NOKTALAMA İŞARETLERİ

Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek,okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak,sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirlemek üzere kullanılan işretlere “noktalama işaretleri”denir.

NOKTA

1.Cümlenin sonuna konur :Türk Dil Kurumu,1932 yılında kurulmuştur. Türk’üm. Artık o,ne üniformalı bir başkumandan,ne farklı ve beyaz kravatlı devlet başkanıydı. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu,Panorama) Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. (Reşat Nuri Güntekin,Çalıkuşu) Ancak,duraklamanın daha az yapıldığı sıralı cümlelerde nokta yerine virgül, virgül yerine noktalı virgül konur. At ölür,meydana kalır;yiğit ölür,şan kalır.

Alb.dr.sok. Yard. Doç.prof.s.sf. Alm Kısaltmaların sonuna konur:Alb.(albay), dr.(doktor), sok.(sokak) Yard. Doç. (yardımcı doçent), prof.(profesör), s.(sayfa), sf.(sıfat), Alm.(almanca)... TBMM TDKKBB mkglC... Ancak bazı kısaltmalarda nokta kullanılmaz:TBMM(Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK(Türk Dil Kurumu); KB(Kutadgu Bilig), B(Batı), m(metre), kg(kilogram), l(litre), C(karbon)...

3.(üçüncü), 15.(on beşinci), 2. cadde, 20. Sokak... 3.Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:3.(üçüncü), 15.(on beşinci), 2. cadde, 20. Sokak... !!!UYARI: Cadde ve sokak numaralarında nokta mutlaka konulmalıdır.Nokta konulmadığı takdirde yukarıdaki örneklerden 2 adet cadde,20 adet sokak anlaşılır.

4.Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur: I. 1. II. 2. A. a. B. b.

, Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: , mayıs 1453, 29 ekim 1923 Tarihlere ay adaları yazıyla da yazılabilir.Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta konulmaz:29 mayıs 1453, 29 ekim 1923

6.Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 9.15’te kalktı. Tören 17.30’da, hükümet daireleri kapandıktan yarım saat sonra başlayacaktır. 7. Bibliyografik künyelerin sonuna konur: Agâh Sırrı Levend,Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara 1960.

, 22,465, Üçlü gruplara ayrılarak yazılan büyük sayılarda gruplar arasına konur: , 22,465,660. Gruplara ayrılan sayılarda nokta kullanılmaması da mümkündür. 4.5=20 9.Matematikte çarpı işareti yerine konur:4.5=20

VİRGÜL

1.Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur: Fırtınadan,soğuktan,karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak,aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum. Bir varmış,bir yokmuş. 2.Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:Bir varmış,bir yokmuş. Umduk,bekledik,düşündük. (Yakup Kadri Karaosmanoğulları)

3.Cümlede özel olarak vurgulanması gereken ögelerden sonra konur: Binaenaleyh,biz her vasıtadan,yalnız ve ancak,bir noktainazardan istifade ederiz. (Mustafa Kemal Atatürk) 4.Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeleri belirtmek için konur: Saniye Hanımefendi,merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz,hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi,koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu,Panaroma

5.Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur: Örnek olsun diye,örnek istemez ya,söylüyorum. Şimdi efendiler,müsaade buyurursanız,size bir sual sorayım 6.Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur: Akşam,yine akşam,yine akşam, Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim) Ancak ikilemelerde kelimeler arasına virgül konmaz: akşam akşam,yavaş yavaş,bata çıka,koşa koşa...

