Beslenme ve Kanser Riski Dyt.Vildan Beyaz

Kanser vücudumuzun çeşitli bölgelerindeki hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır.

ABD' de kanser kalp hastalıklarından sonra ikinci ölüm nedenidir ABD' de kanser kalp hastalıklarından sonra ikinci ölüm nedenidir. 2010 de ABD' de 1.5 milyon yeni kanser vakası ve kansere bağlı 556 bin ölüm olacağı tahmin edilmektedir. Tüm kanser türlerinde genel sağ kalım oranı % 66' dır. En yaygın görülen kanserler, cilt kanserleri, akciğer, prostat, meme ve kolorektal (barsak) kanserlerdir. Yine ABD de kansere bağlı ölümlerin en yaygın beş nedeni akciğer, kolorektal, meme, pankreas ve prostat kanserleridir.

ABD ve birçok gelişmiş ülkede çocuklarda en yaygın 2 ABD ve birçok gelişmiş ülkede çocuklarda en yaygın 2. ölüm nedeni olan kanser,ülkemizde ikinci sırada yer almasa da ilk 4 sıra içinde yer almaktadır.

Kanser riskini artıran ve azaltan çevresel etmenler Artıran etmenler Azaltan etmenler Sigara içimi Yüksek hızda bakteri ve virüs enfeksiyonu Yüksek miktarda pestisit(zararlıları yok edici maddeler) ve yapay kimyasallarıin alımı Aşırı alkol alımı Radyasyona maruz kalma Aşırı yağ ve yağlı besinlerin alımı Taze sebze ve meyvelerin az alımı Posalı besinlerin az alımı Olumsuz çalışma koşulları Tuzlanmış, tütsülenmiş, dumanlanmış besinlerin aşırı alımı sigarasız ortamda yaşama Bakteri ve virüs enfeksiyonunun düşük oranda görülmesi Pestisit ve yapay kimyasalların az alımı Alkol almama veya çok az alma Radyasyondan korunma Yağdan gelen enerjinin % 30 ‘un altında tutulması ve çok yağlı besinlerden ,kızartmalardan kaçınma Bol taze sebze ve meyve alımı Yeterince posa alımı Uygun çalışma koşulları

KANSERE SEBEP OLABİLEN BESİN ÖĞELERİ Heterosiklik aminler : Isıl işlem görmüş gıdalarda meydana gelir. Özellikle kızartılmış et, ekmek, yanmış, közlenmiş sebzelerde, tütsülenmiş, kömür odun ateşinde pişirilmiş etler balıklarda heterosiklik aminler fazladır. Bazı bitkisel bileşenlerin heterosiklik aminlerin zararlı etkisini azalttığı belirlenmiştir. En kuvvetli kaynaklar yeşil çay, kırmızı şarap, kırmızı üzüm, kivi, karpuz,sarımsak , ıspanak, böğürtlendir.

Nitratlar ve nitritler : Sosis ,sucuk, közlenmiş et, soğuk et, peynir ve salamura balık gibi ürünlerde koruyucu katkı maddesi olarak da kullanılmaktadır. Nitrat nitritlere dönüştüğünde kanser yapıcı potansiyel kazanır. C vitamini bu dönüşümü azaltırken tuz arttırır.

Mikotoksinler İyi koşullarda hasat edilmeyen veya depolanmayan tahıllarda, kurutulmuş meyvelerde, peynirlerde zararlı küflerin ürettiği Okratoksin A ( OTA) gibi aflatoksinler(mantarların yaptığı küf zehiri) potansiyel kanser yapıcıdırlar. Kanda ve dokularda birikerek özellikle karaciğer kanserine neden olurlar.

Alkol Epidemiyolojik çalışmalar ağız,gırtlak,yemek borusu ve karaciğer kanseri ile alkol tüketimi arasında kuvvetli ilişki olduğunu göstermiştir. Şeker Sakkaroz ( çay şekeri ) tüketimi meme ve kolon kanseri riskini artırmaktadır.

