ETKİLİ ANNE-BABA OLMAK HAZIRLAYAN: SEVİLAY TAGTAŞ AKEV ORTAOKULU REHBER ÖĞRETMENİ

ETKİLİ ANNE BABA OLMAK ANNE BABA TUTUMLARI RİSKİ YÖNETMEK OLUMLU DAVRANIŞ KAZANDIRMA ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ

ANNNE-BABA TUTUMLARI

ANNE BABA EBEVEYNLİK GÖREV VE SORUMLULUĞU Çocuklara doğru örnek olmak, Çocukları korumak ve desteklemek, Kuralları ve sınırları öğretmek, Sürekli ve tutarlı bir anne babalık tutumu göstermek, Hem kendi isteklerini hem de çocuğun isteklerini dikkate alan bir ilişki geliştirmek

YAŞAM POZİSYONU -, + Ben iyi değilim, Sen iyisin +, + Ben iyiyim, Sen iyisin -, - Ben iyi değilim, Sen iyi değilsin +, - Ben iyiyim, Sen değilsin İLGİSİZ TAVİZKAR BASKICI YETKİN

TUTUM VE YAŞAM POZİSYONU YAŞAM POZİSYONU TUTUMTANIM +, - BASKICIAnne baba çocuk üzerinde güç kullanır ve istediğini zorla yaptırır. -, + TAVİZKARÇocuk anne baba üzerinde güç kullanır ve istediğini zorla yaptırır. _, _ İLGİSİZAnne baba çocuğun istek ve ihtiyaçlarıyla yeterince ilgilenmez, yok sayar. +, + YETKİN Anne baba çocuğu olumlu/uygun iletişim ve disiplin yöntemlerini kullanarak yetiştirir.

Baskıcı tutum yöntemleri Aşırı koruma Kontrol etme Sürekli akıl verme Bağırma Tehdit etme Sevgiyi esirgeme Ceza

Tavizkâr tutum yöntemleri Çocukların kullandığı yöntemler: sızlanma tutturma duygu sömürüsü şantaj Anne-baba çaresiz kalıp çocuğun isteklerine boyun eğer.

İlgisiz tutum Anne-baba çocukla yeterli ve kaliteli iletişim kurmaz. Çocuğu yetiştirirken neredeyse hiç yöntem kullanmaz.

Yetkin tutum olumlu ve uygun iletişim ve disiplin yöntemi Anne-baba-çocuk birbirleri üzerinde güç kullanmazlar Birbirlerinin istek ve ihtiyaçlarına ilgisiz kalmazlar Anne-baba gücünü çocuğu güçlendirmek ve desteklemek için kullanır Bu yöntem doğru zamanda çocuğa ve ilişkiye zarar vermeden kullanma ustalığını içerir Çocuk yetiştirmede kalıcı ve etkin sonuçlar elde edilmesini sağlar

Yetkin tutum Ailedeki herkesin duygu-düşünceleri dinlenir Çocuğun bir birey olduğu kabul edilir Çocuğun sorumluluk alabileceğine güvenilir Çocuk sorun çözmeyi öğrenir Kendine ve çevresine güvenir Anne-baba çocuğa uygun sınırlar koyarak çocuğu korur Çocuğa güven ve destek vererek onun kendine olan güvenini artırır

TUTUM ve SONUÇLARI YAŞAM POZİSYONU TUTUMSONUÇ +,- BASKICI Korku, çekinme, sorumsuzluk, isyan... -, + TAVİZKAR Bencillik, sorumsuzluk, doyumsuzluk... -,- İLGİSİZ Mutsuzluk, değersizlik, yetersizlik... +,+ YETKİN Öğrenme, düşünme, güven, sorumluluk alma, karşılıklı ve yakın ilişki...

RİSKİ YÖNETMEK

RİSK NEDİR? Risk, sonucunda tehlikeli bir durumla karşılaşma olasılığı olan bir olay olarak tanımlanır. Zarara uğrama tehlikesi olarak ta tanımlanmaktadır Ergenlikte Risk, gençlerin sağlık durumlarına herhangi bir şekilde zarar veren durumlardır.

Risk Alma…  Tüm ergenler büyümenin normal bir parçası olarak risk alma davranışları gösterirler. Risk alma ergenin kendi kimliğini tanımlama ve geliştirme aracıdır ve sağlıklı risk alma ergenler için çok değerli bir deneyimdir.

