A Kümesi Kişilik Bozuklukları Paranoid Kişilik Bozukluğu Kuşkucu, alıngan, kuruntulu kişilerdir. Başkalarının tutum ve davranışlarından kendilerine bir kötülük gelebileceği kuşkusu ile aşırı dikkatli, tetikte ve savunucudurlar, çabuk alınırlar. Öncelikle cinsel konularda ve yakın ilişkilerde aşırı duyarlı, alıngan ve kuşkucudurlar. Başkalarına soğuk, yukardan bakan, çabuk eleştiren, eleştiri ve şaka kaldırmayan özellikleri belirgindir. Kendilerini haklı, üstün görürler.

A Kümesi Kişilik Bozuklukları Şizoid Kişilik Bozukluğu Yakın ilişkiler kurmaktan, topluma karışmaktan kaçınan, duygularını belli etmediği için soğuk görünen, içe-dönük kişilerdir. Kolay arkadaşlık kuramazlar, açılamazlar, yalnızlığı yeğlerler. Duygusal dalgalanma göstermezler, sevinçleri, üzüntüleri, öfkeleri dışarıdan kolay belli olmaz. İlgileri ve eylemleri kısıtlıdır; genellikle yalnız başına kalmayı yeğlerler. Kimileri sanata, entelektüel uğraşlara düşkün olabilir; kimilerinde de hem dış, hem iç-dünya kısır ve kısıtlıdır.

A Kümesi Kişilik Bozuklukları Şizotipal Kişilik Bozukluğu Düşünce ve davranışlarında garip, olağan-dışı özellikler taşıyan, zor ilişki kuran, eksantrik kişilerdir. Garip, büyüsel inanışlar (telepati, altıncı duyu sahibi olmak gibi). Alınganlık, kuşkuculuk ve üstüne alınma fikirleri sık görülür. Zaman zaman belirgin olmayan algı yanılsamaları (illüsion) olabilir. Tanıdık olmayan çevrelerde çabuk sıkılırlar.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Antisosyal Kişilik Bozukluğu Psikopatik, sosyopatik kişilik bozukluğu ile eşanlamlıdır. Birçok davranışları ile uzun süre toplumsal yasalara ters düşen, suç sayılan davranışlar gösteren kişiler bu tanı sınıfına girerler. Bunlar çocukluk çağında da yalancılık, hırsızlık, evden kaçma, kavgacılık davranışları göstermiş kişilerdir. Çocukluk çağında Davranım Bozukluğu (conduct disorder) tanısı alan bu kişilere 18 yaşından sonra Antisosyal Kişilik Bozukluğu tanısı konur. Yetişkin yaşta da süren antisosyal davranışlar nedeniyle bu kişiler sık sık karakollara düşerler, tutuklanırlar. Gördükleri cezalardan, deneyimlerden ders almazlar.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Antisosyal Kişilik Bozukluğu Kavgacılık, sahtecilik, hırsızlık, alkol ve başka psikoaktif maddelere, kumara düşkünlük, toplum içinde ve aile yaşamında çeşitli sorumsuz davranış örnekleri gösterirler. Sürekli ve tutarlı ilişki kuramazlar. Kurdukları ilişkilerde kısa sürede aldatıcı olurlar. Dürtülerini engelleyemezler. Denetimsiz, atak (impulsive), saldırgan davranış gösterirler. genellikle suçluluk duygusu duymazlar. Pişmanlıkları olsa bile yüzeysel ve geçicidir. Zeki ve yetenekli olsalar bile bir işte uzun süre kalamazlar.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Antisosyal Kişilik Bozukluğu Oluş Nedenleri: Çocuklukta minimal beyin disfonksiyonu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gösterenlerde antisosyal kişilik bozukluğu, genellikle alkolizme, kumara, suça yönelimli, aşırı dayak atan. Ağır cinsel sapıklık gösterenlerin çoğunda antisosyal kişilik bozukluğu vardır

