Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey İ LLER BANKASI personeli için hazırlanan eğitim kursu Kuyu Testi Umran Serpen FWC BENEFICIARIES LOT 4 Enerji ve Nükleer Güvenlik EuropeAid/127054/C/SER/multi “Doğrudan Jeotermal Enerji Kullanımına İlişkin İller Bankası’nın Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım” Proje EXERGIA S.A. tarafından yürütülmektedir ( Konsorsiyum üyesi )

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi Yapılmasının Sebepleri Jeolojik,sismik, karot, kuyu logu ve PVT verileri rezervuar/akışkan sistemin statik olarak açıklanmasını sağlar. Ek olarak, karot, kuyu logu, PVT “küçük”bir ölçek üzerinden veriyi sağlar, bu veriler genel olarak, yakın kuyu bölgelerinin temsilcileridir. Fakat, bu kaynaklardan gelen verilerin, yerinde(in-situ) koşulları temsil edip etmediği hakkında her zaman bir endişe vardır. Diğer taraftan, kuyu testi, yerinde(in-situ) ve dinamik koşullar altında “daha büyük” ölçekli olarak, kuyu/rezervuar sistemini temsil eden verileri elde etmek için endüstride kullanılan önemli bir araçtır.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testinin Amaçları Kuyu koşullarının değerlendirilmesi (Kuyu tamamlama, Kuyu içi depolama, zar(skin)). Rezervuar değerlendirmesi (geçirgenlik-üretim kalınlığı, kh, ve boyut). Rezervuar yönetimi (kuyu koşullarını gözlemlemek, ortalama rezervuar basıncı ve yer değiştirme süreçlerinde akışkan cephesini takip etmek). Rezervuar tanımlaması (jeolojik özellikler-fasiyes çeşitleri, faylar, engeller, ve akışkan cepheleri)

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi ile elde edilen bilgiler Kuyu Tanımlaması – Üretim/enjektivite potansiyeli (üretkenlik/enjektivite indeksi) – Zar(skin) – Verimli üretken kalınlık – Verimli hidrolik çatlak uzunluğu – Verimli yatay kuyu uzunluğu.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi ile elde edilen bilgiler(devam) Rezervuar Tanımı – Geçirgenlik – Rezervuar heterojenitesi (Doğal çatlaklar, katmanlar, kayaç özelliklerinin değişimi) – Sınırlar (uzaklık, büyüklük, ve şekil) – Toplam gözenekli hacim – Basınçlar (başlangıç p i ve ortalama p) – Rezervuar sıcaklıkları

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Bir Kuyu Testinin Tanımı Bir kuyu testi sırasında, geçici bir basınç tepkisi, üretim debisindeki geçici ve kontrollü bir değişim tarafından oluşturulur. Daha sonra, değişen üretim ile (yada enjeksiyon) kuyu/rezervuar sisteminin tepkisi(kuyu dibindeki basınç, sıcaklık ve/yada akış debisi) gözlemlenir. Daha büyük yada daha küçük derecelerdeki Tepki, kuyu/rezervuar sistem özelliklerinin karakteridir, ve bu yüzden çoğu durumda, tepki’den kuyu/rezervuar sisteminin parametrelerini anlamak mümkündür.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Basınç Düşüm(Drawdown)- Yükselim(Buildup) serisi q>0 Rate, q Time, t q=0 Bottomhole Pressure, P wf, bar Build-up Drawdown

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Basınç Göstergeleri Genel olarak, iki çeşit basınç göstergesi vardır: – Strain (Amerada göstergeleri-Bourdon Tüpü) – Quartz Bir basınç göstergesinin performansı genellikle şunlar ile karakterize edilir: – Çözümleme – Doğruluk – İstikrarlılık

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Ana Amaç Kuyu testinin ana amacı, kuyu üretim indeksini ve ortalama rezervuar basıncını belirlemektir.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Üretim indeksi Üretim indeksi, rezervuar basınç düşümüne maruz kalmış kuyunun akışkan üretebilme yeteneğinin bir ölçüsüdür. J= q(t)/[p(t)-p wf (t)], J=Üretim indeksi, ton/h/bar, yada kg/s/bar p(t)=Drenaj alanının ortalama basıncı, bar, p wf =Kuyu dibi akışkan basıncı, bar, q(t)=Üretim debisi, ton/h.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Üretim indeksi Çoğu parametrenin fonksiyonu – Aktarılabilirlik, kh/μ – Depolama (storavitiy), φcth – “Skin” hasarı, s – Kuyu’nun drenaj alanı, A – Kuyu ve rezervuar geometrisi

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Üretkenlik Testi

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Üretkenlik Testi Kuyu A yada B daha mı üretken? Neden C kuyusu düz çizgi Yerine eğri bir davranış sergiliyor?