Datça’ya yarın gideceğim,dedi. 7.Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerden sonra konur. Datça’ya yarın gideceğim,dedi. hayır,yok,yoo,evet,peki,pekâlâ,tamam,olur,hayhay,baş üstüne,öyle,haydi,elbette 8.Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret,kabul ve teşvik bildiren hayır,yok,yoo,evet,peki,pekâlâ,tamam,olur,hayhay,baş üstüne,öyle,haydi,elbette gibi kelimelerden sonra konur: Evet,kırk seneden beri Türkçe merhale merhale Türkleşiyor. Yahya Kemal Beyatlı) (Yahya Kemal Beyatlı)

9.Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek için kullanılır: Bu,tek gözlü,genç fakat ihtiyar görünen adamcağızdır. (Halit Ziya Uşakgil,İzmir Hikâyeleri) 10.Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur: Efendiler,bilirsiniz ki,hayat demek mücadele,müsademe demektir. (Mustafa Kemal Atatürk)

11.Yazışmalarda,başvurulan makamın adından sonra konur: Türk Dil Kurumu Başkanlığına, 12.Yazışmalarda,yer adlarını tarihlerden ayırmak için konur: Kuşadası,7 şubat(Reşat Nuri Güntekin,Çalıkuşu) 13.Sayıların yazılışında,kesirleri ayırmak için konur: 38,6(otuz sekiz tam,onda altı), 25,33 yirmi beş tam.yüzde otuz üç),0,45(sıfır tam yüzde kırk beş) 38,6(otuz sekiz tam,onda altı), 25,33 yirmi beş tam.yüzde otuz üç),0,45(sıfır tam yüzde kırk beş)

14.Bibliyografik künyelerde yazar,eser basım evi vb. maddelerden sonra konur: Falih Rıfkı Atay,Tuna Kıyıları,Remzi Kitap Evi,İstanbul Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur. Ergin,muharrem,Dede Korkut Kitabı,Ankara !!!UYARI: Metin içinde ve,veya,yahut bağlaçlarından önce de,sonra da virgül konmaz: Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve şafak sökerken Faik’e bol teşekkürle dolu bir kağıt bırakarak iki gün evvelki cephe dönüşü kıyafeti ile sokağa fırladı. Peyami Safa,Mahşer

NOKTALI VİRGÜL

Erkek çocuklara Doğan,Tuğrul,Aslan,Orhan;kız çocuklarına ise İnci,Çiçek,Gönül,Yonca adları verilir. 1.Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:Erkek çocuklara Doğan,Tuğrul,Aslan,Orhan;kız çocuklarına ise İnci,Çiçek,Gönül,Yonca adları verilir. Sevinçten,heyecandan içim içime sığmıyor;bağırmak,kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.Sabahtan beri bekliyorum;ne gelen var,ne giden.İş işten geçti;artık gelse de olur,gelmese de. 2.Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:Sevinçten,heyecandan içim içime sığmıyor;bağırmak,kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.Sabahtan beri bekliyorum;ne gelen var,ne giden.İş işten geçti;artık gelse de olur,gelmese de.

3.Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur: Türkiye,İngiltere,Azerbaycan;İstanbul,Londra,Bakü. ancak, yalnız, fakat, lakin,çünkü,yoksa,bundan dolayı,binaenaleyh,sonuç olarak,bununla birlikte,öyleyse 4.Kendilerinden evvelki cümleye ilgi kuran ancak, yalnız, fakat, lakin,çünkü,yoksa,bundan dolayı,binaenaleyh,sonuç olarak,bununla birlikte,öyleyse vb.cümle başı bağlaçlarından önce konur. Halis bir şiir fena okunabilir;lâkin sahte bir şiir güzel okunamaz. Sıralı cümleler arasında ancak,fakat çünkü vb.cümle başı bağlayıcılarından önce yazar,araya nokta,virgül,noktalı virgül koymakta serbesttir.Bu husus yazarın üslûptaki tercihiyle ilgilidir. (Yahya Kemal Beyatlı)

İKİ NOKTA İKİ NOKTA

1.Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur: Milli Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım:Ömer Seyfettin,Halide Edip Adıvar,Ziya Gökalp,Mehmet Emin Yurdakul,Ali Canip Yöntem. Yeni harfler alındıktan sonra eski yazı ile bir tek kelime bile yazmayan iki kişi görmüşümdür.Atatürk ve İnönü! (Falih Rıfkı Atay,Çankaya) 2.Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur: Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi:Esas Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (Mustafa Kemal Atatürk)