Yağ Aşırı yağ tüketimi kanser gelişimini hızlandırmaktadır. Özellikle doymuş yağların ( hayvansal yağlar, margarin vb) tüketimi ile kolon kanseri riski artmakta

Yağın kanser oluşumuna etki mekanizmaları : Steroid yapıdaki bileşenlerin - cinsiyet hormonu gibi -bileşimini değiştirerek özellikle meme kanseri oluşumuna etkisi Aşırı yağ tüketimine bağlı olarak sindirim sırasında salgılanan safranın kalın bağırsakta kansere neden olan bileşiklere dönüşümü Yağın yüksek sıcaklıklarda kızartma gibi ısıl işlemler sırasında havanın oksijeni ile yaptığı bileşiklerin karsinojenik etkisi Yağın araşidonik asit mekanizması üzerine etki etmesiyle vücutta oksidan üretilmesi

KANSER ÖNLEYİCİLER

Vitaminler ve Mineraller A Vitamini ve beta-karoten Vücutta oksidan olarak davranır ve oksijenin potansiyel zararlı etkisini azaltır. Yeşil yapraklı sebzeler kırmızı sarı renkli meyveler ; kayısı,şeftali, havuç, kırmızı biber vb. iyi kaynaklardır. C vitamini ( askorbik asit ) Özellikle narenciyeler,meyveler , koyu yeşil yapraklı sebzeler, domates, brokoli, çilek, karnabahar vb. inde bulunur.

VİTAMİN D VE KALSİYUM Yapılan çalışmalarda D vitaminini aktif formu olan kolekalsiferolün tümör büyümesini baskıladığı gösterilmiş.

E vitamini ( alfa-tokoferol ) Bitkisel yağlar, soğuk sıkma tohum yağları, buğday özü, sebzeler, meyveler, et, balık, tavuk gibi besinlerde bulunur. Folik asit Karaciğer, meyveler, kuru baklagiller , yeşil yapraklı sebzeler , bira mayası, brokoli, ay çekirdeği iyi kaynaklarıdır.

Kalsiyum Süt,yoğurt, çedar peyniri,kaşar peyniri, sardalya kuru börülce Selenyum Selenyumca zengin topraklarda yetişen sebzeler, tahıllar, et Çinko Yoğurt, kabuklu deniz hayvanları, et, soya fasulyesi kaynaklarıdır.

Diyet lifinin kolon kanseri oluşumunu azaltıcı etkisi: Kalın bağırsakta bakterilerin diyet lifini fermente etmesi sonucunda kısa zincirli yağ asitlerinin sentezi ( asetat, propiyanat, bütirat) Bu yağ asitlerinin kolon pH sında yarattığı düşme sonucu ikincil safra asitlerinin çözünürlüğünün artması ile toksik etkilerinin azalması Bütiratın farklı hücre çoğalmasını önleyici etkisi

Dışkıdaki karsinojenlerin ve serbest radikallerin tutularak bağırsak mukozası ile temasının önlenmesi Barsak florasında enzim aktivitesini düzenleme (ikincil safra tuzlarının konsantrasyonunu azaltma) Tam tahıl kaynakları(buğday,yulaf,çavdar..),sebze ve meyveler lif kaynaklarıdır.

Sinbiyotikler Probiyotik ( bağırsaklarda faydalı olan bakteriler ) ve prebiyotik ( bağırsaklarda faydalı bakterilerin gelişmesini sağlayan gıda bileşenleri ) her ikisinide içeren gıdalara sinbiyotikler denir. Bu tip özel üretilmiş canlı probiyotik bakteri içeren yoğurt,kefir ve fermente süt ürünleri iyi kaynaklardır. Barsak sağlığımız için sinbiyotik besinler önemlidir.

Doğru besini seçelim kanser riskini azaltalım!

TEŞEKKÜRLER