ÖDEMELER B İ LANÇOSU 1

2

3

4

5

6

TANIM Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin (Merkezi hükümet, parasal otorite, bankalar, gerçek ve tüzel kişiler), di ğ er ekonomilerde yerleşik kişiler (yurtdışında yerleşikler) ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur. 7

İ LKELER 1. Çift Kayıt Ödemeler dengesinde ana ilke, her bir işlemin eşit de ğ erde iki ayrı kaleme iki kayıt ile çift kayıt muhasebe sistemine uygun olarak kaydedilmesidir. Bu kalemlerin biri pozitif (+) işaretle gösterilen alacak kaydı, di ğ eri ise negatif (- ) işaretle gösterilen borç kaydıdır. 8

2. Mülkiyet De ğ işimi Çift kayıt prensibi çerçevesinde ekonomik işlemlerin alacak ve borç kayıtları mülkiyet de ğ işiminin gerçekleşti ğ i anda yapılır. 9

3. Piyasa De ğ eri Ekonomik işlemlerin de ğ erlendirilmesinde piyasa fiyatları kullanılır. Piyasa fiyatı, işlemin gerçekleşti ğ i ve alıcı ile satıcının almaya ve satmaya razı oldukları fiyat olarak tanımlanabilir. 10

ÖDEMELER B İ LANÇOSU HESAPLARI 11

CAR İ İ ŞLEMLER HESABI (+) Dış ticaret (+) Hizmetler (+) Yatırım gelirleri (+) Cari transferler 12

DıŞ TICARET Her türlü mal ticaretinin dış satım ve dış alım arasındaki farka eşittir. 13

HIZMETLER Taşımacılık (navlun dahil),  Turizm gelir ve giderleri,  Haberleşme hizmetleri,  İ nşaat hizmetleri,  Sigorta hizmetleri,  Finansal hizmetler,  Bilgisayar ve Bilgi hizmetleri,  Patent ve Lisans Komisyonları,  Ticari ve Ticaret Ba ğ lantılı Di ğ er hizmetler,  Finansal Kiralama hizmetleri,  Çeşitli Teknik hizmetler,  Kişisel, Kültürel ve E ğ itsel hizmetler  Resmi hizmetler oluşturur. 14

YATıRıM GELIRLERI  Ücret ödemeleri  Do ğ rudan yatırım gelirleri  Portföy yatırımları gelirleri  Di ğ er yatırım gelirleri 15

CARI TRANSFERLER  Ekonomiye mal, hizmet ya da para girişi gerçekleşti ğ i halde, bu girişler karşılı ğ ında kaynak transferi yapılmayan transferleri içermektedir.  Bu kalemin sektörlere göre da ğ ılımı; - Genel Hükümet (hibe, vb.) - Di ğ er Sektörler (işçi havaleleri ve di ğ er transferler) 16

SERMAYE HESABı  Sermaye transferleri (borcun ba ğ ışlanması, göçmen transferleri gibi)  Üretilmeyen, finansal olmayan varlıklar (kara parçası gibi maddi varlıklar ile imtiyaz, telif, ticari marka ve kira, lisans gibi transfer edilebilir sözleşmeler gibi maddi olmayan varlıklar) 17

FINANS HESABı  Do ğ rudan Yatırımlar  Portföy Yatırımları  Finansal Türevler  Di ğ er Yatırımlar 18

A) DO Ğ RUDAN YATıRıMLAR Do ğ rudan yatırım, yatırımcının yerleşi ğ i oldu ğ u ekonomi dışındaki bir ekonomide yaptı ğ ı uzun vadeli yatırımı gösterir. Burada yatırımcının kuruluşun sermayesinde % 10’dan (dahil) fazla paya sahip olması veya yönetiminde söz sahibi olması esastır. 19

B) PORTFÖY YATıRıMLARı Menkul de ğ erlere yapılan yatırımlar olarak tanımlanan portföy yatırımları, genellikle devlet ya da özel kuruluşların bono ve tahvilleri ile hisse senedi ve di ğ er para piyasası araçlarını içermektedir. 20

C) FINANSAL TÜREVLER Finansal türevler, bir dayanak varlı ğ ın de ğ erine ba ğ lı ancak bu dayanak varlıktan ba ğ ımsız olarak alım-satımı yapılan finansal araçlardır. 21

D) DI Ğ ER YATıRıMLAR - Ticari krediler (vadeli mal alım veya satımı şeklindeki krediler) - Krediler (Nakit krediler) - Döviz mevcutları ve mevduat hesapları - Di ğ er varlık ve yükümlülükler 22

REZERV VARLıKLAR -Parasal Altın -Özel Çekme Hakkı (SDR) -Fon Nezdindeki Rezerv Pozisyonu -Döviz Rezervleri -Di ğ er Alacak Hakları 23

PARASAL ALTıN Ülkenin parasal yetkilisinin elinde tuttu ğ u parasal altın rezervleridir. Özel Çekme Hakkı (SDR): IMF tarafından yaratılan ve üye ülkelerin kotaları çerçevesinde üye ülkelere rezerv sa ğ lamak amacıyla tahsis edilen bir uluslararası rezerv şeklidir. 24

ÖZEL ÇEKME HAKKı (SDR): IMF tarafından yaratılan ve üye ülkelerin kotaları çerçevesinde üye ülkelere rezerv sa ğ lamak amacıyla tahsis edilen bir uluslararası rezerv şeklidir. 25

