KUŞ GRİBİ KUŞ GRİBİ BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ PROFİLAKSİ VE TEDAVİ GEBZE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI 2006 BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ PROFİLAKSİ VE TEDAVİ GEBZE SAĞLIK GRUP BAŞKANLIĞI 2006

BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ Avian influenza, ortomiksoviride ailesinden influenza grubuna ait RNA genetik materyali bulunan influenza A virüsüdür. Patojenitelerine göre değişmekle birlikte. Kanatlı hayvan türlerinden izole edilen birçok serotip bulunmaktadır. Bilinen 15 farklı hemoglutinin (HA) ve 9 farklı nöraminidaz tipinin varlığı söz konusudur. Bütün yüksek patojeniteli epidemilerin, influenza A virüsünün H5 ve H7 serotiplerinden kaynaklandığı bildirilmektedir.

BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ Virüsün hava yolu ile taşınması birkaç kilometre ile sınırlıdır. Ayrıca, hastalık böcekler, kan emici sinekler ve kemiriciler vasıtasıyla enfekte hayvanlardan duyarlı olan hayvanlara mekanik olarak bulaşabilmektedir. Hastalığın kanatlılardaki kuluçka süresi genel olarak 3-5 gündür. Bu sürenin, daha kısa olabileceği gibi 7 günü bulabileceği de ifade edilmektedir. Yapılan araştırmalar, virüsün esasen düşük patojeniteye sahip olduğu, ancak, kanatlı popülasyonu arasındaki kısa süreli dolaşımıyla mutasyona uğrayarak yüksek patojenite kazandığı merkezindedir.

BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ İnfluenza A yüksek bulaşıcılığı yanında çiftlikler arasında araç-gereç, yiyecek, kafes, elbise ve diğer ekipmanlarla kolayca taşınabilmektedir. Yüksek patojeniteli virüsler, özellikle çevre ısısının düşük olduğu yerlerde, uzun süre canlı kalabilirler. Bu sebeple, korunma yöntemlerinin ve iyi bir kontrol sisteminin uygulanmaması durumunda epidemiler yıllarca sürebilir. Örneğin, Meksika’da 1992 yılında görülen H5N2 epidemisi düşük bir patojeniteyle başlayıp mutasyonla fatal bir karakter kazandığından 1995 yılına kadar kontrol altına alınamamıştır. Bütün influenza A tipleri konağın bağışıklık sistemine iyi uyum sağlamaları ve genetik değişime uğramaları sebebiyle insanlarda düzenli mevsime bağlı epidemilere yol açmaktadır.

BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ Virüsün insanlara bulaşması, enfekte hayvanlara veya enfekte hayvanların dışkıları, salyaları, burun ve boğaz salgıları vb. materyallerıyla temasla veyahut da enfekte materyalle kontamine olmuş yüzeylere temas sonucunda olmaktadır. Buna ilaveten, kontamine materyallerden havaya karışan virüslerin solunmasıyla da bulaşma söz konudur. Bugün için etkenin insandan insana bulaştığına dair kabul edilebilir bir delil yoktur. İnsanlardaki influenza A H5N1 serotipinin sebep olduğu enfeksiyonlarda ateş, boğaz ağrısı, kas ve eklem ağrılarıyla, kuru öksürük, solunum güçlüğü ve viral pnömoni gibi solunum sistemine ait belirtiler görülmektedir

BULAŞMA VE EPİDEMİYOLOJİ Avian influenzanın alt tiplerinden H5N1, hızlı bir şekilde mutasyon geçirme yeteneğinin olmasında ve bunun sonucunda diğer türler için de enfekte edici nitelik kazanabilmesinden ötürü daha ciddi görülmektedir. Hayatta kalabilen enfekte kuşlar dışkı ve ağız salgılarıyla en az 10 gün süreyle virüsü çıkarırlar. Bu durum, hayvan satışları ve göçmen kuşlar vasıtasıyla virüsün yayılmasına kaynak teşkil etmektedir. Aralık 2003’ten bugüne kadar avian influenza H5N1 alt tipin sebep olduğu vak’a ve ölüm sayıları Dünya Sağlık Teşkilatı kayıtlarına göre 20.10.2005 itibariyle Endonezya’da 5 vak’a 3 ölüm, Vietam’da 91 vak’a 41 ölüm, Tayland’da 18 vak’a 13 ölüm, Kamboçya’da 4 vak’a 4 ölüm şeklindedir.

