Ziya IŞIK Ahmet Akkoç İlköğretim Okulu Adapazarı / Sakarya ADLAR Ziya IŞIK Ahmet Akkoç İlköğretim Okulu Adapazarı / Sakarya Ziya IŞIK 1

Kardeşinize ne diyerek sesleniyorsunuz? ADLAR Kardeşinize ne diyerek sesleniyorsunuz? Gün içinde arkadaşlarınıza ne diyerek sesleniyorsunuz? Çevrenizdeki varlıkları gördüğünüzde onları nasıl tanıyorsunuz? Sokakta gördüğünüz çeşitli nesneleri birbirinden kolayca nasıl ayırırsınız? Sevdiğiniz bir hayvanı evde beslemek ister misiniz? Bu hayvanın bir adı var mı? Tüm varlıkları kolayca tanımak için adlarını söyler misiniz? Ziya IŞIK 2

Varlıklara Verilişine Göre ADLAR Tüm varlıkları tanımanın en kolay yolu onun adını söylemektir. Canlı cansız tüm varlık ve kavramları karşılayan kelimelere isim (ad) denir. Adları çeşitli özelliklerine göre ayırırız. Varlıklara Verilişine Göre Varlık Oluşuna Göre Varlık Sayısına Göre Özel Ad Cins Ad Tekil Ad Çoğul Ad Topluluk Adı Somut Ad Soyut Ad Ziya IŞIK 3

Yukarıda söylenenler dışında adlar konusunda, başlıklarını da öğreneceğiz. Adın Durumları Ad Tamlamaları İyelik Ekleri Yalın Hal (…) Belirtme Hali (- i ) Yönelme Hali (- e ) Bulunma Hali (- de ) Ayrılma Hali (- den ) Ziya IŞIK 4

ADLAR ✬ ÖZEL ADLAR ✬ SOMUT ADLAR ✬ CİNS ADLAR ✬ SOYUT ADLAR ✬ TEKİL ADLAR ✬ ADIN DURUMLARI ✬ ÇOĞUL ADLAR ✬ İYELİK EKLERİ ✬ TOPLULUK ADLARI ✬ AD TAMLAMALARI Ziya IŞIK 5

Kalem, silgi, okul, bina, araba … ADLAR ✬ ÖZEL ADLAR Varlıkları tanıtan sözcüklere ad denir. Adlar sayesinde varlıkları kolayca tanırız. Onların adını söyleyerek karşımızdakine bildiririz. Kalem, silgi, okul, bina, araba … Eğer dünyada eşi benzeri olmayan varlıklardan söz ediyorsak bu varlıklar özeldir. Varlıklar özel ise bu varlıkların adları da özel olmaz mı? Örneğin Yunus kara kaşlı, siyah gözlü, düz saçlı, esmer tenli bir çocuktur. Dünyada binlerce Yunus adı olabilir. Ama bahsettiğimiz Yunus diğer insanların hiçbirine benzemez. Duygularıyla, düşünceleriyle, fiziksel özellikleriyle, kişiliğiyle bahsettiğimiz Yunus herkesten farklı ve özeldir. Ziya IŞIK 6

Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Öyleyse dünyada başka bir eşi olmayan, tek olan, diğer varlıklar içinde bir benzeri bulunmayan varlıklara verilen adlara özel ad denir. Özel adlar cümlenin neresinde olursa olsun ilk harfleri büyük olarak yazılır. Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Kedimiz Sarman’ı çok seviyorum. Rize’ye gidince yağmura doyarsın. Ayşe Hanım, çocukları çok severdi. Amcamlar Adapazarı’nda yaşıyorlar. Ziya IŞIK 7

Karadenizliler gecesine katılacak mısın? ADLAR ✬ ÖZEL ADLAR Özel adlara getirilen “-li, -ci, -gil, -siz, -cık,” gibi yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Karadenizliler gecesine katılacak mısın? Atatürkçü düşünceye göre her insan değerlidir. Mehmetçik Vakfı’na bağışta bulunalım. İngilizce dersini çok seviyorum. Dün gece Mehmetgile misafir olduk. Ziya IŞIK 8

Özlemler bize gelmek istiyor. Kayserililerin çoğu ticaretle uğraşıyor. ADLAR ✬ ÖZEL ADLAR Özel adlara getirilen “-ler, -lar” çoğul ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Özlemler bize gelmek istiyor. Kayserililerin çoğu ticaretle uğraşıyor. İstanbul’da yapılan Konyalılar gününde çok eğlendik. Kurtuluş Savaşı sırasında Antep’i Fransızlar işgal etti. Bilim ve teknoloji denince aklıma ilk Japonlar geliyor. Ziya IŞIK 9

Aşağıda yanlış yazılmış özel adların doğrusunu yazınız. Ahmet’lerin  Berke’ler  Türk’ler  Ankara’lı  Sakarya’lılar  Emel’ciğim  Cumhuriyet Bayram’ı  Ahmetlerin Berkeler Türkler Ankaralı Sakaryalılar Emelciğim Cumhuriyet Bayramı Ziya IŞIK 10