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu: A.B.D verilerine göre toplumda yaygınlık oranı %23, Bireyin kimlik duygusunda, ilişkilerinde, duygulanımda yaygın ve süreğen dengesizlik belirgindir. Bu kişiler cinsel, mesleksel ve toplumsal kimliklerinde derin güvensizlik, dengesizlik gösterirler. Sağlam bir kimlik duygusu (senseof identity) gelişmemiştir. Çabucak düş kırıklığına uğrarlar, bunaltı, çökkünlük belirtileri gösterirler.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu: Zaman zaman antisosyal atak davranışlar, psikoaktif maddelere yönelme, hızlı yaşam çabaları, kendilerine zarar verme eğilimleri (kendilerini jiletle kesme, sigara ile yakma, özkıyım girişimleri) gösterirler. Boşluk ve anlamsızlık, yalnızlık duygusundan yakınırlar. Özellikle yalnız kalma korkusu, yalnız kalmaya dayanamama kişinin davranışlarında belirgindir. Bu kişilik bozukluğuna özgü birçok özellikler daha hafif derecelerde normal ergenlik-delikanlılık döneminde de sık görülür. Bu dönemde sınırda kişilik bozukluğu ile normal delikanlılık fırtınalarını karıştırmamak gerekir.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu: Çoğu, ağır özsevici (narsistik) eğilimler gösterir. Nitekim psikanalitik yayınlarda sınırda narsistik kişilik örgütlenişi (borderline marcisstic personality organization) olarak ele alınmaktadır. Bu kişilik bozukluğunun oluş nedenleri arasında ilk çocukluk dönemlerinde yetersiz destek, ilgi ve disiplinin olması ya da aşırı denetimler nedeniyle bireyselleşmenin, temel güven ve özerklik duygusunun engellenmesi, özbenlik (self) sınırlarının yeterince belirlenememe gibi psikodinamik etkenler ileri sürülmüştür.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Histrionik Kişilik Bozukluğu: Histrionik sözcüğü histerik sözcüğünden ayrı kök ve anlam taşımaktadır. Latincede aktör, oyuncu anlamına gelmektedir. Histrionik kişilik bozukluğunda dikkati üzerine çekme isteği ve çabaları, olayları büyütmeye, dramatize etmeye, hatta yalan öyküler (mitomani) anlatmaya eğilim; abartılmış duygusal tepkiler ve beden, yüz hareketleri; çabuk etkilenme gibi özellikler bulunur. Ben-merkezcil ve özsevicilik (narsisizm) eğilimleri fazladır. Kimilerinde baştan çıkarıcı (seductive) davranışlar dikkati çekebilir. Daha çok kadınlarda görülür.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları Özsevici (narsisistik ) Kişilik Bozukluğu: Kendilerini fiziksel ve ruhsal yönden aşırı beğenen, üstün gören; sürekli beğeni, ilgi ve onay bekleyen; gittikleri her yerde hemen özel ilgi göreceğine, üstün bir yer hak ettiğine inanan kişilerdir. En güzel, en yakışıklı, en başarılı, en parlak kişi odur ya da o olacaktır. Eleştiriye dayanamazlar, sürekli övgü beklerler. Bu nedenle görünüş ve davranış hep bunları elde etmeye yöneliktir. Beklentileri karşılanmayınca öz-saygı çabuk düşer. Kendilerini yüceltmek, daha üstün görmek ve göstermek için başkalarını kullanırlar. Empati göstermezler. Bu kişilik özellikleri çoğunlukla sınırda (borderline) kişilik yapısı ile birlikte bulunur.

C Kümesi Kişilik Bozuklukları Kaçıngan (Avoidant) Kişilik Bozukluğu: Bunlar toplum içinde olumsuz değerlendirilmekten korkan, utangaç, çekingen, kendilerini fazla gözleyen ve sürekli başkalarınca kendilerinin nasıl gördüklerini merak eden kişilerdir. Toplumda çirkin, anlamsız görünmekten, yanlış bir şey yapmaktan korkarlar, heyecanlanırlar. Yüzleri kızarır, elleri titrer, bunlar fark edilecek diye endişe ederler. Kaçıngan kişilik bozukluğunun sosyal fobiden ayırt etmek güç olabilir ve olguların önemli bir kesiminde her iki bozukluk birlikte bulunabilir. Sosyal fobi bir bunaltı bozukluğu olup yaşamın herhangi döneminde başlayabilir. Özgül ya da genel olarak toplumsal durumlarda büyük bunaltı duymakla ilgili bir durumdur ve kişi bundan çok yakınır, bunu yenmek için yollar arar.

