Öğrenme ve Öğretme Kuramları Doç. Dr. İbrahim H. Diken GESTALT KURAM Öğrenme ve Öğretme Kuramları Doç. Dr. İbrahim H. Diken

GESTALT KURAM Gestalt hareket: 1912 Almanya, Wertheimer tarafından… Koffka «Gestalt Psikolojinin İlkeleri» Gestalt Almanca bir sözcük… Biçim, şekil, form, parçaların sadece toplamı değil, entegre olmuş bütün gibi anlamları vardır. Bütün parçaların toplamından daha fazladır ve birey bütünü parçalarına ayrıştırarak değil, bütünlük içinde algılar. Örn…Senfoni orkestrası… Dünyayı bütün olarak algılarız…

GESTALT KURAM Davranışçıların insan davranışlarını uyarıcı-tepki örüntülerine indirgeyerek açıklamalarını eleştirmişler, bu durumun insan davranışlarını gereğinden fazla basitleştirdiğini ve davranışları bu yolla açıklamanın pek çok noktada yetersiz kaldığını savunmuşlardır.. Uyarıcı (U)-Tepki (T) yerine Uyarıcı-Algısal Örgütleme-Tepki (U-Ö-T)

GESTALT KURAMDA ALGILAMA Öğrenmeyle ilgili görüşler, algılamayla ilgili çalışmalara dayanmakta… Algı bir örgütlemedir.. Her psikolojik olayda anmalı olma, basit olma ve tam olma eğilimi vardır: Pragnanz yasası ALGISAL ÖRGÜTLEME YASALARI Şekil-zemin Yakınlık Benzerlik Tamamlama Basitlik

Şekil-Zemin İlişkisi (Figure-Ground) İnsan algılama sistemi şekil-zemin arasında bir ayrım yapar. Zemin: şeklin gerisinde dikkat edilmeyen, algı alanına girmeyen Şekil: Bireyin dikkatinin üstünde odaklaştırdığı… Karışabilir ama aynı anda her ikisi de şekil olarak algılanamaz…

Yakınlık (Proximity) Nesneleri birbirine olan yakınlıklarına göre gruplandırarak algılama eğilimi… Müzikte ritm algılaması… Konuşma ve cümleler…

Benzerlik (Similarity) Şekil, renk, doku, cinsiyet vb. Pek çok özellik bakımından birbirine benzer maddeler birlikte gruplandırılarak algılanır..

Tamamlama (Closure) Tamamlanmamış etkinlikleri, şekilleri, sesleri tamamlayarak algılama eğilimi…

Devamlılık (Continuity) Aynı yönde giden noktalar, çizgiler vb. birimler birlikte gruplanarak algılanma eğilimindedir… Örn..sh.246..

Basitlik (Simplicity) Diğer unsurlar eşit olduğunda birey basit düzenli bir şekilde organize edilmiş figürleri algılama eğilimindedir…

ALGISAL DEĞİŞMEZLİK… Bir objenin değişik koşullar altında aynı biçimde görülmesine/algılanmasına algısal değişmezlik… Karanlıkta renkler.. Kapı…Farklı açıdan… Ağaç…Uzak/yakın…

DAVRANIŞIN BELİRLEYİCİLERİ COĞRAFİ ÇEVRE VE DAVRANIŞSAL ÇEVRE İki tür çevre: Coğrafi çevre (fiziksel ve nesnel gerçek) ve Davranışsal Çevre (Psikolojik ya da öznel) Duyusal uyarımlar + bireyin inançları, değerleri, ihtiyaçları, tutumları = Uyarımları anlamlandırma ve örgütleme

DAVRANIŞIN BELİRLEYİCİLERİ İZ KURAMI Kazanılmakta olan yaşantı bellek sürecini harekete geçirir. Çevresel yaşantının beyinde meydana getirdiği etkinliğe bellek süreci denir. Bu etkinlik bittiğinde bir iz kalır ve bu ize bellek izi denir. Bu iz gelecekteki benzer süreçleri etkiler ve bu süreçler sonucunda kazanılan yeni yaşantılarla kendisi de değişir. Bellek de tam ve anlamlı olma eğilimindedir. Düzensiz olaylar düzenli gibi, orijinalinde tam olmayan olaylar tam gibi hatırlanma, bazı küçük çarpıklıklar unutulma eğilimindedir.

