ZİHİN ENGELLİLERE OKUMA-YAZMA ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Mine BAŞAL Başal, 2002

Okuma-Yazmanın temel becerilerini kazandırmak. AMAÇ: Okuma-Yazmanın temel becerilerini kazandırmak. Bunun için; a) okuma-yazma öğretimine yeterince hazırlamak, b) okuma ve yazma için gerekli doğru alışkanlık ve becerileri kazandırmak, c) okuma ve yazma zevkini kazandırmak gerekir. Başal, 2002

BAŞARILI BİR ÇALIŞMA İÇİN; İyi bir hazırlık ve planlama, Öğrencileri tanıma ve düzeylerine uygun çalışma, Yöntemi belirleme, Deneyimli öğretmen ve alanda çalışan uzmanlarla işbirliği, Ailelerle işbirliği Başal, 2002

İLKOKUMA YAZMA ÖĞRETİMİNE HAZIRLIK A. ÖĞRETMENİN YAPACAĞI HAZIRLIK 1) Bilgi yönünden hazırlanma 2) Gerekli araç ve gereçleri hazırlama 3) İlkokuma yazma öğretimini planlama 4) Yıllık plan hazırlama ve Türkçe konularını yıllık plana dağıtma 5)Dersliği öğretime hazırlama Başal, 2002

Gerekli Araç Gereçleri Hazırlama Çocuk oyunları Okuma araçları Oyun gereçleri Resimler ve resimli kitaplar Başal, 2002

İlkokuma Yazma Öğretimini Planlama İlkokuma yazma etkinliklerine ayrılacak zaman Alıştırma çalışmaları Cümlelerin seçimi Cümleleri yıllık plana dağıtma Başal, 2002

Dersliği Öğretime Hazırlama Dersliği çakici duruma getirme Gerekli araç gereçleri hazırlama Başal, 2002

I) Beden Gelişimi Yönünden: a) Görme b) İşitme c) Konuşma ÖĞRENCİLERİ TANIMA I) Beden Gelişimi Yönünden: a) Görme b) İşitme c) Konuşma d) Parmak, bilek, kol eklem ve kaslarının gelişimi Başal, 2002

Zihinsel Gelişim Yönünden a) Sayı kavrama durumu Ezbere sayma Eşyayı sayma Çokluğu birarada kavrama (bir bakışta sayma) b) Şekil kavrama durumu Çizgi çizdirme Yazı yazdırma Resim yaptırma Başal, 2002

İlkokuma Yazma Öğretiminde Kullanılan Yöntemler YÖNTEMİ BELİRLEME İlkokuma Yazma Öğretiminde Kullanılan Yöntemler 1) Harf Yöntemi 5) Cümle Yöntemi 2) Ses Yöntemi 6) Karma Yöntem 3) Hece Yöntemi 7) Öykü Yöntemi 4) Sözcük Yöntemi Başal, 2002

1) Çocuğu Okula Hazırlama: B. ÇOCUĞU OKUL VE ÖĞRETİME HAZIRLAMA 1) Çocuğu Okula Hazırlama: Araç gereçlerin adları, ne işe yaradıkları nasıl kullanıldıkları, okulun diğer bölümleri, okulda çalışanların tanıtılması... Bol bol oyun, kısa geziler, düzeye uygun filmler, kendi konuşma ve şarkılarının teypten dinletilmesi, yaşantılarının anlattırılması.... Başal, 2002

2) Çocuğu Okuma Yazma Öğretimine Hazırlama Görsel ayırt etmeyi geliştirici çalışmalar Görsel eşleştirmeyi geliştirici çalışmalar Görsel sıralamayı geliştirici çalışmalar İşitsel algıyı geliştirici çalışmalar İşitsel ayırt etmeyi geliştirici çalışmalar İşitsel eşleştirme çalışmaları Başal, 2002

El-göz koordinasyonunu geliştirici çalışmalar Devam... El-göz koordinasyonunu geliştirici çalışmalar El-parmak kas ve eşgüdümünü geliştirici çalışmalar Yazıda kullanılan araç-gereçleri ayırt etme çalışmaları Yazı araç-gereçlerini kullanma çalışmaları Çizgi çalışmaları Resimler üzerinde konuşturma Başal, 2002

Cümlenin çocuklara buldurulması Cümlenin büyük fişinin asılması CÜMLE ÖĞRETİMİ İzlenecek sıra; Cümlenin çocuklara buldurulması Cümlenin büyük fişinin asılması Öğretmenin yüksek sesle fiş cümlesini okuması Sınıfa okutulması (Sınıfça, grupça, bireysel) Öğretmen tarafından cümlenin tahtaya yazılması Tahtada yazılı olan cümlenin okunması Büyük kol hareketleriyle havada yazılması (öğretmen) Öğrenciler tarafından havada yazılması Başal, 2002