PROFİLAKSİ VE TEDAVİ Elde edilen bilgiler, hastalığın insanlardaki şeklinin, özellikle hastalığın görüldüğü çiftliklerle alakalı olduğunu gösterdiğinden, tavuk çiftliklerinde çalışanların korunma önlemlerini uygulamaları (eldiven, maske, gözlük, kişisel hijyen vb.) sağlanmalı, bu kişiler hastalıkla ilgili olarak bilgilendirilmeli ve bilinçlendirilmelidir. Hastalığın görüldüğü ülkelere veya bölgelere seyahat edenler, enfekte tavuk çiftliklerinden uzak durmalı; iyi piştiğinden emin oldukları kanatlı hayvan etlerini (etler, iç ısıları 70 derece olacak şekilde pişirilmeli veya etteki kırmızı/pembe kısımlar kayboluncaya kadar pişirmeye devam edilmelidir) tüketmelidirler. Yumurtalar sabunlu suyla yıkanmalı ve en az 5 dakika 70 derecede pişirildikten sonra yenmelidir. Yumurta veya kanatlı etlerine temastan sonra, ellerin sabunlu suyla yıkanması da oldukça önemli bir husustur. Genel olarak ta ferdi hijyene de gerekli önem verilmeli, eller sık sık sabun ve bol su ile iyice yıkanmalıdır.

PROFİLAKSİ VE TEDAVİ Etkene bir temasın söz konusu olması halinde, etkili antiviral ilaçlarla profilaksi yoluna gidilebileceği de ifade edilmektedir. Bu amaçla, oseltamivir (Tamiflu) günlük 75 mg dozunda 7 gün süre ile kullanılmalıdır. İlacın güvenle kullanılabileceği süre en fazla 6 haftadır. Korunma amaçlı olarak oseltamivir aşağıdaki risk gruplarına verilmelidir; Enfekte veya ölmüş hayvanların yetiştiricileri ve bu çiftliklerde bulunanlar, Hastalık olduğu bildirilen çiftliklere hastalık sırasında ziyareti söz konusu olanlar, Ölen hayvanları eldiven, maske, önlük ve gözlük gibi korunma önlemlerini almadan bertaraf edenlerle, aynı önlemleri almadan hayvan itlafında bulunanlar, Enfekte hayvanlara ait etleri pişirmeden tüketenler. Korunma amaçlı ilaç verilmesi hem virüsün baskılanarak mutasyon geçirmesinin engellenmesi, hemde morbidite ve mortalitenin engellenmesi açısından önemlidir.

PROFİLAKSİ VE TEDAVİ Herhangi bir koenfeksiyonu engellemek amacıyla, kanatlı hayvan yetiştiriciliği yapan kişilerin mevcut grip aşılarıyla aşılanmaları oldukça önemlidir. Buna ilaveten, H5N1 serotipinin doğrudan kendisinin de mutasyonla insandan insana bulaşma özelliği kazanabilmesi de söz konusudur. Zira belirtilen keyfiyet, dünya kamuoyunu da kaygılandıran en önemli hususlardır. Bunların yanı sıra, virüsün 56 derecede 3 saatte veya 60 derecede 30 dakikada öldüğü formalin ve iyot bileşiklerine de duyarlı olduğunun belirtildiği, ilaveten virüsün, kontamine gübrede düşük ısılarda en az 3 ay canlı kalabilirken, suda 22 derecede 4 gün, 0 derecede ise 30 gün canlılığını sürdürebildiği de bilinmelidir.

PROFİLAKSİ VE TEDAVİ Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının belirlediği karantina bölgesinde “hasta veya ölmüş hayvanlarla” temaslı olanlardan “bu hayvanları yemleyen, sulayan, atıklarını ve barınaklarını temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanların itlafında veya ölü hayvanların bertaraf edilmesinde görev yapanlara” profilaktik olarak oseltamivir adlı ilaç günde bir defa 75 mg dozunda 7 gün süreyle verilecektir. Bunun dışında hiç kimse profilaksiye alınmayacaktır. Profilaksiye alınan kişiler hastaneye yatırılmayacak ve izolasyona tabi tutulmayacaktır. Bu kişiler ile ilgili bilgiler İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilecektir

PROFİLAKSİ VE TEDAVİ Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının karantina bölgesinde “hasta veya ölmüş hayvanlarla” temaslı olanlardan bu hayvanları yemleyen, sulayan, atıklarını ve barınaklarını temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanların itlafında veya ölü hayvanların bertaraf edilmesinde görev alanlarda ve belirtilen tanım dışında bu hayvanlarla yakın temasta bulunanlarda başka hiçbir sebeple açıklanamayan; 38,5 derecenin üzerinde ateş, Boğaz ağrısı, Kuru öksürük, Yaygın miyalji veya Akut solunum sıkıntısı olması durumunda, kişi, Olası Kuş Gribi Vak’ası olarak değerlendirilmelidir.