YARATICILIĞIN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Çocuğun yaratıcılığı çeşitli yöntemlerle desteklenebilir Çocuğun yaratıcılığı çeşitli yöntemlerle desteklenebilir. Ancak, aşağıda belirtilen davranışlar çocukta yaratıcılığın gelişmesine engel olmaktadır. Çeşitli malzemelerin değişik amaçlarla kullanılmasına olanak verilmesi, Çocuğun beğenilmeme ve sosyal kabul görmeme gibi yanlış tavırla yetiştirilmesi, Çocuğun her ortamda kendiliğinden oluşan öğrenme fırsatlarından yararlandırılmayışı, Çocuklarla yeterince ilgilenilmemesi, tartışılıp konuşulmaması ,izlenimlerinin anlatılmasına olanak tanınmaması, Taklitçilik ve kopyacılık yapmaya yöneltecek davranışların gösterilmesi, Çocuklara araştırma olanaklarının verilmemesi ve ilgi alanlarının sınırlanması, Çocuğun merak güdüsünün uyarılmaması ve düşünmeye yöneltilmemesi,

Çevresinin ve kendisinin duygu ve düşüncelerinin farkına vardırılamaması, Çocuğun içtenlik ve doğallığının kısaltılması, Çocuğun sıkı bir disiplin altında tutulması, Çocuğun iç ve dış uyaranlara kapalı tutulması, Çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan etkinliklere sokulması, Faaliyet seçiminde basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru hareket edilmeyişi, Çocuğa bol materyal verilmemesi, Çocuğun içsel özgürlükten yoksun olması, Çocuğun kendi kişisel rahatına düşkün olması, Çocukların yarış içine sokulması, Çocuğa soru sormanın ve deneyim yapmasının engellenmesi, Çocuğa başarılı olma ve istenen sonuçları elde etme konusunda baskı yapılması,

Oyunlarda kızlar ve erkeklerin oynayacağı oyunlar olarak cinsiyet ayrımı yapılması,

Çocuğa mutsuz, fazla ciddi ve yapılandırılmış bir ortam sunulması Sadece mantıksal düşünceye dayanan eğitim sistemi ve bireysel gelişmeye önem verilmemesi, Çabuk yargılama ve sonuca gitme eğilimi, Çocuğun kendini tanımaması, Çocuğun eksikliklerini ve fazlalıklarını bilmemesi, Çocuğun bilgiye nasıl ulaşacağını bilmemesi, Ezberciliğe dayanan eğitim ve öğretim ortamı, Çocuğun yaşamını yeterince anlamlandıramamış olması, Çocuğun kendisini ifade yetisinin gelişmemiş olması, Çocuğun rahatına düşkün olması,

Çocuğun kendisini özgür hissetmemesi, İlgilendiği konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması, Çocuğun kendisini güvende hissetmemesi, Çocuğun yenilgiye uğramaktan, alay edilmekten ve yanlış yapmaktan korkması, Aşırı mükemmeliyetçi yetiştirilmesi, Bireyin içsel özgürlükten yoksun olması, Çalıştığı konu hakkında yeterli bilgi sahibi olamaması, Çocuğun belli bir otoriteye bağlı olması, Her problemin tek bir çözümü olabileceği fikrinin uyandırılması, Öğrencilerin olayların oluşumu hakkındaki meraklarının anlamsız bulunması, Değişik fikirler öne süren bir öğrencinin aptalca ve saçma sapan davranmakla suçlanması, Hayalci öğrencilerin gerçeğe davet edilmesi, Öğrencilerin soru sormasının kısıtlanması ya da soru sorma cesaretinin kırılması, Öğrencilerin özgün oluşlarının garip karşılanması, Beceriksizliğe karşı tolerans gösterilmesi

Yukarıda sıralanan düşünce, tutum ve ön yargılar yaratıcılığı engellemektedir. Bunların dışında çocuklarda yaratıcılığı engelleyen en önemli etmenlerden biri aşırı otoriter bir eğitim sistemidir. Ayrıca, kalabalık sınıf ortamı, esnek olmayan öğretmenler, öğrencilere söz hakkı tanınmaması, yaratıcı yeteneklerin gelişimini engellemektedir. Yaratıcılık konusunda bazı çocuklar diğerlerinden daha başarılı olabilir. Ancak herkesin yaratıcılık yeteneği vardır. Bu yetenekler derecelerine göre desteklenmezse çocuk yaratıcı fikirlerden vazgeçebilir. Alışkanlıklarımız, kendi kendimize koyduğumuz engeller, açık bir şekilde görülebilen şeyleri sorgulamama, yanlış anlaşılma korkusu yaratıcı düşüncenin engellerindendir.

Yaratıcı davranışları sınırlayan diğer bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır: STRES Stres, iyi yönde kullanılabilecek bir enerjiyi tüketip götürdüğü gibi sağlığımız içinde olumsuz sonuçlar doğurur. RUTİN DAVRANIŞLAR VEYA İŞLER Rutin işler ya da belli bir kalıpta yapılan işler bizleri de kalıplara sokar ve yaratıcılığı da aforoz eder, yani ‘’bürokratik bir akıl’’yaratır. İNANÇLAR Belli bir konuda sahip olunan güçlü inançlar bizim başka olasılıkların da var olduğunu görmemizi engelleyebilir ve dış dünyayla ilgili algılarımızı ve dinebileceğimiz bilgileri de sınırlayabilir. EGO Belli bir inanç kalıbı ile birlikte gelen güçlü bir ego, işleri daha da kötüleştirerek bizi o inançların saldırgan bir savunucusu olmaya götürür. Bu da hem bize hem yaratıcılığımıza hem de topluma büyük zarar verir. Burada insanın hiç inancı olmasın demek istenmiyor. Ancak, inançlarının ve onların yarattığı sınırların farkında olmalıdır.