Küçük fişlerin öğrencilere dağıtımı Cümlenin küçük fişten okunması Devam... Küçük fişlerin öğrencilere dağıtımı Cümlenin küçük fişten okunması Küçük fişe bakılarak parmakla sırada yazılması Varsa kum masasında yazılması Sıra üzerinde fasulye,çöp vb. ile yazılması Başal, 2002

Tahtaya yazılması (öğrencilerce) Devam... Tahtaya yazılması (öğrencilerce) Alıştırma kitabından cümlenin buldurulması, fiş ile karşılaştırılması ve fişin kaldırılması Kitap üzerinde sırayla cümlenin üzerinden kalemle gitme, kesik çizgilerle yazılmış cümlenin üzerinden gitme, son olarak da boş çizgiler arasına yazma Başal, 2002

SÖZCÜK TANIMA ÇALIŞMALARI Ne Zaman Başlanmalı? Cümlelerde tekrar edilen daha önce geçmiş sözcükleri tanıyacak düzeye geldiklerinde (10-15 cümle). Hızlandırmak İçin: Yeni öğretilen cümleler eskileriyle karşılaştırılarak benzer yönleri buldurulabilir. Başlangıçta sınıftaki eşya adları ve sayı adlarının öğretimi sözcük kavramının pekişmesini sağlar. Başal, 2002

Hangi cümleden başlanmalı? Çözümlenecek ilk cümle kısa, çocukların iyi bildiği ve içinde diğer fişlerde tekrar edilen sözcükleri içeren bir cümle olmalıdır. Başal, 2002

İzlenecek Sıra (Fiş, makas, renkli kalemlerin getirileceği bir gün önceden söylenir.) Cümlenin büyük fişi tahtaya asılarak topluca ve bireysel olarak okutulur. Öğretmen cümleyi sözcükleri belirtecek biçimde okur. (Öğretmen cümlenin kaç defada okunduğuna dikkat etmelerini ister, okumu sonunda kaç kerede okunduğunu söyler.) Öğrenciler cümleyi küçük fişten okurlar. Öğretmen sözcükler ayrı renkte olacak şekilde cümleyi tahtaya yazar (Her birine sözcük dendiğini söyler). Başal, 2002

Sözcükler öteki fişlerde bulunur Devam... Sözcükler öteki fişlerde bulunur Büyük ve küçük fişler arasından bunlar ayrılır Benzer sözcükler alt alta gelecek şekilde tahtaya yazılır (Öğrenciler de küçük fişleri sıra üzerinde dizerler). Fişler okunur, okutulur Tahta silinir, diğer fişler kaldırılır, sadece çözümlenecek olan fiş kalır Büyük fişteki sözcüklerin ve noktalama işaretlerinin arasına dik bir çizgi çizilir. Sözcükler ayrı ayrı okutulur. Noktalama işaretlerinin adları söylenir. Başal, 2002

Küçük fişlerde aynı işlem yaptırılır (kontrol-yardım) Devam... Küçük fişlerde aynı işlem yaptırılır (kontrol-yardım) Büyük fiş kesilir (öğrenciler küçük fiş) Kesilen sözcükler ayrı ayrı karışık biçimde okutulur, sonra ilk şekline getirilir Çözümleme sonunda elde edilen sözcükler alt alta tahtaya yazılır, okutulur Çözümlenen cümle sayısı arttıkça elde edilen sözcüklerle yeni cümleler, metinler oluşturulur Kesilmiş fişler ayrı bir zarfta saklanır Tekrar için sözcük listesi, sözcük küpleri, tombala vb. oyunlar Başal, 2002

HECE TANIMA ÇALIŞMALARI Cümle öğretimi ve sözcük tanıma çalışmaları sürerken hece tanıma çalışmalarına geçilir. Ne zaman başlanmalı? Çocuklar farklı sözcüklerde geçen aynı heceleri tanımaya başladıklarında. Hızlandırmak için; Sözcük tanıma çalışmaları sırasında sözcüklerde geçen aynı hecelere dikkat çekmek, bu heceleri seçmelerine yardımcı olmak gerekir. Başal, 2002

Hangi cümle ya da sözcükten başlanmalı? İyi bilinen bir-iki heceli sözcüklerden Heceleri diğer sözcüklerde geçen cümlelerden. Dikkat edilecek nokta: Heceler işlek olmalı, yeni sözcükler türetmeye elverişli olmalı Başal, 2002

Aynı çalışma küçük fişlerle sıra üzerinde yaptırılır. İzlenecek Sıra (Çözümlenecek sözcük ya da cümle fişleri, makas,ve renkli kalem getirmeleri bir gün önceden söylenir) Cümlenin daha önceden ayrılmış sözcükleri yan yana getirilerek okutulur. Aynı çalışma küçük fişlerle sıra üzerinde yaptırılır. Büyük ve küçük fişlerde sözcükler birbirinden ayrılarak okunur, okutulur. Öğretmen her sözcüğü hecelerini vurgulayarak okur (Her sözcüğün kaç defada okunduğuna dikkat çeker ve büyük fişlerden 1-2 defada okunan sözcükler bulmalarını ister). Başal, 2002