RİSK TAKVİMİ 0-6 YAŞ7-19 YAŞ Sağlık, bakım, koruma ile ilgili riskler Trafik Cinsellik Madde kullanımı Bilinçsiz ve disiplinsiz yapılan tehlikeli sporlar Akran grubu Medya internet

Risk Dönemleri… Riskli davranışların yoğun olarak görüldüğü dönemler/kritik dönem, geçiş dönemleridir. Yani insanlar, büyürken, gelişirken bir dönemden diğerine geçerken daha kolay risk alabilirler.

ERGENLİKTE GÖRÜLEN RİSK DAVRANIŞLARI Bıçak taşıma, kavgaya karışma, saldırganca davranma, intihar düşüncesi ve girişimi, uzun süreli gürültülü müzik dinlemek, uzun süreli televizyon izlemek, video oyunlarını oynamak ve okula devamsızlık davranışları…

RİSK ALMA DAVRANIŞLARININ GELİŞİMSEL NEDENLERİ Kendi hayatlarını kontrol etme arzusu Yetişkin otoritesine ve geleneksel topluma direnmenin ifadesi Kaygıyla, gerilimle, yetersizlikle ve başarısızlıkla baş etme yolu Akran gruplarına daha çok kabul edilme Kendi kimliğini doğrulama Kendini kanıtlama

R İSKLERİ FARKEDİN VE DERS ALMASINI SAĞLAYIN İ LETİŞİME ÖNEM VERİN S EVGİNİZİ GÖSTERİN K URALLAR OLUŞTURUN L AFLA OLMAZ MODEL OLUN E ĞLENCEYE VAKİT AYIRIN R OLÜNÜZDEN VAZGEÇMEYİN M EDYA MESAJLARINI BİRLİKTE OKUYUN A RKADAŞLARINI VE AİLELERİNİ İZLEYİN T ANIYIN

ARKADAŞLARINI VE AİLELERİNİ ÇEVRESİNİ ÇOCUĞUNUZU KENDİNİZİ

İZLEYİN BOŞ VAKİTLER AKADEMİK BAŞARI/BAŞARISIZLIK DEVAM/DEVAMSIZLIK ARKADAŞLARI GİTTİĞİ YERLER ANİ DEĞİŞİKLİKLERİ PROBLEM ÇÖZME YOLLARI

ZAMAN AYIRIN DİNLEYİN DUYGULARINI ANLAYIN ÖNEMSEDİĞİNİZİ GÖSTERİN HER KONUDA KONUŞMASINI DESTEKLEYİN İLETİŞİM

OLUMLU DAVRANIŞ KAZANDIRMA

ERGENLE KONUŞURKEN ÖNEMLİ NOKTALAR Duygularınızı ve ihtiyaçlarınızı ergene ifade edin Ergenlerin düşüncelerini sorun ve düşüncelerine saygı duyun Önce ihtiyacınızdan ve duygunuzdan bahsedin Direkt öneri yerine öyküler işe yarar

Olumlu Disiplin Yöntemleri 1 1. Olumlu Örnek Olmak 2. İyi Alışkanlıklar kazandırma 3. Önleyici Açıklamalar Yapmak / Önlem Almak 4. Güven Vermek / Teşvik Etmek 5. Hayır Diyebilme/ Sınır Koyma

Olumlu Disiplin Yöntemleri 2 1. Nedenini Düşünme 2. Dikkatini Başka Yöne Çekmek 3. İstenmeyen Davranışın Sonucunu Açıklamak 4. İstenmeyen Davranışın Yerine Yeni Davranış Önermek 5. Görmezden Gelme ve Olumluyu Takdir Etme 6. Seçenekler Sunmak 7. Yapılan Davranışın olumsuz sonucunun düzeltilmesini sağlamak 8. Anlaşma Yapmak ve Birlikte Kural Oluşturmak 9. Davranışının Sonucunu Yaşatmak

ELEŞTİRİ İÇİN BİR TEKNİK: Eleştirinizin kişiyle değil davranışıyla ilgili olduğunu göstermek için olumlu kabul iletisiyle başlayıp, olumlu kabul iletisiyle bitirin. Örnek: + : Seninle birebir konuşurken futbol konusunda akıl yürütmelerini beğeniyorum. - : Arkadaşlarım eve geldiğinde de beni bu konuda konuşmaya zorlamanı istemiyorum. + : Bu konuyu seninle birlikte çözüme ulaştıracağımıza inanıyorum..

