Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül Seçim Sistemleri Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül

Demokrasi için ideal bir seçim sisteminden bahsedilemez Demokrasi için ideal bir seçim sisteminden bahsedilemez. Her durumda çeşitli kusurları ve olumlu özellikleri olan alternatifler arasından birisi seçilmektedir. Seçim sistemini seçerken siyasi yapı, siyasi kültür, parti sistemi ve temel toplumsal/siyasi sorunlar esas alınırken en uygun olanını seçmek gerekmektedir.

Temel iki seçim sistemi I- Çoğunluk sistemleri a- Dar bölge /tek adlı b- Geniş bölgeli / çok adlı /liste usulü çoğunluk sistemi Ya da a- tek turlu: İngiliz (dar bölge), ABD, Kanada, Alman Bundestag’ın (federal meclis) yarısı b- iki turlu: Fransız (dar bölge) II- Nisbi temsil sistemleri III- Karma sistemler

Dar bölge çoğunluk sistemi Duverger’e göre bir sosyolojik yasa olarak, dar bölge seçim sistemleri her zaman iki kanatlı bir demokrasiye yol açar. Sistem ikiden fazla partinin yaşamasına izin vermez. Sistemin yararları: Basit bir sistem Yönetimde istikrar / koalisyonlara gerek kalmaz Dar bölge seçmen ile seçileni birbirlerine yaklaştırır. Aday kalitesi önem kazanır, milletvekillerinin şahsi nitelikleri öne çıkar. Seçim kampanyaları daha az maliyetli ve rahat olur.

Sistemin zararları: Temsilde adalet ilkesini zedeler. Küp kanunu: Seçimlerde alınan oy oranları 2/3 ise, temsilci oranları 2 üstü 3 / 3 üstü 3 = 8 / 27 olabilir. Alınan oy ile milletvekilleri oranı çok farklı olabilir. Milletvekillerinin seçmenlere yakınlığı yerel eğilimler önplana çıkabilir, iş takibi vs görülebilir. Yerel nüfus sahibi unsurlar öne çıkar. Seçim politika dışı kişisel konulara yoğunlaşabilir. Seçimi kazanan milletvekilleri kendi güçlerine dayandıkları için partilerde merkezkaç eğilimler görülebilir.

Geniş bölge çoğunluk sistemi Olumlu yanları: Seçmen-seçilen yakınlaşması Benzer partiler arasında yakınlaşma eğilimi Zararları: Yönetimde istikrar olmayabilir. Koalisyonlar olabilir. Parti sayısını azaltmaz. Adaletsiz sonuçlar çıkabilir. Partiler arası ittifaklarda ahlak dışı özellikler görülebilir. Sağ ve sol arasındaki bölünmeleri arttırabilir. Seçim süreci uzun ve pahalıdır.

Nisbi temsil sistemi I- Artık oy bırakan sistemler En yüksek bakiye En büyük ortalama: büyük partilere üstünlük Milli bakiye II- Artık oy bırakmayan sistemler d’Hondt yöntemi: büyük partilere hafif bir üstünlük Sainte Lague yöntemi

1 Nispi temsil sistemi genellikle daha adaletli bir sistemdir. Ancak seçim sonuçlarının istikrarlı hükümetler çıkarması daha az görülür. Koalisyon hükümetleri daha fazla görülür.

Seçim sistemleri ile parti sistemleri arasındaki ilişki Duverger’e göre: Tek turlu basit çoğunluk sistemi iktidarın büyük ve bağımsız partiler arasında el değiştirdiği iki partili sistemi teşvik eder. İki turlu çoğunluk sistemi yumuşak, bağımlı ve nisbeten istikrarlı partilerden oluşan bir çok partili sistemi teşvik eder. Nisbi temsil sistemi sert ve bağımsız partilerden kurulu bir çok-partili sistemi teşvik eder.

Türkiye’de seçim sistemleri Seçimler Seçim Sistemi Hükümet Türü 1950 Çoğunluk Tek parti hükümeti 1954 1957 1961 Seçim çevresi barajlı d’Hondt Koalisyon 1965 Milli bakiye 1969 Barajsız d’Hondt 1973 1977 1983 Ülke barajlı d’Hondt 1987 Ülke ve seçim çevresi barajlı d’Hondt 1991 1995 1999 2002

Parti 1950 1953 1957 Oy oranı Milletvekili Temsil oranı Aşırı temsil DP 53.3 420 85.4 32.1 56.6 505 93.2 36.6 47.3 424 69.5 22.2 CHP 39.9 69 14.2 -25.7 34.8 31 5.7 -29.1 40.6 178 29.2 -11.4

Seçimlerde adaletsiz başka öğeler Seçim barajları Garrymandering (seçim bölgeleri ile oynamak)

Dar bölge seçim oyunu: Sonuç: Y’ye 3 milletvekili A bölgesi: X partisi:45 Y partisi: 55 C Partisi X partisi 45 Y partisi 55 B Bölgesi X Partisi 45 Y Partisi 55

Dar bölge seçim oyunu: Sonuç: X’e 2 milletvekili gider A bölgesi: X partisi:23 Y partisi: 55 C Partisi X partisi 56 Y partisi 55 B Bölgesi X Partisi 56 Y Partisi 55