3.Kütüphanecilik alanında yazar adı ile eser başlığı arasına konur: Yahya Kemal Beyatlı: Kendi Gök Kubbemiz, Falih Rıfkı Atay:Çankaya, Yakup Kadri Karaosmanoğlu:Yaban, Faruk Nafiz Çamlıbel... Yahya Kemal Beyatlı: Kendi Gök Kubbemiz, Falih Rıfkı Atay:Çankaya, Yakup Kadri Karaosmanoğlu:Yaban, Faruk Nafiz Çamlıbel... a:ile, ka:til, i :cat... 4.Ses biliminde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır: a:ile, ka:til, i :cat... 56:8=7, 100:2=50 5.Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.56:8=7, 100:2=50

6.Edebi eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda,konuşan kişinin adından sonra konur: Bilge Kağan: Türklerim işitin! Üstten gök çökmedikçe Üstten gök çökmedikçe Alttan yer delinmedikçe Alttan yer delinmedikçe ülkenizi,törenizi kim bozabilir sizin? ülkenizi,törenizi kim bozabilir sizin?

ÜÇ NOKTA

1.Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Ne çare ki,çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da,bu yanı... (Tarık Buğra,Dönemeçte) 2.Kaba sayıldığı için veya başka bir sebepten ötürü açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: B...,7 Nisan (Reşat Nuri Güntekin,Çalıkuşu)

Mümtaz,bu dükkana bakarken hiç farkında olmadan Mallarmé’nin mısrasını hatırladı:“Meçhul bir felaketten buraya düşmüş...” 3.Alıntılarda;başta,ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur:Mümtaz,bu dükkana bakarken hiç farkında olmadan Mallarmé’nin mısrasını hatırladı:“Meçhul bir felaketten buraya düşmüş...” (Ahmet Hamdi Tanpınar,Huzur) Alınmayan kelime ve bölümlerin yerine yay ayraç içinde üç nokta konması da mümkündür. 4.Sözün bir yerde kesilerek geri klan bölümün okuyucunun muhhayyilesine bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur: Sana uğurlar olsun...Ayrılıyor yolumuz! Sana uğurlar olsun...Ayrılıyor yolumuz! Faruk Nafiz Çamlıbel, Sanat

5.Ünlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek için konur: Gölgeler yaklaştılar.Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar: -Koca Ali...koca Ali,be!... (Ömer Seyfettin,Diyet) (Ömer Seyfettin,Diyet) 6.Karşılıklı konuşmalarda,yeterli olmayan,eksik bırakılan cevaplarda kullanılır. --Yabancı yok! --Sen kimsin? -- Ali... --Hangi Ali? (Ömer Seyfettin,Diyet)

SORU İŞARETİ

1.Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: Ne zaman tükenecek bu yolar,arabacı? Faruk Nafiz Çamlıbel,Yolcu ile Arabacı) (Faruk Nafiz Çamlıbel,Yolcu ile Arabacı) Soru vurguyla belirtildiği zaman da soru işereti kullanılır: Gümrükteki memur başını kaldırdı: --Adınız? Haksız mıyım? Soru bildiren cümle veya sözlerde bazen cevabın ne olacağı sözün gelişinden belli olur.Bu tür cümle ve sözlerin sonuna da soru işareti konur:Haksız mıyım?

1240?-1320), (Doğum yeri?) 2.Bilinmeyen yer,tarih vb.durumlar için kullanılır:Yunus Emre (1240?-1320), (Doğum yeri?) Ankara’dan Konya’ya 1,5(?) saatte gitmiş. Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç içinde soru işareti kullanılır: Ankara’dan Konya’ya 1,5(?) saatte gitmiş. !!!UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur: Ruhunu karartan neydi,yağmur mu yağıyordu;yoksa şimşekler mi çakıyordu?