DAVRANIŞIN BELİRLEYİCİLERİ UNUTMA İki farklı nedene bağlanmakta: 1. Geriye getirmedeki (Hatırlama) başarısızlık nedeniyle unutma: Hatırlamada kullanılan ipuçlarının bilgi verici olması, tam, anlamlı ve belleğe yerleştirirken kullanılan ilk kodlama biçimine uygun olması gerekmektedir. Sh. 2525 örnekler

DAVRANIŞIN BELİRLEYİCİLERİ UNUTMA İki farklı nedene bağlanmakta: 2. İz sistemindeki bozulma nedeniyle unutma: Bellek izi, temsil ettiği basit, iyi örgütlenmiş, dengeli yapıya yaklaşmak, benzemek ve ona göre değişmek zorundadır. Bu süreçte çok fazla değişirse tüm özelliklerini kaybedebilir. Hatırlama mümkün olmayabilir.

İÇGÖRÜSEL ÖĞRENME VE PROBLEM ÇÖZME Temel özellikleri; 1. Ön çözümden çözüme geçiş, ani ve tamdır. 2.İçgörü yoluyla edinilen çözüme dayalı performans genellikle pürüzsüz ve hatasızdır. 3. İçgörü yoluyla kazanılan problem çözümü uzun süre hatırlanır. 4. İçgörü yoluyla kazanılan bir ilke, diğer problemlerin çözümüne kolaylıkla uygulanabilir. 5. Zeki olanlar içgörüsel çözüme daha kısa sürede ulaşırlar. Örn. Sh.252-253

ÜRETİCİ DÜŞÜNME A TÜRÜ PROBLEM ÇÖZME: B TÜRÜ PROBLEM ÇÖZME: Gestalt ilkelere dayalıdır, orijinaldir, içgörüseldir, problemin doğasını, temel yapısını anlamayı gerektirir, çözüm bir başkası tarafından değil, birey tarafından bulunur, kolaylıkla genellenebilir ve uzun süre hatırlanabilir… B TÜRÜ PROBLEM ÇÖZME: Anlamadan ezberlemeye dönüktür. Öğrenci olguları, kuralları, olayları anlamadan ezberler. Katıdır, kolayca unutulur. «Gece hemşiresinin gece yarısı dolaşarak uyuyan hastaları uyandırıp uyku ilacı vermesi…» Örn. Sh. 256

GESTALT PSİKOLOJİ VE ÖĞRENME Tekrar etme, pratik yapma: Yaşantılarda çeşitlilik ve tekrarlar… Güdülenme: Ödüllenen davranış tekrar edilir… Anlama: Araç-amaç ilişkisinin algılanması…Kavrayarak, sezerek, yapısal olarak anlama ve çözümleme..İçgörüsel öğrenme yolu… Transfer: Anlamı kavranılan ilke geniş bir problem alanına uygulanabilir.. Unutma: 1. Geriye getirmedeki (Hatırlama) başarısızlık nedeniyle unutma, 2. İz sistemindeki bozulma nedeniyle unutma:

EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULAR Bütünden parçaya…Önce dersin temel çerçevesi verilmeli daha sonra ünitelere inilmesi…Bilinenden bilinmeyene doğru aşamalandırma… Öğrencinin inançları, değerleri, ihtiyaçları, tutumları önemli…Dış uyarıcıları bunlar anlamlandırmakta… İçgörüsel problem çözme ve üretici düşünme…Problem ve çözüm için olanaklar sunulmalıdır…Çözümü öğrenci bulmalıdır…

EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULAR Üretici düşünmede problem doğasını ve çözümlerin anlamı tartışılmalıdır…Mantıklı düşünme ile birlikte çok yönlü ve yaratıcı düşünme… Tekrarlar…Anlamaya dayalı tekrarlar… Öğrenilenlerin transfer edilmesi…Ödevler ve uygulamalar… Önceki öğrenmelerin hatırlanması için dersin başında önceki yaşantılar vurgulanmalı…

KAYNAK Senemoğlu, N. (2010) Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.