TÜBERKÜLOZDA HEMŞİRELİK BAKIMI

Tüberküloz Nedir? Tüberküloz(Verem) hastalığı: Etkeni Mycobacterium tuberculosis basili olan, genelde akciğerleri tutan, geçmişi eski mısıra kadar uzanan insanlık tarafından bilinen en eski hastalıklardan biridir.

Tüberküloz tarih boyunca, dünyanın en öldürücü epidemileri arasında yer almıştır. Tüberküloz, AIDS, Sıtma ve Tropikal hastalıklar toplamından daha fazla yetişkinin dahil olduğu yaklaşık 3 milyon insanı her yıl öldürmektedir.

Dünya bu epidemiye karşı, elindeki araçları iyi kullanamadığı taktirde, durum daha da kötüleşecektir. Dünyada saniyede bir kişi tüberküloz mikrobu ile karşılaşıyor.

TÜBERKÜLOZ NASIL YAYILIR ? Tüberküloz genellikle akciğerlerde görülürse de kan ve lenf yoluyla bir çok organa yayılabilir. Lenf bezleri, kemik, böbrekler, bağırsaklar, üreme organlarında hastalık yapar. Hastalığı daha çok akciğer veremi olan kişiler yayabilir. Akciğere yerleşen mikroplar oyuklar şeklinde yaralar açar.

Bu kişiler öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda ağızdan çıkan zerreciklerle birlikte binlerce mikrobu da saatlerce asılı kalabilecekleri havaya dağıtırlar.

NASIL BULAŞIR ? Tüberküloz hastasının havaya saçtığı asılı durumdaki basillerin solunum yoluyla akciğerlere ulaşması sonucu buraya yerleşip hastalığı başlatabilir. Vücudun dirençli olması halinde ise bir süre gizli kalıp yıllar sonra zayıf bir anını yakaladığında tekrar çoğalarak hastalık yapabilir.

Tüberküloza genellikle tüberküloz hastası birisi ile uzun süre kapalı bir yerde birlikte bulunmak suretiyle yakalanılır. Verem mikrobu, yemek tabaklarından, bardaklardan ya da diğer nesnelerden başkalarına bulaşmaz

Kimler Yakalanabilir? Sağlık görevlileri Alkol bağımlıları Yaşlılar Tutuklu ve hükümlüler dahil, çeşitli kurumlarda (yurt, huzur evi, ıslah evi, koğuşlar vs) kalan ve çalışan kişiler.

HIV virüsü taşıyan ve AIDS olan kişiler. Bağışıklık sistemi zayıf olan, özellikle uzun süre kortizon kullanan kişiler. Şeker hastaları. Ağır böbrek, karaciğer hastalığı gibi durumlar. Genel yaşam standartlarının altında, kalabalık ortamlarda yaşayan kişiler (Tüberküloza yoksul toplumlarda daha sık rastlanmaktadır).

Bulaşma Yolları Tüberküloz mikrobu solunan hava ile akciğerlere girerek orada çoğalmaya başlar. Bu basillerden bazıları böbrekler, kemikler ya da beyin gibi, vücudun diğer kısımlarına yayılır. Bu kişiye artık verem mikrobu bulaşmış demektir.

Verem Vücudu Nasıl Etkiler? Vücut mikroplarla savaşırsa da genellikle hepsini yok edemez. Vücudun savunma mekanizmaları, etkisiz durumda olan mikropların çevresinde kapsül ya da duvarlar örer. Mikrop bulaşmış olan bir kişinin vücudunda tüberküloz mikrobu bulunmaktadır. Ancak, hastalık belirtisi yoktur ve kişi bu aşamada mikrobu başkalarına bulaştıramaz. Bu aşamada yapılan tıbbi tedavi, mikrobunun hastalığa yol açmasına engel olabilir.

Mikropların aktif hale gelmeleri ve çoğalmaya başlamaları halinde, kişi artık tüberküloz hastasıdır. Bu durum bir yıl içinde ya da uzun yıllar sonra, genellikle vücudun HIV/AIDS,, böbrek hastalığı, bronşit ya da kanser gibi başka enfeksiyon ve hastalıklarla mücadele sonucu zayıf düştüğü bir sırada ortaya çıkabilir.

Hastalığın Belirtileri Öksürük(Haftalarca sürebilir.) Balgam olmasa dahi sık ve kesik öksürük, Daha ziyade öğleden sonra ve gece görülen ateş, Yorgunluk, Göğüs ağrısı, Gece terlemeleri, Kilo kaybı Kanlı Balgam çıkarma

Verem Tanı Yöntemleri Balgamda ARB aranması Balgam Kültürü Akciğer Filmi Kan tahlili Tutulan organa yönelik ileri tetkik ve tanı yöntemleri PPD(Tüberkülin) Testi

Kimler Tetkikten Geçmelidir? HIV/AIDS bulaşmış olanlar. Tüberküloz olma olasılığı olan birisiyle yakın temas halinde çalışan ya da yaşayanlar. İlköğretim 1. sınıf öğrencileri Askere gidenler Tüberküloz belirtisi olanlar.

Tüberkülin testi (PPD) . Kişinin tüberküloz basili ile karşılaşıp karşılaşmadığını gösteren bir testtir. Manto testi [Mantoux Test] adı verilen bir deri testi, vucütta verem mikrobu olup olmadığını gösterebilir. Zararsız bir madde koldan deri içine verilir. Aradan iki ya da üç gün geçtikten sonra bir sağlık görevlisi deride şişme olup olmadığını kontrol eder.

