Okul Çağı Çocuğunun Beslenmesi Şerife ÖZDEMİR TAVLAN Beslenme ve Diyet Uzmanı

İlkokul çağı, çocuğun ailesinden ilk kez ayrıldığı ve çevresi ile iletişiminin arttığı bir dönemdir. Bu çağda eğitim ile konulan kurallar çocuğun ruhsal gelişimini, beslenme de sağlıklı büyümeyi etkiler.

BESİN GRUPLARI: Yeterli ve dengeli beslenme için aşağıdaki 4 temel besin grubunda yer alan besinlerden önerilen miktarda tüketilmelidir. Süt Grubu ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU SEBZE ve MEYVE GRUBU EKMEK ve TAHIL GRUBU  

Süt Grubu Çocuklar ve gençler olmak üzere tüm yaş gruplarının bu grubu her gün tüketmesi gerekir. Bu grupta yer alan besinler: Süt ve yerine geçen besinler; yoğurt, peynir ve süttozu gibi sütten yapılan besinler İçerdiği Önemli Besinler : Protein, kalsiyum, fosfor, B2 vitamini ve vitamin B12 olmak üzere birçok besin öğesinin önemli kaynağıdır.

Süt Grubu Başlıca Görevleri: Kalsiyumdan zengin olan bu grup kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişiminde ve hücre çalışmasında önemli rol oynar. Her gün yetişkin bireylerin 2 porsiyon, çocukların, adölesan dönemi gençlerin, 3-4 porsiyon süt ve yerine geçen besinleri tüketmeleri gerekir. Bir orta boy su bardağı (200 cc) süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğünde peynire eşittir.

ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU  Bu grupta yer alan besinler: Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler bulunur. Ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlar da bu grupta yer alır. İçerdiği Önemli Besinler : Protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini, posa içerir.

ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU Başlıca Görevleri: Hücre yenilenmesi, doku onarımı ve görme işlevinde görev alan besin öğelerini sağlarlar. Kan yapımında görevli en önemli besin öğeleri bu grup tarafından sağlanır. Sinir, sindirim sistemi ve deri sağlığında görev alan besin öğeleri en çok bu grupta bulunur. Hastalıklara karşı direnç kazanılmasında rolü olan en önemli besin grubudur.

EKMEK ve TAHIL GRUBU Bu grupta yer alan besinler : Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek ve benzeri ürünler bu grup içinde yer alır.

EKMEK ve TAHIL GRUBU İçerdiği Önemli Besinler ve Başlıca Görevleri: Tahıl ve tahıl ürünleri vitaminler, mineraller, karbonhidratlar, protein, yağ ve diğer besin öğelerini içermeleri nedeniyle sağlık açısından önemli besinlerdir. Tahıl tanelerinin yağı vitamin E’ den zengindir ve B1 vitaminin en iyi kaynağıdır. Bu vitaminler tahıl tanelerinin çoğunlukla kabuk ve özünde bulunur.

SEBZE ve MEYVE GRUBU Bu grupta yer alan besinler Bitkilerin her türlü yenebilen kısmı sebze  ve meyve grubu altında toplanır. İçerdiği Önemli Besinler : Mineraller ve vitaminler bakımından zengindirler. Folik asit, A vitaminin ön öğesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posadan zengindir.

SEBZE ve MEYVE GRUBU Başlıca Görevleri: Büyüme ve gelişmeye yardım ederler. Hücre yenilenmesini ve doku onarımını sağlarlar. Deri ve göz sağlığı için önemlidirler. Diş ve diş eti sağlığını korurlar. Kan yapımında görev alırlar. Hastalıklara karşı direncin oluşumunda etkindirler. Barsakların düzenli çalışmasına yardımcı olurlar.

YANLIŞ BESLEMEYE BAĞLI GELİŞEN PROBLEMLER: 1.Fastfood ile beslenme alışkanlığı: Günümüzde yaşantımıza bu tip beslenme alışkanlığı, hızlı yaşam temposu sebebi ile doğmuş ve sonrada bir endüstri ve yaşam tarzı haline gelmiştir. Ülkemizde ilkokul yıllarına kadar bu tip beslenme inmiştir.  

Bu tür gıdalar ile beslenenlerde hipertansiyon, şişmanlık, barsak hastalığı ve vitamin-mineral eksikliği problemlerinin karşımıza çıkacağını unutmamamız gerekir.

2. Okul çağı öğrencilerinde karşımıza çıkan diğer problem öğün atlanmasıdır. En çok sabah kahvaltısı atlanmaktadır. Okula yetişme telaşı, yetersiz zaman gibi mazeretler ile bu öğün atlanmaktadır. Ayrıca kız çocukları arkadaşlarından etkilenerek şişmanlama korkusu ve kilo kontrolü yapma bahanesi ile yetersiz beslenmektedir. Öğün atlanınca fast-foodlar devreye girmektedir.

