BESLENME VE KANSER

Kanser; belirli bir doku veya organdaki hasarlı hücrelerin kontrolsüz bir biçimde üreyerek bir kitle veya tümör oluşturmasıdır. Kanser çağımızın en sık rastlanan hastalıklarından biridir.

Beslenme şekli kanser oluşmasında önemli faktörlerden biridir Beslenme şekli kanser oluşmasında önemli faktörlerden biridir. Kanserin beslenme ile ilgisi %10-70 arasında olup, %35 oranı kabul edilmektedir. Besinler ekiminden başlamak üzere soframıza gelinceye kadar pek çok aşamadan geçerler. Bu aşamalarda besinlerin çeşitli fiziksel, kimyasal vb. değişikliklere maruz kalmaları, yabancı maddelerle temas etmeleri, besinin kalitesini etkilediği kadar o besinin sağlığı bozucu hale gelmesini de etkileyebilir.

Kanser oluşumunda etkili olan faktörler Beslenme şekli (Aşırı yağ,az sebze meyve,az posa,tütsülenmiş gıda tüketimi) Tütün ve Alkol kullanımı Genetik/Kalıtım Virüsler ve Enfeksiyonlar

Radyasyona maruz kalma Hormonlar Alışkanlıklar Çevre Faktörleri Fiziksel Aktivite İlaçlar vb.

BESLENMENİN KANSER OLUŞUMUNDAKİ ROLÜ

1) Besinlerde Üreyen Küf ve Toksinler: Besinlerin sıcak ve nemli bölgelerde uygun koşullarda saklanmaması küflenmeye neden olur. Küflerin oluşturduğu mikotoksinler kanser oluşumuna neden olmaktadır. Örneğin; küflerin en çok yemek borusu ve karaciğer kanserine neden olduğu bilinmektedir.

2) Besinlerdeki Doğal Kanserojenler: Nitrat ve nitritler besinlerde ve sularda bulunan maddelerdir. Nitritler bölgenin özelliğine göre sularda fazla miktarda bulunabilir. Diğer kaynakları ise etlerin korunmasında kulanılan nitrit ve nitrat tuzlarıdır. Ayrıca fazla tüketilen tuz da bu tür moleküllerin oluşmasına neden olmaktadır. Sağlıklı bir insanın günlük tuz tüketimi 5-6 gramı geçmemelidir.

3) Besin İşleme Yöntemleri: Günümüzde teknolojinin gelişmesinden gıda endüstrisi de etkilenmekte ve besinler pek çok işlemden geçirilmektedir. Bu işlemlerden biri de besinlerin saflaştırılmasıdır. Besinlerin aşırı saflaştırılması posa ve antioksidantların kaybına neden olur. Örneğin buğdayın kepeği ve özü alınarak beyaz un haline getirildiğinde, kanserden koruyucu maddelerin %90’ı kaybolur. Tüketilen buğdayda posa azaldığından, bağırsak kanseri riski artar. Taze sebze ve meyveler toplandıktan sonra işleme koşullarına bağlı olarak vitamin değerlerinde azalmalar olur.

Sebzeler oda ısısında ve oksijenle temas edecek şekilde bekletilirse vitamin kayıpları olur. Bu nedenle sebze ve meyveler soğutucuda saklanmalı, kullanılacağı zaman doğranmalıdır. Sebze ve meyvelerin güneşte kurutulması da vitamin kayıplarını artırmaktadır. Bitkisel yağlar kanserden koruyucu, antioksidant vitaminlerden E vitaminini içerirler. E vitamini kaybını önlemek için yağlar ışık ve oksijenle temas etmeyecek şekilde saklanmalıdır.

4) Besin Pişirme Yöntemleri: Pişirme yöntemleri besinlerin yapılarında bazı değişikliklere neden olur. Yanlış pişirme yöntemleri nedeniyle besinlerde kanserden koruyucu vitamin kaybı ve kanserojenler oluşur.