Test Sonuçları Ne Anlama Gelir? Testin Negatif Çıkması Testin negatif çıkması, büyük bir olasılıkla vücutta tüberküloz mikrobu bulunmadığını gösterir. Ancak, sonuçtan emin olmak için deri testinin tekrarlanması gerekebilir. Deri testleri ile HIV virüsü taşıyan kişilerdeki ya da AIDS hastalarındaki tüberküloz mikrobu her zaman saptanamadığından, HIV virüsü taşıma ya da AIDS olma halinde, doktor başka tetkikler yaptırmayı isteyebilir.

Testin Pozitif Çıkması Testin pozitif çıkması, vücutta tüberküloz mikrobu olduğu anlamına gelebilir. Bu tüberküloz hastası olma ya da başkalarına mikrop bulaştırıp bulaştırmamayı göstermez. Test sonucu pozitif çıkarsa, hastanın tüberküloz olup olmadığının belirlenmesi ve gerekli olan tedaviye karar verilmesi için, daha fazla tetkik yapılması gerekmektedir.

Tedavi Tüberküloz % 100 tedavi edilebilen bir hastalıktır. Ortalama tedavi süresi 6 aydır. Tüberküloz hastaların teşhis ve tedavisi Verem Savaş Dispanserleri ve Göğüs Hastalıkları hastanelerinde ücretsiz yapılmaktadır.

Tüberküloz tedavisinde en önemli faktör ilaçlardır. Tedavide İlkeler En etkili, en güvenli ve en kısa süreli tedavi seçilmelidir. Kombine ilaç kullanılmalıdır. İlaçlar düzenli kullanılmalıdır. İlaçlar yeterli süre kullanılmalıdır. Tüberküloz tedavisinde en önemli faktör ilaçlardır. Ülkemizde 4’lü ilaç tedavisi uygulanır. Tedavi en az altı aylık süreyi kapsar.

Yatırılarak Tedavisi Gereken Hastalar Genel durumu bozuk olanlar Hastalığı çok ilerlemiş olanlar Ağır ya da sık hemoptizisi olanlar Diyabetli olanlar Kronik böbrek ya da kronik karaciğer hastalığı olanlar İlaç alerjisi ve ilaca bağlı hepatiti olanlar Uyum ve iletişim zorluğu olanlar

Tedavisine başlanan her hastaya, ilaçları verilmeden; hastalığın tedavisi, yan etkileri ve tedavinin sürekliliği konusunda temel eğitim verilmelidir. İmkan bulunan yerlerde ilaçlar sağlık personelinin doğrudan gözetimi altında kullandırılmalıdır. İmkan bulunmayan yerlerde bu sorumluluk hastanın bir yakınına verilmelidir.

İlaç tedavisinde hastaların dikkat etmesi gereken en önemli nokta ilaçların belirtilen miktarda ve belirtilen sürede kullanılmasıdır. Tüberküloz hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar Verem Savaş Dispanserlerinden ücretsiz temin edilmektedir. Önerildiği gibi bütün ilaçlarınızı kullandığınız takdirde,yüzde 95’ten fazla tedavi olma şansına sahip olacaksınız.

Tedavi edilmeyen veya ilacını düzenli kullanmayan hastalar 5 yıl içinde ölür. Aynı zamanda ilaca dirençli tüberküloz basilini ailenize ve çevrenize bulaştırabilirsiniz.

Tüberküloz hastalığı tam iyileşme oldu diyebilmemiz için üst üste 3 kez yapılan balgam muayenesinin negatif çıkması gerekir.

VEREME KARŞI KORUNMA Aşı ile korunma : Çocukların doğumundan 2 ay sonra ve ilkokul birinci sınıfta BCG aşısı ile aşılanması başlıca korunma önlemidir. Öksürürken,hapşururken ağzımızı bir mendil veya elimizin tersiyle kapatmalıyız. Vücut direncini kıran alkol, sigara gibi kötü alışkanlıklardan uzak durmalı veya terk etmeliyiz.

TÜBERKÜLOZA KARŞI KORUNMA Tüm hastalıklarda olduğu gibi yeterli ve dengeli beslenme,iyi hayat koşulları ve temizlik veremden de korur. Tüberkülozlu hastalarla teması olan kişiler derhal verem savaş dispanserine başvurmalıdır. Tüberküloz zengin –yoksul, genç-yaşlı herkesde hastalık yapabilir.Gizlenecek bir hastalık değildir.

Tüberküloz Aşısı (BCG) BCG aşısı vereme yakalanma riski fazla olan ülkemizdeki tüm bebeklere (doğumdan 2 ay sonra)ve ilköğretim 1. sınıf öğrencilerine rutin olarak önerilmektedir. BCG aşısı erişkinlerdeki akciğer tüberkülozundan korumamaktadır. 

DÜNYADA VE TÜRKİYEDE TÜBERKÜLOZ (yüzbinde) Gelişmekte olan ülkelerde yakalanma riski % 00030-300 Tüberküloz hastalığı sosyal ve ekonomik gelişmeyle ilgilidir. Dünyada her yıl bu hastalıktan 3 milyon kişi ölmektedir.

Sizde Tüberküloz Olduğunuzu Düşünüyor musunuz? Aşağıdaki belirtilerden herhangi birisinin olması halinde, en kısa sürede doktorunuza başvurunuz:  Geçmeyen (kronik, 2-3 haftadır geçmeyen) öksürük. Yorgunluk. Gece terlemeleri. Kilo kaybı. Kan tükürme.

Hep birlikte Bu hastalığa diyelim. Tüberküloz tehlikeli fakat tedavi edilebilen bir hastalıktır. Hep birlikte Bu hastalığa diyelim.