HATA Sistematik Rastgele Kişisel Aletsel Yöntem

Örnek Miktarının Büyüklüğüne Bağlı Olmasına Göre Sistematik Hata İkiye Ayrılır 1. SABİT HATA 2. ORANTILI HATA

SABİT HATA Sabit Hata: Örnek miktarından bağımsızdır. Aletin kalibrasyonunun bozulması, Blankten(çözücü ekstrak çözeltisi vb) gelen ve düzeltilemeyen safsızlık, titrasyon için çözeltinin konsantrasyonunun yanlış hazırlanması, tartımda tara alınmaması veya yanlış alınması, aletin background seviyesinin kayması Bu hataların sonuç üzerine etkisi başta kullanılan örnek büyüklüğüne bağlıdır. Burada terslik var gibi görünüyor: Baştaki örnek miktarı ne olursa olsun hatanın büyüklüğü aynıdır ama analat konsantrasyonu üzerindeki etkisi başta tartılan veya hacmi ölçülen örnek miktarına bağlıdır.

1) 1 g örnekte 100 ng gerçek analat (+3 ng hata) . Örnek: Blankten 3 ng sabit analat hatası gelsin. Analat gerçek konsantrasyonu 0.100 ng/mg ise 1) 1 g örnekte 100 ng gerçek analat (+3 ng hata) 2) 0.01 g örnekte 1 ng gerçek analat(+3 ng HATA) vardır (Bu örnekte başlangıçtaki numune ne olursa olsun Mutlak Hata 3 ng dır ve sabittir) Mutlak HATA= Bulunan Sonuç –Gerçek Sonuç % HATA= [Mutlak Hata/ Gerçek Analat]x100 = [(Bulunan Sonuç –Gerçek Sonuç)/Gerçek Sonuç] x100

1) 1 g örnekte 100+3=103 ng bulunur(Bulmamız gereken 100 yerine 103 bulunmuş ) MUTLAK HATA=3 ng %Hata= [(103-100)/100]x100= %3 --------------------------------------------------------- Başka bir düşünce şekli Konsantrasyon 0.100 ng/mg yerine 0.103ng/mg veya 0.100 ppm yerine 0.103 ppm bulunmuş (Mutlak Hata 0.003 ppm) 0.100 ppm de 0.003 ppm hata yapılırsa Relatif yani % Hata=(0.003/0.100)X100=%3

2) 0.01 g örnekte (Mutlak Hata yine 3 ng) analat miktarı 1+3=4 ng bulunur ve %HATA = [(4-1)/1] x100= %300 ----------------------------------------------------------- Diğer Bir Düşünce Şekli Konsantrasyon 0.100 ng/mg yerine 0.400 ng/mg bulunmuş veya 100 ppb yerine 400 ppb bulunmuş Mutlak Hata: 400-100=300 ppb 100 ppb için 300 ppb hata yapılırsa % HATA= [300/100]x100=%300

DİKKAT: SONUCUN 4 KATI BİR DEĞER BULUNDU AMA %HATA=%300 (Herhangi analizde sonucu 1 yerine 2 bulmak %200 değil %100 hatadır) ÖNEMLİ: BU TÜR HATALARDA SPIKE ADDITION YANİ ÖRNEĞE EKLENEN ANALATIN TAYİNİ İLE DOĞRULUK KONTROLÜ YAPILAMAZ.EKLENENİ DOĞRU BULMAK ANALİZ SONUCU DOĞRU DEMEK DEĞİLDİR.

ORANTILI HATA: Örnekte sabit konsantrasyonda bulunan ve örnek miktarı arttıkça mutlak olarak değeri artan ama relatif olarak (%) sabit büyüklüğe sahip hatadır. Örnek: Numunedeki A ve B bileşenleri ayrılamaz ve aynı anda ölçülebilir(örneğin gravimetride birlikte çökme, kromatografide pikler üst üste çakışır, AAS de aynı boyunda absorpsiyon yapar, katı tartılırken belli oranda nem vardır ve örnek ağırlığında örnek miktarı büyüdükçe mutlak değeri artan ama % olarak sabit katkı yapan hatadır) Burada A Analat B örnekte olan ve A ile birlikte ölçülen farklı madde olsun

ÖRNEK: 1 gram örnekte 0.1 g A ve 0.3 g B olsun 0.01 gramda 0.001 g A ve 0.003 g B bulunacaktır 1) 1 g örnekte A maddesi 0.1 g yerine 0.1+0.3=0.4 g gibi bulunur Mutlak Hata= 0.4-0.1= 0.3 g (B nin miktarı) % Hata= [(0.4-0.1)/0.1]x100= %300

2) 0. 01 gram örnekte A maddesi 0. 001 g yerine 0. 001+0. 003 =0 2) 0.01 gram örnekte A maddesi 0.001 g yerine 0.001+0.003 =0.004 g gibi bulunur Mutlak Hata= 0.004-0.001=0.003 g (B nin miktarı) % Hata= [(0.004-0.001)/0.001]x100= %300

Ö n e m li !!!! MUTLAK HATAYI AZALTMAK İÇİN TARTILAN VEYA HACMI ÖLÇÜLEN ÖRNEK MİKTARI ARTTIRILMALIDIR. SEYRELTME ORANI KÜÇÜK YAPILMALIDIR AKSİ HALDE YAPILAN HATA KATLANARAK BÜYÜR. ALET KALİBRASYONLARI YAPILMALI BLANK KONTROLLERİ SIK SIK TEKRARLANMALIDIR. HATANIN BÜYÜMEMESİ İÇİN SEYRELTME ORANI KÜÇÜK TUTULMALIDIR

Ö n e m li !!!! ORANTILI HATALAR METODUN KONTROLÜ, SAFSIZLIKLARIN UZAKLAŞTIRILMASI, BİLEŞENLERİN PİKLERİNİN ÇAKIŞMASINI ÖNLEYECEK AYIRMALARIN SAĞLANMASI İLE DÜZELTİLİR