BESİNLER ZARARLARI PİŞİRME HATALARI Taze Sebzeler Taze Meyveler 1-Yağda Kızartma    2-Doğradıktan sonra bekletme 3-Pişirme suyunu dökme 4-Pişirdikten sonra bekletme -Çok yağ çeker,kalorisi artar, tekrarlanan yağ kullanımı karsinojendir. -C vitamini kaybı olur. -Mineral ve B-C vit. kaybolur. -C ve bazı B vit.leri kaybolur. Taze Meyveler 1-Sıkıp sadece suyunu içme   2-Kesildikten sonra bekletme 3-Yıkamadan yeme -İçinde kansere karşı koruyucu posa azalır, barsak çalıştırıcı etkisi azalır. -C ve bazı B vit.leri kaybolur. -Tarım ilacı ve mikroplar vücuda alınır. Kuru Baklagiller 1-Yıkamadan pişirme 2-Islatmadan pişirme 3-Az pişirme 4-Pişirme suyunu dökme -İlaç kalıntıları vücuda alınır. -Pişirme süresi uzar, vitamin kaybı artar. -Protein yeterince sindirilmez -Vitamin ve mineral kaybı olur.

Makarna Pirinç Et,Balık,Tavuk 1-haşlayıp suyunu dökme - Vitamin ve mineral kaybı olur.   Pirinç 2-Yüksek sıcaklıkta kavurma 3-İyi yıkamadan pişirme Vitamin ve mineral kaybı olur. Protein kaybı olur. -İlaç kalıntıları vücuda alınır. Et,Balık,Tavuk 1-Ateşe çok yakın tutularak pişirme, tütsüleme, dumanlama 2-Yağda kızartma veya kavurma -Kanser yapıcı maddeler oluşur. Protein ve vitamin kaybı olur. -Yağ çeker, kalori değeri artar, yanan yağda ve besinde karsinojenler oluşabilir.

Yumurta Süt Yoğurt Unlu çorbalar Börekler Hamur tatlıları 1-Çiğ yeme 2-Hızlı ateşte uzun süre pişirme 3-Yağda kızartma   -Zararlı mikroplar alınır. -Tadı bozulur, vitamin kaybı olur. -Vücuda çok yağ alınır, yanan kısımlarda zararlı madde oluşur.Vitamin azalır. Süt 1-Çiğ içme 2-(5) dakikadan çok kaynatma -Vitamin kaybı olur. Yoğurt 1-Yeşillenmiş suyu dökme Unlu çorbalar 1-Yağla unu pembeleşinceye kadar kavurma -Protein değeri azalır, vitamin kaybı olur Börekler 1-Yağda kızartma, çok yağ ekleme -Vücuda çok yağ alınır, yanan ve tekrar tekrar kullanılan yağda karsinojenler oluşabilir. Hamur tatlıları Vücuda çok yağ alınır, yanan ve tekrar tekrar kullanılan yağda karsinojenler oluşabilir

5) Besinlerdeki Katkı Maddeleri: Besin maddelerinin uzun süre bozulmadan saklanabilmesi, raf ömrünün uzatılması, lezzet ve görünümlerinin değiştirilmesi amacıyla kullanılan bazı bileşikler ve renk vericiler kanser riskini artırmaktadır. Bunların zararlı olanlarının kullanımı yasaktır. Kullanımı serbest olanlar ve kullanım miktarları yönetmeliklerle belirlenmiştir. Ancak her şeyde olduğu gibi katkı maddeleri fazla miktarda vücuda alındıklarında zararlı olabilmektedirler. Yapılan araştırmalarda yapay tatlandırıcıların önerilen miktarın üzerinde tüketilmeleri halinde idrar yolu kanserlerine neden oldukları saptanmıştır. Bu nedenle satın alınacak besinlerin etiketleri mutlaka okunmalıdır.

6) Tüketilen Besin Çeşitleri ve Miktarları: Yaşlı koyun, sığır, keçi ve tavuk etleri, hamburger, sade, yağlı etten yapılan köfteler, sucuk, sosis, salam, tereyağı, içyağı, yağda kızartılmış besinler, Tuzlanmış, tütsülenmiş besinler, nitrit ve nitrat eklenmiş besinler, doğrudan ateşte pişmiş etler(kebap v.b.) Derin yağda kızartılmış besinler tüketilmesi kanser riskini artırır. Çünkü çevrede bulunan kanser yapıcı maddeler yağ içinde, besinlerin yağlı kısımlarında birikir ve bağırsak kanserleri, yağ alımına bağlı olarak artar.