KORKU Kişinin kendini ifade etmekten veya başkalarının yargılarından korkması, kişinin yaratıcılığını sınırlayabilmektedir. Hata yapmaktan korkma, yaratıcılığın önündeki önemli engellerden biridir.Ruggiero başarısızlık riskinin iki yönlü olduğunu söylemektedir.bunlardan birincisi, başarılması planlanan amaçların gerçekleştirilememe korkusu; ikincisi ise;düşüncelerin, çözüm önerilerinin ya da kararların başkalarınca değerli bulunmaması korkusudur.bu korku, insanların başarı için enerjilerini harekete geçirmelerini engellemektedir. Bunun için yaratıcı potansiyellerinin farkında olmak ve onu kullanmak isteyenler, başarısızlık korkusuyla baş etmeyi öğrenmek zorundadırlar. Bunu öğrenmeleri için de çocukların iyimser bir görüş açısıyla hareket etmelerini başarı için geçmiş deneyimlerinden yararlanmalarını, kendilerine güvenmelerini sağlayıcı tutum ve yollara başvurmak gerekir.

KENDİ KENDİNİ ELEŞTİRME Bireyin yaratıcılığını sınırlayan faktörlerden biri de kişinin kendini negatif düşünceler içinde eleştirmesidir. YORGUNLUK Düşünme, kişi kendisini dinç ve dingil hissettiği zamanlarda daha iyi geliştirmektir. Dikkatini bir konu ya da düşünce üzerine odaklayabilen birey, olay ve nesneler arasındaki ilişkileri daha kolay görebilmektir. Bunun yanında ailenin ve yakın çevrenin çocuğu kısıtlaması, çocuğun düşünce ve sorunlarına değer verilmemesi, doğa ile iletişimini engellemek, çocuğun yaptıklarını yanlış ve saçma bulmak, onu denetlemek, azarlamak, belli kalıplara sokmaya zorlamak, ona şiddet kullanmak gibi davranışlar da yaratıcılığı engellemektedir. Bu özellikler çocukla iletişimde bulunan herkes için geçerlidir. Özellikle anne baba ve öğretmenler, çocukların yaşadığı ortamda bu tür davranışlar konusunda dikkatli olmak zorundadırlar. Bu davranış özellikleriyle birlikte, yetişkinlerin çocukla iletişimlerinde kullandıkları dil de önemlidir. Çocuğun kendisine karşı olan özgüveni ve saygısı, yaratıcı düşünce biçiminin geliştirilmesinde önemli ön koşullardan biridir.

Çocukta yaratıcı düşünme yeteneği olduğu halde o, bazen karşısına çıkan bir problemi yaratıcı bir şekilde çözemeyebilir. Bunun nedenlerini Mussen, Kagan ve Conger beş başlık altında toplamışlardır:

1.Problemi anlamadaki başarısızlık Çocuk problemi çözebilecek yetenektedir ancak, ne yapacağını anlamamıştır. Sorun soruda bilmediği kelimelerin, gramer kurallarının ya da mantıksız bağdaştırmaların yer almasından kaynaklanabilir. Örneğin; ‘’Yeni doğmuş bir bebek bir günde 4km, ertesi günde 7 km uçarsa, toplam kaç km uçmuş olacaktır?’’sorusunda yeni doğan çocuğun uçamadığını düşünerek şaşkınlığa düşer ve problemi kavrayamayabilir. 2.Problemi hatırlamadaki başarısızlık Çocuk problemin temel elemanlarını hatırlayamadığından başarısız olabilir.okul öncesi çocuğu ancak üç elemanı aklında tutabilmektedir.

3.Bilgi eksikliği Çocuk problemi anladığı ve hatırladığı halde bazı kavramları bilmemektedir.bu nedenle çocuk problemle ilk karşılaştığında bilgi eksikliğine bağlı bazı başarısızlıklar yaşayabilir.çocuğun yaşadığı deneyimler, o konuda bilgisi olsun ya da olmasın, problemi çözmesine yardımcı olabilmektedir. 4.Katı kurallar Çocuk daha önceden bilinen katı kurallara sahipse yeni ve doğru açıklamalar yapamayabilir. 5.Hata yapmaktan korkma Çocuklar yanlış yapmaktan korktuklarından ve başkaları tarafından eleştirilmek istenmediklerinden cevabı vermekten kaçınabilirler. Yukarıda açıklandığı gibi istenmeyen pek çok etken yaratıcılığı engelleyebilmektedir. NOT:Eğitim uzmanları, hazır resimleri boyamanın öğrencileri kopyacılığa alıştırdığını ifade ediyor. Boyama kitaplarının çocuklarda hayal gücünü sınırladığı fikrine, konunun uzmanlarının yanı sıra kitapları basan yayınevi sorumluları da katılıyor. Anaokullarında ve kreşlerde verilen boyama kitaplarının öğrencilerin yaratıcılığını sınırladığı ve hayal güçlerini engellediği belirtiliyor.

YARATICILIĞI ENGELLEYEN ÖĞRETMEN ÖZELLİKLERİ Öğrencinin cesaretini kırma Güvensizlik Aşırı eleştiren Davranışlarında bir uçtan diğerine gidip gelen Heyecanı olmayan Düz okumayı vurgulayan Dogmatik ve katı Alanla ilişkisini sürdüremeyen Genelde yetersiz Dar ilgileri olan Sınıf dışında tartışma ve konuşma yeteneği olmayan