(….. ) Parktan dönerken Elif Teyzem’e de uğrayacağım. ADLAR ✬ ÖZEL ADLAR Aşağıdaki cümleler doğru yazılmışsa  yanlış yazılmışsa ⌧ işareti koyunuz. (….. ) Parktan dönerken Elif Teyzem’e de uğrayacağım. (….. ) Yaramaz kedimiz boncuğu çok seviyoruz. (….. ) Yaz tatilinde Trabzon yaylaları çok güzel oluyor. (….. ) Sena yeni bir bisiklet alınca Merveye hava atıyor. (….. ) Ahmet Akkoç İlkokulunda okuyorum. ⌧ ⌧  ⌧  Ziya IŞIK 11

Kitap, sokak, mahalle, dağ, ova, ağaç, kuş, taş… ADLAR ✬ TÜR (Cins) ADLAR Dünyada aynı türden binlercesi bulunan adlar tür adıdır. Bir bakıma sıradan varlıkların adıdır. Kitap, sokak, mahalle, dağ, ova, ağaç, kuş, taş… Özel adlar dünyada tek ve özel oluşları nedeniyle büyük harfle yazılıyordu. Ancak cins adlardan dünyada binlercesi bulunduğu için cümlede daima küçük harfle yazılırlar. Bu kış mevsiminde çok kar yağdı. Ziya IŞIK 12

Aşağıdaki metindeki tür adlarını belirleyiniz. ✬ TÜR (Cins) ADLAR Aşağıdaki metindeki tür adlarını belirleyiniz. Söğüt köyünde herkes rüzgârdan şikâyetçiydi. Yaşlı dede, ekmek pişirdiği fırında ateşi söndürdüğü için kızıyordu rüzgâra. Yaşlı nine, sokağa çıkmasına izin vermediği için içerliyordu. Ayakkabıcı ustası, dükkânının pencere pervazları arasındaki deliklerden girip içeriyi soğuttuğu için sinir oluyordu rüzgâra. Ziya IŞIK 13

Yalnızca bir varlık adıdır. Tüm özel adlar da tekil addır. ✬ TEKİL ADLAR Yalnızca bir varlık adıdır. Tüm özel adlar da tekil addır. yol ( bir tane yol) ekmek ( bir tane ekmek) sepet ( bir tane sepet) horoz ( bir tane horoz) kedi ( bir tane kedi) meyve ( bir tane meyve) nar ( bir tane nar) Ziya IŞIK 14

Tekil Çoğul Aynı türden birden çok (en az iki) varlığın adıdır. ADLAR ✬ ÇOĞUL ADLAR Aynı türden birden çok (en az iki) varlığın adıdır. Tekil adlara “-lar, -ler” ekleri eklendiğinde bu adlar çoğul olur. Tekil Çoğul Dolap Dolaplar Bilye Bilyeler Masa Masalar Resim Resimler Ziya IŞIK 15

Aşağıdaki tekil adları çoğul olarak söyleyiniz. Yumurta  Toprak  ✬ ÇOĞUL ADLAR Aşağıdaki tekil adları çoğul olarak söyleyiniz. Yumurta  Toprak  Ay  Sinek  Aşağıdaki çoğul adları tekil olarak söyleyiniz. defterler  okullar  merdivenler  sokaklar  yumurtalar topraklar aylar sinekler defter okul merdiven sokak Ziya IŞIK 16

Grup (En az iki kişi) Küme (En az iki kişi) Sürü Cemaat Ordu Bölük ADLAR ✬ TOPLULUK ADLARI Tekil görünmesine rağmen anlamı çoğul olan adlardır. Bu adların yazılışları tekildir ama düşündüğümüzde birden çok varlığı kapsadığını görürüz. Grup (En az iki kişi) Küme (En az iki kişi) Sürü Cemaat Ordu Bölük Orman Meclis Takım Deste Halk Düzine Millet Parti Ziya IŞIK 17

Aşağıdaki tabloyu adların özelliklerine göre doldurunuz. ✬ TOPLULUK ADLARI Aşağıdaki tabloyu adların özelliklerine göre doldurunuz. Ad Özel Ad Tür Adı Tekil Ad Çoğul Ad Topluluk Adı Hasan Köprüler Aile Dergi         Ziya IŞIK 18

En az bir duyu organıyla algılanırlar. ADLAR ✬ SOMUT ADLAR Elle tutulan, gözle görülen, kulakla duyulan (duyu organlarımızla hissettiğimiz) varlıkların adlarıdır. En az bir duyu organıyla algılanırlar. Okul, sıra, masa, soba, dolap, bilgisayar, televizyon, sis, bulut, gökkuşağı, hava, yağmur, ışık, ses … Ziya IŞIK 19