POSA Günlük diyetimizde sebze, meyve ve kuru baklagillerin yeteri kadar yer almaması nedeniyle posa tüketimimizin az olmasından dolayı, bağırsakta birikip uzun süre kalan artıklar ve salgılardaki öğelerden, bakteriler kanser yapıcı moleküller oluştururlar. Bu moleküller barsak yüzeyi ile sürekli temas ettiklerinden kanser oluşma riski artar.

7) Şişmanlık: Şişmanlık kanser çeşitlerinin oluşmasında risk faktörüdür. Şişmanlarda kanserden ölüm oranının zayıflara oranla daha fazla olduğu saptanmıştır. Yapılan bazı çalışmalarda emzirmeyen ve şişman kadınlarda meme kanserinin daha sık görüldüğü bildirilmiştir.

8) Alkol: Aşırı alkol alımının dudak, yemek borusu, gırtlak kanserlerine neden olduğu; karaciğer, akciğer kanser riskini artırdığına dair bulgular vardır. 9) Tütün: Tütün çiğnemenin, sigara ve nargile içmenin veya sigara dumanına maruz kalmanın çeşitli kanserlere neden olduğu bilinmektedir.Tütün içimi ile birlikte alkolün alınmasının kanser riskini artırdığı saptanmıştır

10) Vitamin ve Mineraller: A,C,E vitaminleri ve çinko, kalsiyum, selenyum, iyot ve demir gibi minerallerin yetersizliklerinde de kanser oluşma riski artmaktadır.                               

KANSERDEN KORUNMAK İÇİN BESLENME ÖNERİLERİ Yeterli ve dengeli beslenilmelidir. İdeal vücut ağırlığı korunmalıdır. Yağ tüketimi azaltılmalı, yağlı etlerden mümkün oldukça uzak durulmalıdır.

Günde en az 3-5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir. Kabuklu yenebilen meyveler kabuğu ile birlikte tüketilmelidir. Sebze yemekleri az suda veya kendi suyu ile pişirilmeli ve hemen tüketilmelidir.

Günde 2 porsiyon kurubaklagil yemekleri tüketilmelidir. Kuru baklagillerin ıslama ve haşlama suları dökülmemelidir. Besinlerin saklama koşullarına dikkat edilmelidir. Alkol tüketilmemelidir veya tüketimi azaltılmalıdır. Hazır satılan yiyeceklerin etiketleri incelenmelidir.

Besinlerin taze ve kendi mutfaklarımızda hazırlanıp,pişirilmiş olanları tercih edilmelidir. Ekmeğin kepekli olanı tercih edilmelidir. Yiyeceklerin hazırlama ve pişirme aşamasında domates,sarımsak,soğan,nane ve maydanoz gibi besinler bolca ve sıkça kullanılmalıdır. Haftada 3 gün en az 30 dakika yürüyüş,yüzme,bisiklet,step vb. egzersizler yapılmalı ve ömür boyu sürdürülmelidir.

Kanser Koruyucu Besinler Soya fasülyesi, Mercimek Yağsız peynir, Çökelek, Yoğurt Kuru Fasülye, Nohut Taze Fasülye, Bezelye Meyveler (Turunçgiller, Kayısı, Karadut, Kızılcık,Kiraz, Vişne, Kuş Üzümü ve Diğer)

Ceviz, Fıstık ve Fındık gibi sert kabuklular Lahanalar, karnabahar, ıspanak, pazı, turp ve pancar yaprakları, şalgam, hardal yaprağı ve buna benzer yabani yenilebilir otlar, Sarımsak, soğan, pırasa Kepekli ekmek, çavdar ekmeği, bulgur, yarma Karaciğer, böbrek, yürek, yumurta

TEŞEKKÜRLER