ERGEN’İN ELEŞTİRİYE BAKIŞI Genellikle eleştiriyi abartarak ve çarpıtarak alır. Eleştirinin “ne” olduğundan çok,eleştiriyi yapanın “kim” olduğu önemlidir. Eleştiri kişiliğe yönelik ise“güç savaşı” için neden sayarlar. Eleştirinin sebep-sonucu açıklanırsa etkili olur. ERGENLER BELLİ ETSE DE ETMESE DE KENDİSİNE YÖNELİK YAPILAN TÜM DEĞERLENDİRMELERİ ÖNEMSER.

Eleştirirken... Kişiliği değil davranışı eleştirmek... Her zaman anında değil bazen eleştiri için bir süre beklemek, Grup önünde değil, tek başına iken, Eleştirinin nedenini açıklamak; olumsuz davranışın size olan etkisini söylemek Ona da söz hakkı tanımak

Fikirlerine, değerlerine yönelik takdir ifadelerini önemserler. Dış görünümlerine yönelik takdirleri dikkate alırlar. Not ve standart takdir ifadeleri yerine “kişiye özel” takdir ifadeleri etkilidir. ERGENLER BELLİ ETSE DE ETMESE DE KENDİSİNE YÖNELİK YAPILAN TÜM DEĞERLENDİRMELERİ ÖNEMSER. ERGEN’İN TAKDİRE BAKIŞI

Takdir ederken... Hem kişiliği hem de davranışı takdir etmek, Anında takdir etmek, Hem grup önünde, hem tek başına iken, Takdirin nedenini açıklamak; olumlu davranışın size olan etkisini, hissettiklerinizi söylemek Ona da söz hakkı tanımak

ÇATIŞMA ÇÖZME

Çatışma İlişkilerdeki çatışma; En az iki insanın ihtiyaç ve/ veya değerlerinin çakışması veya farklılaşmasından kaynaklanan bir süreçtir.

Çatışmalar normaldir. Çatışmalarının nasıl yönetildiği önemlidir. Çatışmalar ilişkiyi ya güçlendirir, ya da zayıflatır. ÇATIŞMA

İki tür çatışma vardır İhtiyaç Çatışması Değer Çatışması

Çatışmaları yönetmenin birden çok yöntemi vardır. Çatışma yönetimi yaşanan sorunun, niteliği, önemi ve ilişkinin biçimine göre farklılıklar gösterir.

Rollerin Özellikleri SUÇLAYICI Aşırı eleştirel ve sert davranırlar. Karşısındakini zayıf, küçük olarak algıladıklarında suçlayıcı rolüne girerler. Ben iyiyim (akıllı, yeterli), sen kötüsün (akılsız, yetersiz) diye düşünür Ancak ben bu sorunu çözebilirim başkaları yapamaz, başaramaz diye düşünür.

Rollerin Özellikleri KURTARICI Kurtarıcı rolündeki kişi karşısındakine beceremeyecekmiş gibi davranır. Karşıdakinin güçsüz ve aciz olduğunu düşündükleri zaman tercih ederler. Ben olmazsam karşımdaki bu sorunu çözemez diye düşünür

Rollerin Özellikleri KURBAN Aşırı boyun eğen ya da isyan eden davranış içindedir. Kurban rolündeki kişi devamlı şikayet eder, sık sık itiraz eder, hayır der. Yaşam pozisyonları (-,+) dır. Ben kötüyüm (akılsız, yetersiz), sen iyisin (akıllı, yeterli). Siz olmazsanız, bana yardım etmezseniz bu sorun çözülemez derler

Alıştırma 1.Çok sorumsuzsun. (suçlayıcı) 2.Siz de hep beni görüyorsunuz. 3.Ayakkabının bağı çözülmüş dur ben bağlayayım. 4.Bu kadar zor sorulara ben ne yapabilirim ki? 5.Siz nasıl isterseniz, öyle yapayım.. 6.Bunlar bu işi beceremez, kontrol etmek gerekir. 7.Bütün terslikler de beni bulur. 8.O kadarcık şeyle doyulur mu? Şunları da ye Sen onu bana gönder, ben hallederim. 10.Böyle gelmiş böyle gider, ben ne yapabilirim ki.. (suçlayıcı) (kurtarıcı) (kurban)