IMF NEZDINDEKI REZERV POZISYONU Üye ülkelerin IMF'deki rezerv pozisyonları, üye ülkelerin kredi dilimlerinden satın alışlarının toplamı olup, üye ülkeye her an ödenebilen tutarlardır. IMF’den satın alınan tutarlar, döviz rezervlerinde artış, rezerv pozisyonunda azalışı göstermektedir. 26

DÖVIZ REZERVLERI Döviz rezervleri, parasal otoritenin elinde tuttu ğ u ödemelerde hemen kullanılabilecek yabancı paralar, menkul kıymetler ile yurtdışında geçerli çek, poliçe, senet ve benzeri ödeme araçlarından oluşmaktadır. 27

DI Ğ ER ALACAK HAKLARı Rezerv varlıklar içerisinde yukarıda sınıflananlar dışında kalan di ğ er rezerv varlıklarıdır. Örne ğ in, bankaların elinde tuttu ğ u rezerv varlıkların parasal yetkilinin kontrolüne girmesi durumunda bu başlıkta kaydedilir. 28

NET HATA VE NOKSAN Ödemeler dengesinde bir de nereden geldi ğ i ya da nereye gitti ğ i tam olarak ayırt edilmeyen miktarlar söz konusudur. Bunlara net hata ve noksan adı verilir milyar doların kayna ğ ı belirsiz Merkez Bankası’nın açıkladı ğ ı Ocak-Temmuz dönemi ödemeler dengesi rakamlarının “net hata noksan” kaleminde 10.6 milyar dolarlık kayna ğ ı belirsiz para girişi dikkat çekti. 29

ÖDEMELER DENGES İ AYRINTILI YILLIKLANDIRILMIŞ SUNUM (*)2011 (Milyon ABD Dolar)ŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuz A ğ ustos Eylül I - CAR İ İ ŞLEMLER HESABI Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi(A+B+C) Mal ve Hizmet Dengesi (A+B) A. DIŞ T İ CARET DENGES İ Toplam Mal İ hracatı Toplam Mal İ thalatı Genel Mal Ticareti İ hracat f.o.b İ hracat f.o.b Bavul Ticareti Uyarlama: Di ğ er Mallar İ thalat f.o.b İ thalat c.i.f Uyarlama: Navlun ve Sigorta Uyarlama: Di ğ er Mallar Parasal Olmayan Altın (net) İ hracat İ thalat Limanlarda Sa ğ lanan Mallar İ hracat İ thalat

B. H İ ZMETLER DENGES İ Gelir Gider Taşımacılık Gelir Gider Navlun Gelir Gider Di ğ er Taşımacılık Gelir Gider Turizm Gelir Gider İ nşaat Hizmetleri Gelir Gider Sigorta Hizmetleri Gelir Gider Finansal Hizmetler Gelir Gider Di ğ er Ticari Hizmetler Gelir Gider Resmi Hizmetler Gelir Gider Di ğ er Hizmetler Gelir Gider

C. GEL İ R DENGES İ Gelir Gider Ücret Ödemeleri Gelir Gider Yatırım Geliri Gelir Gider Do ğ rudan Yatırımlar Gelir Gider Portföy Yatırımları Gelir Gider Di ğ er Yatırımlar Faiz Geliri Faiz Gideri Uzun Vade Merkez Bankası Genel Hükümet Bankalar Di ğ er Sektör Kısa Vade

D. CAR İ TRANSFERLER Genel Hükümet Di ğ er Sektörler İ şçi Gelirleri Di ğ er Transferler

II - SERMAYE VE F İ NANS HESAPLARI A.SERMAYE HESABI Göçmen Transferleri Üretilmeyen ve Finansal Olmayan Varlıklar B. F İ NANS HESAPLARI Do ğ rudan Yatırımlar Yurtdışında Giriş Çıkış Yurtiçinde Sermaye Giriş Çıkış Di ğ er Sermaye (Net) Gayrimenkul (Net) Portföy Yatırımları Varlıklar Genel Hükümet Bankalar Di ğ er Sektörler Yükümlülükler Hisse Senetleri Borç Senetleri Merkez Bankası Genel Hükümet Yurtiçi Yurtdışı Borçlanma Geri Ödeme Bankalar Yurtiçi Yurtdışı Di ğ er Sektörler Yurtiçi Yurtdışı

3. Di ğ er Yatırımlar Varlıklar Ticari Krediler Verilen Krediler Geri Ödeme Krediler Merkez Bankası Bankalar Efektif ve Mevduat Bankalar Yabancı Para Türk Lirası Di ğ er Sektörler Di ğ er Varlıklar Merkez Bankası Genel Hükümet Di ğ er Sektörler

3.2. Yükümlülükler Ticari Krediler Uzun Vade Kullanım Geri Ödeme Kısa Vade Kullanım Geri Ödeme Krediler Merkez Bankası Uluslar. Para Fonu Kredileri Kullanım Geri Ödeme Uzun Vade Kullanım Geri Ödeme Kısa Vade Genel Hükümet Uluslar. Para Fonu Kredileri Kullanım Geri Ödeme Uzun Vade Kullanım Geri Ödeme Kısa Vade Bankalar Uzun Vade Kullanım Geri Ödeme Kısa Vade Di ğ er Sektörler Uzun Vade Kullanım Geri Ödeme Kısa Vade Mevduatlar Merkez Bankası Uzun Vade Kısa Vade Bankalar Yurtdışı Bankalar Yabancı Para Türk Lirası Yurtdışı Kişiler Di ğ er Yükümlülükler

4.Rezerv Varlıklar Uluslararası Para Fonu Nezd. Varlıklar Resmi Rezervler Döviz Varlıkları Menkul Kıymetler III -NET HATA NOKSAN

38