C Kümesi Kişilik Bozuklukları Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Yalnız başlarına karar vermeyen, özerk girişim yapamayan, eyleme geçemeyen, sorumluluk alamayan bu kişiler yetişkin çağın doğal beklentileri karşısında bir çocuk gibi çaresiz kalırlar. Yakınlarının karar vermesini, girişime geçmesini beklerler. İsteyici ve alıcı tiplerdir, ama vermeyi bilmezler. Örneğin iş aramak gerekiyorsa, bunu babasından bekler, fakat evdeki ufak işlere de katkıda bulunmak işine gelmez. Sanki başkaları ona borçludur. Kendisi edilgin-bağımlı kalacak, başkaları ona gerekli şeyleri sağlayacaktır.

C Kümesi Kişilik Bozuklukları Obsesif-kompulsif Kişilik Bozukluğu: Aşırı düzen, titizlik, kusursuz olma (mükemmeliyetçilik), kuralcılık, inatçılık ve bütün bunlarda aşırı katı tutum. Başkalarının bu kurallara tam uymasını bekleme, uymayınca hoşgörüsüzlük Aşırı kararsızlık, erteleme eğilimi, olayların olumlu olumsuz yönlerini sürekli tartma ve bu yüzden karar verememe Kılı kırk yarma, ince eleyip sık dokuma gibi halk deyimleri ile tanımlanan özellikler

C Kümesi Kişilik Bozuklukları İş sorumluluklarına aşırı düşkünlük ve hırslı oluş Aşırı sorumluluk duygusu, ahlaki ve estetik değerlerde katılık, tutuculuk Cimrilik, istifçilik eğilimi, eskimiş eşyaları atamama Konuşmalarında ve ilişkilerinde aşırı kuralcılık, ayrıntıcılık, mantıkçılık, duygusallıktan uzaklık Kolayca evhamlı, kuruntulu ve ikircikli (ambivalan) olma eğilimi. Sado-mazokist Kişilik:

KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA TEDAVİ: Kişilik bozukluğu olanlar genellikle sağaltım için başvurmazlar. Antisosyal kişilik özellikleri gösterenler çoğu kez suç işlemiş olma nedeni ile ruh hekimine bir değerlendirme, nadir olarak da sağaltım için gönderilirler. Yakınmaları kendilerine değil, çevreye yönelik olduğundan sağaltıma başvurmak için nedenleri yoktur. Ancak başı sıklıkla derde giren, başarısız ve mutsuz olan ya da başka bir bozukluk belirtisi de bulunan (alkole düşkünlük, nörotik belirtiler, cinsel sorunlar, aile geçimsizliği gibi) kişiler hekime başvurabilirler. Gerçekten kişiliğindeki temel bozukluğun bilincine varıp, değişmek amacı ile başvuranlar nadirdir.

KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA TEDAVİ: Kişilik bozukluğunun tedavisi çok güç, çoğunda da olanaksızdır. Sınırda (borderline), narsistik, obsesif, histronik kişilik bozukluklarında öncelikle nesne ilişkilerine ve özbenlik (self) patolojisine ağırlık veren psikoterapiler uygulanabilir. Sonuçlar tartışmalıdır. Paranoid ve şizotipal kişilik bozukluklarında psikoterapiye ek olarak düşük dozda nöroleptikler kullanılabilir. Obsesif, kaçıngan (avoidant) kişilik bozukluklarında bilişsel davranışçı psikoterapilere ek olarak antidepresanlar denenebilir. Atak ve saldırgan davranış gösteren sınırda, narsistik ve antisosyal kişilik bozukluklarında, psikoterapi yanı sıra karbamazepinin özellikle atak, saldırgan davranışlara etkili olabileceği bildirilmiştir.

DİKKAT EKSİKLİĞİYIKICI ve DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Karşıt Gelme-Karşıt Olma Bozukluğu Davranım Bozukluğu