Alıştırma 1. Çok sorumsuzsun./ Anlaşmamıza göre odanı toplamak senin sorumluluğun bunu yapmanı istiyorum. (suçlayıcı) 2.Siz de hep beni görüyorsunuz. Ben hata yapınca beni hemen eleştirmeniz hoşuma gitmiyor. 3.Ayakkabının bağı çözülmüş dur ben bağlayayım. Ayakkabının bağı çözülmüş. İstersen sana bağlamayı öğretebilirim. 4.Bu kadar zor sorulara ben ne yapabilirim ki? Bu sorular da bilmediğim şeyler var. Daha doğru ve etkili çalışmam gerekiyor. 5.Siz nasıl isterseniz, öyle yapayım. Benden tam olarak istediğiniz ne? ….yapabilirim…..yapamam. 6.Bunlar bu işi beceremez, kontrol etmek gerekir. Bu işin başarılmasıyla ilgili endişelerim var. Bazı noktalarında bilgi almak istiyorum. 7.Bütün terslikler de beni bulur. Hay allah, işler ters gitti. Neyse çalışıp düzelteceğim, artık. 8.O kadarcık şeyle doyulur mu? Şunları da ye.... İstersen biraz daha verebilirim. (Ya da) Doydun mu? 9.Sen onu bana gönder, ben hallederim. Senin için de uygunsa onunla bir de ben konuşabilirim. 10.Böyle gelmiş böyle gider, ben ne yapabilirim ki. Böyle gelmiş ama böyle gitmesi gerekmez. Farklı seçenekler üretebiliriz. (suçlayıcı) (kurtarıcı) (kurban) (koruyan,sınırlarını çizen) (düşünen, duygusunu uygun ifade eden güç) (düşünen/destek veren) (düşünen) (koruyan,sınırlarını çizen) (olumlu gücünün farkında olan) (izin veren)(düşünen) (koruyan,sınırlarını çizen) (düşünen/ gücünün farkında olan)

Suçlayıcı olmak yerine ; olumlu yöntemler kullanarak kural koymakta fayda vardır.

Kurtarıcı Olmak Yerine Karşınızdakinin ihtiyacını anladığınızı belirterek, karşıdakini dinleyerek, nasıl yardım edilmesini istediğini sorarak bu ihtiyaç karşılanabilir.

Kurban olmak yerine; Düşünmek, öneri geliştirmek, kendi sorununu ifade ederek çözüm üretmek mümkündür

KAZAN KAZAN YÖNTEMİ 1-Karşılıklı istek ve ihtiyaçlarımızı ifade etmeliyiz 2-Karşılıklı ihtiyaçları dikkate alarak öneriler oluşturmalıyız 3-Taraflar olarak çıkan önerilerin kendi ihtiyaçlarımızı karşılayıp karşılamadığını teyit etmeliyiz 4-İki taraf için de en uygun çözüm önerisini seçmeliyiz 5-Karar verilen çözümde kimin ne yapacağını belirlemeliyiz 6-Bir süre belirleyerek çözümün işleyip işlemediğini takip etmeliyiz.

YAŞAMIN YANKISI Bir zamanlar bir baba ile oğul dağlık bir bölgede yürüyüşe çıkmışlardı; Bir ara nasıl olduysa çocuğun ayağı kaydı ve incindi çocuk acıyla bağırdı : -Aaa hhh!!! Karşı dağlarda yankı yapan sesi geri döndü: -Aaa hhh!!! Daha önce böyle bir durumla karşılaşmamış çocuk bu kez : “Sen kimsin ?” diye sordu Cevap gelmekte gecikmedi: “Sen kimsin ?” Sinirlenen çocuk : “ Sen bir korkaksın!” diye bağırdı Dağdan “Sen bir korkaksın!” yanıtını aldı.

YAŞAMIN YANKISI Bu olanlara bir anlam veremeyen çocuk neler olduğunu sordu.Onun gülümsediğini gördü.Babası,”şimdi dikkatlice beni izle oğlum” dedi ve yüksek sesle bağırdı: “Hayatı çok seviyorum!” Karşı dağlardan aynı ses geldi: “Hayatı çok seviyorum!” Baba : “sana hayranım!” Yankı: “sana hayranım!” Baba : “sen harikasın!” Yankı: “sen harikasın!”

YAŞAMIN YANKISI Çocuğun şaşkınlığının daha da arttığını gören baba, ona durumu şöyle açıkladı:” Bu, yankı adı verilen bir tabiat olayıdır. Ama hayatı da çok iyi anlatır. Yani yaşamdan ne istiyorsan önce onu sen vermelisin. Verdiklerin aldıkların olacaktır. Tatlı sözler tatlı yankılar oluşturur sevilmek istiyorsan önce sen sevmelisin. Saygı istiyorsan önce sen saygı duymalısın. Anlayış bekliyorsan bunu önce sen göstermelisin. YAŞAMDA NEYLE KARŞILAŞMAK İSTİYORSAN, YANKISINI OLUŞTURABİLMEK İÇİN BUNU ÖNCE SEN YAPMALISIN!