ADLAR ✬ SOYUT ADLAR Var olduğunu bildiğimiz ancak elle tutamadığımız, gözle göremediğimiz, kulakla duyamadığımız (duyu organlarımızla hissedemediğimiz) varlıkların adlarıdır. İyi, güzel, çirkin, kötü, arkadaşlık, melek, şeytan, akıl, iyilik, sevgi, zihin, öfke, dostluk, duygu, sevinç, kızgınlık, his, düşünce, gurur, cesaret, korku, üzülmek… Ziya IŞIK 20

Adlar beş durumda incelenir. ✬ ADIN DURUMLARI Adın bir başka sözcükle ilgi kurmasını sağlayan, cümle içindeki görevini belirleyen özelliğine adın durumları denir. Bu değişik durumlar bir çekim eki olan, ad durum ekleriyle sağlanır. Adlar beş durumda incelenir. ADIN DURUMLARI Yalın Hal ( ……..) Yönelme Hali ( - e, -a ) Belirtme Hali ( - ı, -i ) Bulunma Hali ( - de, -da ) Ayrılma Hali ( - den, -dan ) Ziya IŞIK 21

Adın Yalın Durumu: Adlar hiç ek almamıştır. Ev__ Kalem__ ✬ ADIN DURUMLARI Adın Yalın Durumu: Adlar hiç ek almamıştır. Ev__ Kalem__ Adın Yönelme Durumu: (-e -a) Cümlede yapılan eylemin yönünü gösterir. Ağaca, eve Adın Belirtme Durumu: (-i -ı, -u, -ü) Cümlede yapılan eylemden etkilenen varlığı belirtir. Ağacı, evi Ziya IŞIK 22

Adın Bulunma Durumu: (-de, -da, -te, -ta) ADLAR ✬ ADIN DURUMLARI Adın Bulunma Durumu: (-de, -da, -te, -ta) Cümlede yapılan eylemin gerçekleştiği yeri gösterir. ağaçta, evde Adın Ayrılma Durumu: (-den -dan, -ten,-tan) Cümlede eylemin gösterdiği hareketin addan ayrıldığını, uzaklaştığını gösterir. Ağaçtan, evden Ziya IŞIK 23

Adlara durum eklerinin nasıl eklendiğini inceleyelim. ✬ ADIN DURUMLARI Adlara durum eklerinin nasıl eklendiğini inceleyelim. Yalın durum Belirtme durumu ( -i, -ı) Yönelme Durumu ( -e, -a) Bulunma Durumu ( -de, -da) Ayrılma Durumu ( -den, -dan) Akıl Aklı Akla Akılda Akıldan Göz Gözü Göze Gözde Gözden Sıra Sırayı Sıraya Sırada Sıradan Sokak Sokağı Sokağa Sokakta Sokaktan Ağaç Ağacı Ağaca Ağaçta Ağaçtan El Eli Ele Elde Elden Ziya IŞIK 24

Bir varlığın kime ait olduğunu belirten eklerdir. ADLAR ✬ İYELİK EKLERİ Bir varlığın kime ait olduğunu belirten eklerdir. Adların sonuna iyelik ekini getirerek bu varlığın sahibini belirtmiş oluruz. (Ben) Benim kalem(im) (Sen) Senin kalem(in) (O) Onun kalem(i) (Biz) Bizim kalem(imiz) (Siz) Sizin kalem(iniz) (Onlar) Onların kalem(leri) Ziya IŞIK 25

Bazı tamlamalarda adlar ek alabilir. ✬ AD TAMLAMALARI En az iki adın anlam bakımından bağlantı kurarak birbirini tamamlamasıdır. Bazı tamlamalarda adlar ek alabilir. Ad tamlamalarının çeşitleri olmasına rağmen, önemli olan iki ya da daha çok adın birbirini anlamlı şekilde tamamlamasıdır. Örnek: “Evden okula otobüs ile geldim.” cümlesinde altı çizili sözcükler addır. Ancak anlam bakımından birbirine bağlı değildir. Bu nedenle ad tamlaması yoktur. Ziya IŞIK 26

tamlayan tamlanan tamlayan tamlanan çantanın fermuarı tarla faresi ADLAR ✬ AD TAMLAMALARI bebek maması kapı kolu tamlayan tamlanan tamlayan tamlanan çantanın fermuarı tarla faresi tamlayan tamlanan tamlayan tamlanan ülkemin güzel insanları tamlayan tamlanan çilek reçeli elma kurusu tamlayan tamlanan tamlayan tamlanan burun akması mide bulantısı tamlayan tamlanan tamlayan tamlanan cam kavanoz tahta kaşık Ziya IŞIK 27

Matematik defterimin sayfası karanlık sokakların kaldırımları ADLAR ✬ AD TAMLAMALARI arabanın arka kapısı tamlayan tamlanan valinin büyük konağı tamlayan tamlanan Matematik defterimin sayfası tamlayan tamlanan karanlık sokakların kaldırımları tamlayan tamlanan genç kızın çeyizleri tamlayan tamlanan minik bebeğin elleri tamlayan tamlanan Ziya IŞIK 28

ADLAR Ziya IŞIK 29