KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI Türkiye – 2008 (GLOBAL ADULT TOBACCO SURVEY) 19 Temmuz 2010 Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Hilal Özcebe Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Sunum Planı Giriş, genel kavramlar KYTA gerekçesi KYTA planı Başlıca sonuçları Tütün kullanım sıklığı Nikotin bağımlılığı Sigara kullanmaya başlama yaşı Sigaranın bırakılması SDPE Ekonomi Reklam, promosyon ve sponsorluk Bilgi, tutum ve algılar KYTA, 2008

MEVCUT DURUM Erken ve önlenebilir ölümlerin en büyük nedeni. Dünyada yılda 5 milyon ölüm. Etkili önlem alınmazsa 2030 yılında 8 milyon. Türkiye’de yılda 100 bin ölüm. akciğer kanseri, kalp krizi ve kronik bronşit Sigara içen 2 kişiden birisi sigara yüzünden ölür. Türkiye’de tütün kullanımı çok yüksektir. KYTA, 2008

TÜRKİYE’DE TÜTÜN KONTROLÜ ÇALIŞMALARI Son yıllarda önemli gelişmeler DSÖ’nün öngördüğü temel stratejilerin çoğunu karşılamış durumdayız Tam dumansız kapalı alanlar Resimli uyarılar Tütün vergisi İzleme ve değerlendirme Reklam yasağı Sigara bırakma desteği KYTA, 2008

GELECEK İÇİN BEKLENTİLER Reklam yasağının tam uygulanması Sigara bırakma desteği sağlanması Diğer stratejilerin güçlendirilmesi Denetim fonksiyonunun desteklenmesi KYTA, 2008

KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI TÜRKİYE – 2008

KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI, TÜRKİYE – 2008 Neden KYTA? Standart yöntemle bilgi toplamak Nasıl? DSÖ ve Hastalıklar Kontrol ve Koruma Merkezi (CDC) işbirliği ile standart yöntem Nerede, hangi ülkelerde? 14 ülke: Tütün kullananların yarısından çoğu Bangladeş, Brezilya, Çin, Mısır, Hindistan, Meksika, Filipinler, Polonya, Rusya Federasyonu, Tayland, Türkiye, Ukrayna, Uruguay, Vietnam Türkiye ilk tamamlayan ülke KYTA, 2008

YÖNTEM Kapsam, kapsayıcılık Örnek yöntemi Anket Veri toplama – TÜİK Nüfusu 200 ve üzeri büyün yerleşim yerleri Örnek yöntemi 11.200 haneden 15 ve üzeri yaşta bir kişi 9 030 kişi (Kent: 4 584, kırsal: 4 446) Anket Tanıtım bilgileri Tütün kullanımına ilişkin bilgiler Tütün kullanımının etkileri konusunda bilgi, tutum ve algılar Veri toplama – TÜİK KYTA, 2008

Başlıca Sonuçlar Tütün Kullanım Sıklığı

Eskiden kullanan (bırakmış olan) 22,1 10,0 15,9 Halen kullanan 15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına Göre Yüzde Dağılımı Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam Hiç kullanmayan 30,0 74,8 52,8 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 22,1 10,0 15,9 Halen kullanan Her gün kullanan Ara sıra kullanan 47,9 43,8 4,1 15,2 11,6 3,6 31,2 27,4 4,8 KYTA, 2008

15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına Göre Yüzde Dağılımı KYTA, 2008

Eskiden kullanan (bırakmış olan) 5 546 2 601 8 146 15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Tütün Kullanma Davranışlarının Cinsiyete Göre Nüfusu (Bin) Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam Hiç kullanmayan 7 524 19 500 27 024 Eskiden kullanan (bırakmış olan) 5 546 2 601 8 146 Halen kullanan Hergün kullanan Ara sıra kullanan 12 026 11 003 1 023 3 954 3 019 935 15 980 14 022 1 958 KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı Yaş Grubu Erkek Kadın Toplam 15-24 34,9 9,1 21,7 25-44 53,1 16,2 34,7 46-64 44,3 10,3 27,0 65,+ 17,9 1,6 8,7 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri Erkek Kadın Toplam Eğitimi yok 42,5 4,0 12,0 İlkokul 48,2 12,4 30,4 Ortaokul 36,1 12,1 26,3 Lise 48,1 21,0 36,8 Yüksek 35,0 15,5 27,3 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri KYTA, 2008

Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı Erkek Kadın Toplam Kentsel 44,0 14,5 29,0 Kırsal 43,6 5,0 23,9 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

Kırsal kesimde kadınlar arasında çok düşük Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı Kırsal kesimde kadınlar arasında çok düşük KYTA, 2008

Nikotin Bağımlılığı. Günde içilen sigara sayısı Nikotin Bağımlılığı * Günde içilen sigara sayısı * Günün ilk sigarasını içme zamanı KYTA, 2008

Her gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı Sigara Sayısı Erkek Kadın Toplam 1-5 6,7 25,7 10,8 6-10 19,3 36,8 23,1 11-15 10,9 7,2 10,1 16-20 45,4 22,8 40,5 21,+ 17,7 7,6 15,5 43,8 11,6 27,4 Erkeklerin üçte ikisi, kadınların üçte biri 16+ sigara içiyor KYTA, 2008

Her Gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı KYTA, 2008

İlk Sigarayı İçme Zamanı Erkek Kadın Toplam İlk 5 dak. 12,6 13,5 12,8 Her Gün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı İlk Sigarayı İçme Zamanı Erkek Kadın Toplam İlk 5 dak. 12,6 13,5 12,8 6-30 dak. 30,0 22,1 28,3 31-60 dak. 31,6 21,9 29,5 >60 dak. 25,8 42,5 29,4 43,8 11,6 27,4 İlk yarım saatte içme çok fazla KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı KYTA, 2008

Tütün Kullanmaya Başlama Yaşı KYTA, 2008

%60’ı 18 yaşından önce; beş kişiden birisi 15 yaşından önce Hergün Sigara Kullananların Sigara Kullanmaya Başlama Yaşına Göre Yüzde Dağılımı Başlama Yaşı Erkek Kadın Toplam <15 22,2 12,4 19,6 15-17 40,3 36,5 39,3 18-19 21,1 22,1 21,4 20+ 16,4 28,9 19,7 43,8 11,6 27,4 %60’ı 18 yaşından önce; beş kişiden birisi 15 yaşından önce KYTA, 2008

Sigaranın Bırakılması KYTA, 2008

Yaşamında Herhangi Bir Zamanda Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Tütün Kullanmayı Bırakanların Yüzde Dağılımı (Bırakma Hızı) Erkek Kadın Toplam 27,2 23,9 26,5 KYTA, 2008

Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Bırakmayı Deneyen ve Başaranların Yüzde Dağılımı Erkek Kadın Toplam Deneyen 44,1 46,9 44,8 Başaran 13,5 21,9 15,8 KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Sağlık Hizmeti Alma ve Sigarayı Bırakma Erkek Kadın Toplam Sağlık personelini ziyaret etme 41,0 63,9 46,9 Sağlık personelinin sigara kullanma durumunu sorması (*) 49,1 48,8 49,0 Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi (**) 85,9 77,8 83,1 Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi ve sigarayı bırakmayı başaran (**) 8,7 7,3 8,3 Bırakmak için ilaç kullanan (***) 9,4 9,1 9,3 (*) Ziyaret edenler arasında (**) Sorulanlar arasında (***) Bırakanlar arasında KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (%) Sigarayı Bırakma Düşüncesi Erkek Kadın Toplam Bırakmayı isteyen Herhangi zamanda 12 ay içinde 30 gün içinde 53,6 25,9 17,7 10,0 51,2 23,0 18,5 9,7 53,0 25,2 17,8 Bırakmayı istemeyen 41,8 44,1 42,4 Fikri yok 4,6 4,7 100,0 KYTA, 2008

Her gün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (Sayı) Sigarayı Bırakma Düşüncesi Erkek Kadın Toplam Bırakmayı isteyen Herhangi zamanda 12 ay içinde 30 gün içinde 6.427 3.110 2.116 1.201 2.019 906 728 386 8.446 4.015 2.844 1.586 Bırakmayı istemeyen 5.018 1.737 6.755 Fikri yok 546 186 732 11.991 3.942 15.993 KYTA, 2008

Sigara Dumanından Pasif Etkilenim (SDPE) KYTA, 2008

Toplu Yaşam Yerlerinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenim KYTA, 2008

Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Yetişkin Sayısı (Bin) Kamu Kuruluşu Sağlık Kuruluşu Restoran Toplu Taşıma Araçları Toplam 2.103 1.619 10.947 5.866 Erkek 1.612 782 7.541 3.440 Kadın 491 837 3.407 2.426 Tütün kullanan 842 506 5.299 2.141 Tütün kullanmayan 1.261 1.113 5.626 3.725 KYTA, 2008

Kapalı Ortamda Çalışan Yetişkinlerde SDPE Erkek Kadın Toplam Yüzde 41,5 28,3 38,5 Sigara Kullanmayan 35,4 23,0 31,6 Sayı (Bin) 5.058 986 6.044 2.070 596 2.666 KYTA, 2008

Yetişkinlerde Cinsiyete Göre Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenme (%) Evler Erkek Kadın Toplam Sigara kullanımı serbest 58,7 60,5 59,7 En az bir kişinin her gün sigara içtiği 41,1 41,5 40,6 KYTA, 2008

Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin) SDPE Erkek Kadın Toplam Sigara kullanımı olan evlerde nüfus 14.732 15.768 30.500 En az bir kişinin her gün sigara içtiği evlerde nüfus 10.290 10.458 20.748 KYTA, 2008

Kentlerde ve Kırsalda Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus Kentlerde 21,8 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen evlerde; 14,4 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde Kırsal kesimde 8,6 milyon kişi sigara içilen evlerde; 6,2 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde yaşamaktadır. KYTA, 2008

Tütün Kullanmayanlarda Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenim 19,5 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen; 10,1 milyon kişi her gün sigara içilen evlerde yaşamaktadır. KYTA, 2008

Eğitim Düzeyinde Göre Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin) Sigara Kullanımı Serbest Olan Evlerde Nüfus En Az Bir Kişinin Her Gün Sigara İçtiği Evlerde Nüfus Eğitimi yok 5.052 3.399 İlkokul 11.861 8.153 Ortaokul 5.226 3.669 Lise 5.789 4.025 Yüksek 2.516 1.478 Toplam 30.500 20.748 KYTA, 2008

Tütün Satın Alma İçin Yapılan Harcama KYTA, 2008

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre En Son Sigara Aldıkları Yerler Satın Alınma Yeri Erkek Kadın Toplam Dükkan 92,7 91,6 92,5 Büfe 5,5 6,9 5,8 Sokak Satıcısı 0,6 0,2 0,5 Diğer 1,2 1,3 Kentte büfe %6,7 ve kırda %3,2 KYTA, 2008

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre Aylık Ortalama Harcamaları (TL) ve Satın Alınan Sigara Sayısı Sigara Harcaması ve Satın Alınan Sigara Sayısı Erkek Kadın Toplam Son ay içinde sigara için harcanan para* 94,1 58,5 86,7 Son defa satın alınan sigara sayısı 31,5 31,4 31,3 * Lira KYTA, 2008

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumuna Göre En Son Sigaraya Harcanan Para ve Satın Alınma Miktarı Eğitim Düzeyi Son Ay İçinde Sigara İçin Harcanan Para* Son Defa Satın Alınan Sigara Sayısı Eğitimi yok 81,8 26,9 İlkokul 86,3 29,7 Ortaokul 82,6 30,9 Lise 90,7 34,6 Yüksek 88,5 33,4 Toplam 86,7 31,3 * Lira KYTA, 2008

Aylık sigaraya harcanan para- Bugünkü asgari ücretin yaklaşık 1/7’si ( Aylık sigaraya harcanan para- Bugünkü asgari ücretin yaklaşık 1/7’si (!) 16 yaş üzeri 2010 2.yarısı; net 576 ve brüt 760 TL

Medya ve Reklamlar KYTA, 2008

Halen mamül sigara kullanan yetişkinlerin son 1 ay içinde farklı yerlerde sigara karşıtı mesajları fark etme durumlarının yüzde dağılımı Herhangi Bir Yerde Gazete ve Dergi TV Radyo İlan Panosu Toplam 88,8 46,3 85,5 23,0 36,0 Erkek 89,9 53,7 23,7 40,7 Kadın 87,8 39,2 85,4 22,3 31,4 Kent 91,6 24,9 43,9 Kır 87,6 43,0 84,4 22,1 32,4 KYTA, 2008

Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı Yerlerde Sigara Karşıtı Mesajları Fark Etme (%) KYTA, 2008

Yetişkinlerin Tütün Kullanma Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı Yerlerde Sigara Karşıtı Mesajları Fark Etme (%) KYTA, 2008

Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Cinsiyetlere Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları KYTA, 2008

Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Sigara Kullanma Durumlarına Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları KYTA, 2008

Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerindeki Sağlık Uyarı Mesajlarını Fark Etmeleri ve Sigara Bırakmayı Düşünme Yüzdeleri Erkek Kadın Toplam Sigara paketinde sağlık uyarıları mesajını fark etme 95,3 94,3 95,1 Uyarı mesajı nedeniyle bırakmayı düşünme 46,5 46,7 KYTA, 2008

Öğrenim Durumuna Göre Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerinde Uyarı Mesajlarını Görme ve Bırakmayı Düşünme KYTA, 2008

Bilgi, Tutum ve Algılar

Yetişkinlerde Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnananların Yüzde Dağılımı Erkek Kadın Toplam Tütün Kullanımı Ciddi Hastalıklara Neden Olur 97,8 96,7 97,2 Felç* 85,2 82,2 83,7 Kalp Krizi* 96,1 94,8 95,5 Akciğer Kanseri* 98,6 97,5 98,0 * Ciddi hastalıklara neden olduğunu söyleyenler arasında KYTA, 2008

Başkasının Sigara Dumanının Ciddi Hastalıklara Neden Olması Toplam %95,5 Cinsiyet: Erkek %95,9; Kadın %95,1 Yaş: 15-24’de %95,9; 25-44’de %95,8 ; 45-64’de %96,3 ve 65+’de %90,5 Yerleşim Yeri: Kentte %96,3; Kırda %93,6 Öğrenim Durumu: Öğrenimi Olmayan %89,8; İlkokul %96,1; Ortaokul %97,0; Lise %97,6 ve Üniversite %96,8 KYTA, 2008

Yetişkinlerde Tütün Kullanma Durumuna Göre Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnanma KYTA, 2008

Politika Önerileri-1 Türkiye’de tütün kullanım sıklığı kaygı verici derecede yüksektir; 16 milyon yetişkin sigara içmektedir. Türkiye, yetişkin erkeklerde sigara kullanım sıklığı bakımından DSÖ Avrupa Bölgesi ülkeleri arasında en yüksek değere sahip ülkelerden birisidir ve tütün kullanımı en önde gelen ölüm nedenleri arasındadır. KYTA, 2008

Politika Önerileri-2 Sigara içen yetişkinler sigarayı bırakmayı istemektedir. Sigara içenlerin yarısından çoğu sigarayı bırakmayı düşünmektedir ve %45’i sigarayı bırakmayı denemiştir. KYTA, 2008

Politika Önerileri-3 Tütün ürünlerinin reklam ve tanıtımı ile tütün endüstrisinin sponsorluğu konusundaki yasaklar etkili şekilde uygulanmaktadır. Türkiye’de yetişkinlerin ancak %7’si tütün endüstrisinin reklam faaliyetini görmüştür. Bu değer dünyadaki en düşük değerler arasındadır. Türkiye’de bu konuda ciddi cezalar vardır ve etkili şekilde uygulanmaktadır. KYTA, 2008

Politika Önerileri-4 Toplumu tütün kullanımının ve sigara dumanından pasif etkilenimin olumsuz etkilerinden korumak için var olan politikalar desteklenmelidir. Hükümet söz konusu yasayı çıkarmakla önemli bir başarı sağlamıştır. Ancak, özellikle küçük yerleşim bölgelerinde ve yerel düzeyde yasanın uygulanması güçlendirilmelidir. KYTA, 2008

Politika Önerileri-5 Sigara içenler gelirlerinin önemli bir bölümünü sigara satın almak için harcamaktadır. Türkiye’de tütün ürünlerinin kullanımını azaltmak bakımından tütün vergilerinin artırılması gerekmektedir. KYTA, 2008

TÜTÜNSÜZ BİR TÜRKİYE İÇİN HERKESİN YAPABİLECEĞİ BİR ŞEY VAR!