Aynı işlemi öğrenciler küçük fişler üzerinde yapar. Devam... Çözümlenecek iki heceli sözcüklerin heceleri büyük fişte dikey çizgi ile ayrılır. Aynı işlemi öğrenciler küçük fişler üzerinde yapar. Büyük fiş kesilir, heceler tahtaya asılır okunur. Önce karıştırılarak sonra cümle oluşturularak okutulur. Öğrenciler küçük fişleri keserler, aynı çalışmalar küçük küçük fişlerle yaptırılır. Hecelerle yeni sözcük ve cümleler oluşturulur, okutulur yazdırılır. Başal, 2002

Oluşturulacak sözcükler anlamlı ve Türkçe Dikkat! Tekrarlar önemli Oluşturulacak sözcükler anlamlı ve Türkçe Oyunlar (hece piyangosu, tombala vb.) Değerlendirme Öğretilen hecelerden oluşturulmuş sözcüklerle birkaç cümlelik metin öğrencilere yazdırılır. İyi bilinen 4-5 sözcük yazdırılır. Söylenen hece, belirtilen sözcük ya da cümlede buldurulur, altı çizdirilir. Başal, 2002

HARF TANIMA ÇALIŞMALARI Diğer çalışmalar sürerken harf tanıma çalışmalarına geçilir. Okumayı kolaylaştıran öğe hece olduğundan harf tanımaya geçmek için acele edilmemelidir. Ne zaman başlanmalı? Öğrenciler farklı hecelerdeki aynı harfleri tanıyacak düzeye geldiğinde. Harf tanıma hece tanıma ile başlar (Ünlüler hem hece hem harftir). Ancak hece döneminde hece olarak tanıtılır. A’dan sonra na , ra gibi heceler getirilerek a-na, a-ra gibi sözcükler oluşturulmakta,’y’, ‘k’ vb. harflerle ‘ay’, ‘ak’ gibi sözcükler oluşturulmamaktadır. Başal, 2002

Hangi hece ya da sözcükten başlanmalı? En uygunu, daha önce ünlülerin bağımsız olarak geçtiği sözcükler Ünsüzlerin tanıtılmasına s, ş, r, z gibi sürekli ünsüzlerin bulunduğu koş, yaz, as, ver gibi sözcüklerle Çeşitli ünlülerle birleşerek anlamlı heceler, yani sözcükler oluşturmaya olanak veren n, k,l gibi harflerin geçtiği sözcükler ( an, en, in, on,ön, un, ün, ak, ek, ok, al, el, ol..) Alfabedeki harf sırasını izlemeye gerek yoktur. Başal, 2002

Sözcüğün büyük fişi asılarak öğretmen tarafından okunur İzlenecek Sıra Sözcüğün büyük fişi asılarak öğretmen tarafından okunur Hecelere ayrılarak okunur. A-li gibi. A’nın harf olduğu söylenir,bu harfin geçtiği sözcükler bulunur (-li üzerinde durulmaz) Ünsüzlerin tanıtılmasında: Ünsüzlerin ele alınış sırasına göre sözcükler saptanır Büyük fiş tahtaya asılır, birkaç kez okunur (Sözcük tek heceli değilse hecelere ayrılarak okunmalı, okutulmalı). Başal, 2002

Büyük fişten sonra küçük fişler kestirilir ve alıştırmalar yaptırılır Devam... Hece ele alınıp harflere bölünür (Harfin adı söylenmez, sesi tanıtılır (Koş’taki ünsüzler ke, şe olarak değil, kkk, şşş sesleri çıkarılarak tanıtılmalı). Elde edilen seslerle mümkün olduğunca tek heceli sözcükler oluşturulur (Koş’taki ‘k’ ve ‘ş’ nin önüne arkasına ünlüler getirilerek aş, eş, iş; harflerin arasına ünlüler getirilerek kaş, koş, kuş, şak, şık, şaş, kaşık, aşık gibi sözcükler oluşturulur). Büyük fişten sonra küçük fişler kestirilir ve alıştırmalar yaptırılır Başal, 2002

Alfabetik sıra gözetilmez Harfler elde edildikçe büyük ve küçük yazılış biçimleri aynı anda öğretilir (A-li, a-çıldı gibi. Bunların aynı harf olduğu, aynı sesi verdiği belirtilmeli, ne zaman büyük, ne zaman küçük yazıldığı açıklanmalı). Bu açıklamada özel ad olduğu belirtilmemelidir. Alfabetik sıra gözetilmez Harflerin tümü tanıtıldıktan sonra adları ve sırası söylenir. Başal, 2002