VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 2. Sorgular oluşturur ve sorgular iletilir, ▪ VTYS’ne iletilecek sorguyu üretir, ▪ Bu istekler genellikle SQLile ifade edilir, ▪ Sorgu işletilince, sonuçlar biçimlendirilir ve kullanıcıya iletilir, 26VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 3. Raporlar oluşturur ve raporları işletir, ▪ VTYS’den sorgular aracılığıyla veri istenir ve sorgu sonuçları raporlar biçiminde sunulur, 27VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 4. Uygulama mantığını gerçekleştirir, ▪ Örneğin kullanıcı 10 birimlik bir istekte bulundu ancak stokta 8 birim bulundu, ▪ Ne olacağı programın mantığına bağlıdır, ▪ Uygun mantığın gerçekleştirilmesi uygulama programının görevidir. 28VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Uygulaması: 5. Uygulamayı kontrol eder 29VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı Yönetim Sistemi: 1. Veritabanını oluşturmak, tabloları oluşturmak, 2. Veritabanından veri okumak ve verileri güncellemek, 3. Veri değerlerine ilişkin sınırlamaları gerçekleştirmek, 4. Bir kullanıcının işleminin diğer kullanıcıyı engellemesini önlemek, 5. Kullanıcıların yetkileri ölçüsünde etkinlikte bulunmalarına izin vermek, 6. Veri tabanındaki verileri yedekleme. 30VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri Tabanı:  İlişkili kayıtlardan oluşan veri depolarıdır. ▪ Üst veri (metadata) ▪ indeks ▪ saklı yordam (stored procedure) ▪ tetikleyici (trigger) ▪ veri tutarlılığı (referential integrity) 31VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri tabanının yapısı hakkındaki verilere metadata adı verilir. ▪ Tablo isimleri ▪ Sütun isimleri ▪ Tablo ve sütunların özellikleri vb. 32VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Metadata örneği: Tablo no Tablo adıSütun sayısıSatır sayısı 1Müşteriler37 2Firmalar34 3Satışlar37 Sütun no Sütun adı Veri türüUzunluğuTablo no 1idint41 2Mus_adichar501 3meslegichar501 33VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Bazı veritabanları uygulama üst verisi içerir.  Bu üst veriler, formlar ve raporlar gibi uygulama bileşenlerini tanımlar.  VTYS’inin veritabanının yapısını göstermek için çeşitli araçları vardır. 34VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Aynı zamanda veritabanlarında veritabanının performansını artırmak için kullanılan indeksler vardır.  Indeksler hangi kayıtların hangi tablolarda bulunduğunu gösteren kitapların başındakine benzer bir mantığı olan araçlardır. 35VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Saklı yordamlar derlenmiş sql cümlecikleridir.  Birer veritabanı nesnesi oldukları için, doğrudan veritabanı yöneticisi olan programda yer alırlar.  Örneğin bir tablodaki verilerin yedeğini alan ya da 1 yıldan fazla zaman geçen verilerin yedeğini kaldıran saklı yordamlar oluşturulabilir. 36VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Saklı yordamlar bir tabloya bağlı olmaksızın veritabanı içinde tanımlanan belirli bir işi yapmaya yönelik kodlardır.  Bu kodlar yazıldığı zaman aynı zamanda derlendikleri için optimize edilmiştir ve en hızlı şekilde çalışmaya hazır kodlardır. 37VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Bir tablo üzerinde belirli bir olaya bağlı olarak tetiklenip çalışan SQL kodlarına tetikleyici (trigger) denir.  Tablo üzerindeki triggerları tetikleyen olaylar insert, update, delete olaylarıdır. 38VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Örneğin stok hareketleri sonucunda stok miktarlarının azalması veya artması işlemlerinin yapılması tipik bir trigger kullanım yeridir. 39VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Hem tetikleyici hem de saklı yordamlar veritabanı üzerindeki kodlar olmaları sebebi ile veritabanını sunan sunucu üzerinde çalışırlar.  İstemci&Sunucu mimarinin güçlü bileşenlerindendir.  İstemci&Sunucu mimarideki SQL veritabanları tarafından desteklenmektedir. ▪ Oracle, Sybase, MS SQL, Interbase, FireBird vb. 40VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Verilerin bulunduğu sunucu üzerinde çalışmalarından dolayı veriler istemci ile sunucu arasında gidip gelmezler ve de sunucudan istemci tarafına minimum veri çekilmiş olur. 41VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 İlişkisel bir veritabanında ▪ PERSONEL tablosundaki kişinin bölüm bilgisinin BOLUM_NO değişkeninde tutulduğunu ve ▪ bölümün adının da BOLUM tablosunda bulunduğunu düşünelim. 42VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Eğer 1 numaralı bolum herhangi bir personelde kullanıldıysa BOLUM tablosundan BOLUM_NO değeri 1 olan kaydın kesinlikle silinememesi gerekmektedir.  Bu tür kontrollerin yapılarak veri bütünlüğünün korunmasına veri tutarlılığı (referential integrity) denir. 43VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Veri tutarlılığını sağlamak amacı ile trigger kullanımı çok tercih edilir. 44VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 3 tür veri tabanı sistemi olabilir:  Tek bir kişi tarafından kullanılan,  Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,  Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan 45VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Tek bir kişi tarafından kullanılan,  Boyacı  Kimlerin evi, ne zaman, ne kadar boyandı?  Boyamada nereler boyandı, hangi renk ve stiller kullanıldı?  Kimler başkalarına referans oldu? Referansla gelen kimler? 46VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Tek bir kişi tarafından kullanılan, 47VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Tek bir kişi tarafından kullanılan, 48VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Tek bir kişi tarafından kullanılan, 49VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan,  Kiralanan müzik enstrümanları neler?Kaça kiralandı?  En çok hangi müzik enstrümanları kiralanıyor?  Kiralamayı kim yaptı? (çok kullanıcılı veritabanı)  Aynı anda aynı enstrüman iki farklı satıcı tarafından seçilememeli! 50VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, 51VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, 52VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, 53VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Küçük çaplı işletmeler tarafından kullanılan, 54VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan,  Sürücü lisansı veren ve otomatik kayıt bürosu  52 farklı merkezi var  Kişilerin kazaları, trafik ihlalleri tutuluyor,  Lisans yenilenebilir mi, herhangi bir sınırlama var mı?  100’lerce kişi tarafından veritabanı kullanılıyor ▪ Lisans ve kayıt personeli ▪ Kanun yaptırımlarını takip edenler ▪ Maliye departmanı personeli  Haftada 7 gün 24 saat ulaşılabilmeli 55VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Büyük uluslar arası şirketler tarafından kullanılan, 56VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR

 Kroenke, D. M. (2006). Database Processing: Fundamentals, Design, and Implementation.Pearson Education International. Singapore,Canada,Japan.  57VTYS Öğr. Gör. Engin DUTAR