Aile kahvaltının önemini çocuğa anlatırken; Kahvaltının ileriki yılları da olumlu etkileyecek alışkanlık olduğunu, güne iyi başlangıç yapmanın iyi bir sırrı olduğu belirtilmeli kilo kontrolünde bile atlanmaması gereken bir öğün olduğu anlatmalıdır.

3.Şişmanlık: Genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı şişmanlık bazen çocukluk ve ergenlik çağında önemli sorun olmaktadır. Aşırı yeme alışkanlığı bazen ailesel kaynaklı bir sorunla da ilgili olabilir.  

Uygunsuz beslenme alışkanlığı ve hareketsiz yaşamda çevresel faktörler olarak şişmanlıkta rol alır. Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen zamanın artması ve bunların karşısında yüksek enerjili ve düşük besleyici değeri olan besinlerin alınması, dersler sebebi ile çocukların evde işlere yardım etmelerinin azalması, servis ile okula kadar gitme, yürüme ve spor alışkanlıklarının olmaması şişmanlığa davetiye hazırlar.

Şişman çocuğu tedavi ederken diyet, egzersiz ve aile beraber davranış tedavisi gerekmekte tedavi de ani kilo kayıplarından büyüme geriliğine yol açacak kısıtlamalardan kaçınılmalıdır.

4.Raşitizim: Hızlı büyüme sırasında D vitamini sınırda olanlarda raşitizm gelişebilmektedir.

    5. Anemi (kansızlık ): Ailenin kırmızı eti tüketememesi veya çocuğun bu yiyeceği tüketmemesi anemiye zemin hazırlar. Bazı çocuklar ise az miktarda yeşil sebze ve meyve tüketmeleri sonucu alınan C vitamini azalır, sonuçta demirin emilimi için önemli olan vitamin azalmış olur.

6. Diyet ile ilgili olarak davranış bozuklukları: Hiperaktivite çocuklarda uzun süreli var olan kalıcı motor aktivite olarak göze çarpmaktadır. 1-16 yaş arasında ve erkek çocuklarda sık görülmektedir. En sık 6 yaş civarında görülmektedir. Kısa süren konsantrasyon gücü, patlayıcı tarzdaki hareketler, aşırı duyarlılık, baş ağrısı ve solunum sıkıntısı gözlenen bulgulardır. Sebep olarak genetik, besin alerjisi, ailenin karşı tutumları ve hamilelikte sigara içimi bulunmaktadır.

7. Diş Çürükleri: Karbonhidrat yönünden zengin gıda ile beslenme ve sonrasında diş temizliğinin 15 dakika içinde yapılmaması diş çürüğü yapan mikroorganizmaların çürük oluşturmasına zemin hazırlamaktadır. Okulda diş fırçalanma ile mekanik temizlik yapılamıyorsa ağzı çalkalama ile gıda artıkları ağızdan uzaklaş- tırılmalıdır.

OKUL ÇOCUĞUNDA BESLENME DURUMUNUN İYİLEŞTİRİLMESİ Beslenme durumunun yeterliliğini öğrenmek için boy uzaması izlenmelidir. Beslenme ve yeme alışkanlıkları için anne ve baba çocuğa YOL GÖSTERİCİ olmalıdır. Çocuğun beslenmesinde diyetinin yeterli olduğunun diyet uzmanı tarafından takibi gerekir. Beslenme, spor ve fiziki aktivite çocuğun normal gelişimini destekleyecek şekilde olmalıdır. Çocuğun kilosu fazla ise egzersizi artırma ve enerji alımını azaltma yolu için aile-çocuk teşvik edilmelidir

OKUL ÇOCUĞUNDA BESLENME DURUMUNUN İYİLEŞTİRİLMESİ Beslenme ile ilgili diş çürükleri gelişimi riski en aza indirilmelidir. Çocuğun gıda seçiminde yardımcı olunmalıdır. Diyetin yağ, kolesterol, şeker, tuz içeriği açısından kısıtlanması sağlanmalıdır. Çocuğun lifli gıdaları seçimine yardımcı olunmalıdır( yaş+5 gr veya vücudun her kilogramı için 0.5 gr lif verilmelidir). Uygun besin seçenekleri ile demir takviyesi sağlanmalıdır.

Sonuç: GÜNLÜK BESLENME VE AKTİVİTE PLANI 5 porsiyon meyve ve sebze tüketimi (3 porsiyon meyve 2 porsiyon sebze ). 3 porsiyon süt ve ürünleri tüketimi. 5 porsiyon et, yumurta, kurubaklagil tüketimi. 8 porsiyon ekmek ve tahıl tüketimi. 2 saat ders çalışma ve kitap okuma ve fiziksel aktivite. 1 saat bilgisayar, televizyon ile ilgilenme. 0 şeker tüketimi.

TEŞEKKÜRLER