!!!UYARI: mı /mi eki -ınca/-ince anlamında zarf-fiil işleviyle kullanıldığı zaman soru işareti konmaz: !!!UYARI: mı /mi eki -ınca/-ince anlamında zarf-fiil işleviyle kullanıldığı zaman soru işareti konmaz: Akşam oldu mu sürüler döner.

ÜNLEM İŞARETİ

1.Sevinç,kıvanç,acı,korku,şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur: Hava ne kadar da sıcak! Aşk olsun! 2.Seslenme,hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur: Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir,ileri! (Mustafa Kemal Atatürk)

3.Bir söze alay,kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem işareti kullanılır: İsteseymiş bir günde bitirirmiş(!)ama ne yazık ki vakti yokmuş(!)

KISA ÇİZGİ

1.Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur: Soğuktan mı titriyordum,yoksa heyecandan,üzüntüden mi bil - mem. Örnek olsun diye-örnek istemez ya-söylüyorum. 2.Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur:Örnek olsun diye-örnek istemez ya-söylüyorum. al-ış,dur-ak, gör-gü-süz-lük... 3.Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için konur:al-ış,dur-ak, gör-gü-süz-lük...

al-,dur-,gör-,ver Dil bilgisinde fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:al-,dur-,gör-,ver-... :-den,-lık,-ış,-ak... 5.Dil bilgisinde eklerin başına konur:-den,-lık,-ış,-ak... 6.Dil bilgisinde heceleri göstermek için kullanılır:a-raş-tır-ma, bi-le-zik...

resmî geçit,Cemiyet-i akvâm,bî-bedel... 7.Eski harfli metinlerin yeni yazıya aktarılmasında Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış tamlamaların,birleşik ve türemiş kelimelerin ögelerini ayırmak için kullanılır:resmî geçit,Cemiyet-i akvâm,bî-bedel... Türkçe-Fransızca,Aydın-İzmir yolu, Kelimeler arasın”-den...-a,ve,ile,ilâ,arasında”anlamlarını vermek üzere kullanılır:Türkçe-Fransızca,Aydın-İzmir yolu,

sıfat-fiil,zarf-fiil... 9.Bazı terim ve kurruluş adlarında kelimeler arasına konur: sıfat-fiil,zarf-fiil... by-pass,check-up, Yabancı özel adlarda henüz dilimize mal olmadığı için özgün imlalarıyla yabancı kelimeler kullanılır:by-pass,check-up,... Kurtuluş-ANKARA 11.Adres yazarken semt ile şehir arasına konur:Kurtuluş-ANKARA 50-20=30 12.Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır:50-20=30

UZUN ÇİZGİ

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır : --Yoo,güvercinlerime dokunmayınız,dedi. (Yakup Kadri Karaoamanoğlu) Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra konulabilir: İslam Bey—Kurtarmağa çare...Kavga ederiz...Ölürüz...Teslim olmayız... !!!UYARI: Konuşmalar tırnak içinde verildiği zaman uzun çizgi kullanılmaz.

EĞİK ÇİZGİ

Ne sen ne ben/Ne de hüsnünde toplanan bu mesa... 1.Şiirlerden yapılan alıntılarda,mısraların yan yana yazılması gereken durumlarda mısraları belirlemek için kullanılır :Ne sen ne ben/Ne de hüsnünde toplanan bu mesa... Altay Sokağı,Nu.:21/6 2.Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına konur:Altay Sokağı,Nu.:21/6 Kurtuluş/ANKARA 3.Adres yazarken semt ile şehir arasına konur:Kurtuluş/ANKARA

-a/-e, -an/-en, -lık/lik... 4.Dil bilgisinde eklerin farklı şekillerini göstermek için kullanılır: -a/-e, -an/-en, -lık/lik... 70/2=35 5.Bölme işreti olarak kullanılır:70/2=35