Yrd. Doç. Dr. Betül DEMİRDÖĞEN Mol Kavramı 25.11.2014 Yrd. Doç. Dr. Betül DEMİRDÖĞEN
Günlük hayatta miktarı çok olan nesneleri ihtiyacımıza göre tartar veya gruplandırarak sayarız; Pirinç – kg veya g Nohut – kg veya g Çivi – çift (2 adet), deste (10 adet), düzine (12 adet) veya kutu (farklı büyüklükteki kutular için farklı adetler) Laboratuvarda kimyasal maddeleri kullanırken veya bir madde elde ettiğimizde bu maddelerin miktarlarını (içerdikleri tanecik sayılarını) belirleriz. Maddeyi oluşturan tanecikler (atom, iyon, iyon çifti veya molekül) çok küçük olduğuna göre bu kadar küçük tanecikleri nasıl sayacağız? Çok yüksek miktarlardaki tanecik sayısını nasıl ifade edeceğiz?
Aşağıdaki tepkimeyi nasıl ifade ederiz?
MOL KAVRAMI Sayamacağımız kadar çok tanecik (atom, iyon, iyon çifti veya molekül) sayısı ile bu tanecikler bir araya geldiğinde oluşan topluluğun (element veya bileşik) kütlesi arasında bir bağıntıya ihtiyaç vardı. Kimyacılar çok sayıdaki taneciği ifade etmek için «MOL» kavramını kullanmışlardır. 1 mol, 12 g karbon-12’de bulunan atom sayısı kadar tanecik (atom, iyon, iyon çifti veya molekül) içeren madde miktarıdır. 12 gram karbon-12’de bulunan atom sayısı sayarak değil deneysel olarak tayin edilir. Bu sayı Avogadro sayısı (NA) olarak adlandırılır. NA=
MOL KAVRAMI Herhangi bir şeyin 1 molü, o şeyin Avogadro sayısı kadar ( ) kadar birimden oluşan miktarıdır. 1 mol pirinç = tane pirinç 1 mol insan = kişi 1 mol elma = tane elma Avogadro sayısı hayal edilemeyecek kadar büyük bir sayıdır. Bir fasülye taneciğinin hacmi 0,1 santimetreküp ise, 1 mol fasülye Türkiye’nin yüzeyini 72 km’lik bir tabaka şeklinde kaplayabilir. Dakikada 100 buğday tanesi saydığınızı düşündüğünüzde adet buğdayı 20 milyon yılda sayabilirsiniz.
MOL KAVRAMI
MOL KAVRAMI 1 mol insan Kaç mol ve kaç adet insan? Kaç mol ve kaç adet baş? Kaç mol ve kaç adet burun? Kaç mol ve kaç adet kulak? Kaç mol ve kaç adet parmak?
MOL KAVRAMI 1 mol NaCl 1 mol su (H2O) Kaç mol ve kaç adet iyon çifti? Kaç mol ve kaç adet sodyum iyonu? Kaç mol ve kaç adet klorür iyonu? 1 mol su (H2O) Kaç mol ve kaç adet molekül? Kaç mol ve kaç adet hidrojen atomu? Kaç mol ve kaç adet oksijen atomu?
MOL KAVRAMI tane C-12 atomu içeren karbon 1 moldür. Avogardro sayısı kadar atom içeren 1 mol karbon ise 12 gramdır. 1 mol karbonün kütlesi 12 gramdır veya karbonun mol kütlesi 12 gramdır. 1 mol C-12 atomu= tane C-12 atomu=12 gram Avogadro sayısı kadar taneciğin kütlesine mol kütlesi (M) denir. Birimi g/mol’dür 1 mol Li 6,941 gramdır. Lityumun mol kütlesi M= 6,941g/mol 1 mol H2O 18,015 gramdır. Suyum mol kütlesi M=18,015g/mol
MOL KAVRAMI 12/NA ‘nın 1/12’si ise 1/NA Bir tane atomun kütlesi «atomik kütle birimi (akb)» ile ifade edilir. 1 akb, bir C-12 atomunun kütlesinin 1/12’si kadardır. 1 mol C-12, NA kadar C atomu içerir. NA kadar C-12 atomu 12 gram ise, 1 adet C-12 atomu 12/ NA 12/NA ‘nın 1/12’si ise 1/NA 1 akb=1/NA
MOL KAVRAMI Bir atomun akb cinsinden kütlesi atomun mol kütlesi ile aynı sayısal değere sahiptir.
Kaynaklar Petrucci, R.H., Herring , F.G, Madura, J. D., & Bisonnette, C. (2012). Genel Kimya I: İlkeler ve Modern Uygulamalar, 10. Baskıdan Çeviri (Çeviri Editörleri: Tahsin Uyar, Serpil Aksoy, Recai İnam), Ankara: Palme yayıncılık Chang, R. (2011). Genel Kimya: Temel Kavramlar, Dördüncü Baskıdan Çeviri (Çeviri Editörleri: Tahsin Uyar, Serpil Aksoy, Recai İnam), Ankara: Palme yayıncılık Altun, Y. ve Tümay, H., Ortaöğretim Kimya 9 Ders Kitabı, Sözcü Yayıncılık, 2013