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Üretkenlik Testinin Sınırlamaları Akış koşullarını stabilize kabul eder.(sabit durum yada görünüşte(pseudo)-sabit durum akış rejimleri). Parametrelerin bireysel değerlerinin belirlenmesine izin vermez (kh, skin, sınırlı girişli skin, non-Darcy term, vs.) Bu yüzden, parametrelerin bireysel değerlerine izin veren testlere ihtiyacımız vardır(gerçek olarak geçici)

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Basınç Düşüm(Drawdown)- Yükselim(Buildup) serisi q>0 Rate, q Time, t q=0 Bottomhole Pressure, P wf, bar Build-up Drawdown

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Fall-Off Enjeksiyon Testi

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Değişkenli-Debi Testi

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi Yorumu Kuyu Testi analizi üç temel aşama içerir: – Aşama 1: Model Tanımlama – Aşama 2: Model parametrelerinin Tahmini – Aşama 3: Sonuçların Doğrulanması

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi Analizinde Kullanılan Modeller Rezervuar çeşidi: Homojen, katmanlı, doğal çatlaklı, kompozit, kanal, heterojen. Rezervuar Sınırı: Sınırsız davranan, akış yok, sabit basınç, sızıntılı hatlar. Kuyu tamamlama: Dikey kuyu, eğimli kuyu, yatay, hidrolik çatlaklı.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu Testi Analizinde Kullanılan Modeller Rezervuardaki akış ve akışkan çeşitleri: Darcy akış, non-darcy akış, tek fazlı, çift fazlı, bileşimsel. Kuyu içi akış: Sabit kuyu içi depolama(wellbore storage) modeli, değişken kuyu içi depolama modeli.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Yarı logaritmik Yaklaşım-Radyal akış

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Sıvı dolgulu bir rezervuar içine doğru enjeksiyon kuyu performansı. Dairesel bir rezervuarın, merkezi bir kuyusunda tek fazlı akışkanların stabilize durum akışları için Darcy kanunu kullanılır.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Horner Çizimi infinite shut-in

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey MDH, Miller-Dyes-Huchkinson Metodu

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Konvansiyonel Yarı logaritmik analiz Yarı-logaritmik analizin ne zaman geçerli olacağını nasıl biliriz? Saha verisinin analizi sırasında, basınç verilerinin, yarı logaritmik koordinatlarının üzerinde düz bir çizgi olarak görülmesinin birçok gerekçeleri vardır. Yarı-logaritmik analizin geçerli olup olmadığının kararı, basınç verilerinin log-log çiziminden gelen doğrulamaya bağlıdır. Pratik bir karar olarak, yarı-logaritmik zaman, kuyu içi depolama ve skin etkilerini ortadan kaldırmak için birim eğimden veri ayrılması ile 1.5 döngü sonra başlar

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu içi depolama Dönemi Yüzey üretiminin başlıca, muhafaza borusundan(casing) akan sıvıdan dolayı olduğu zaman dönemine “kuyu içi depolama ağırlıklı akış” denir. Bu dönem sürecinde, rezervuar sıvı üretmez, ve zamana karşı basınç verisi rezervuar bilgisini içermez.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu içi depolama katsayısı C, kuyu içi depolama katsayısı olarak gösterilir ve birimi bbl/psi dir. Kuyu dibi akış basıncının 1 psia düşmesi durumunda, kuyuiçinde olan üretilecek akışkanın hacmini verir. Sıkıştırılabilirlikten dolayı Kuyu içi depolama katsayısı: C=c w *V w - c w = Kuyu içi akışkanın sıkıştırılabilirliği, 1/psi - V w = Kuyu içi hacmi, bbl

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kuyu içi depolama katsayısı Sıvı seviyesinin değişmesinden kaynaklanan kuyu içi depolama katsayı şu şekilde verilir: C= 144*A c /5.615*ρ A c = Sıvı seviyesi değişimlerinin olduğu kesit alan, ft 2. ρ = Kuyu içindeki akışkanın yoğunluğu, lbm/ft 3.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Skin(zar) Etkisi Uygulamada, skin etkisi birçok faktörden dolayı oluşabilir: – Çamur süzüntüleri ve çamur katılarının işgali nedeniyle formasyonun zarar görmesi. – Kısmı penetrasyon. – ince tanelilerin migrasyonu. – Non-Darcy akış.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kısmı penetrasyından dolayı Skin etkisi Kısmı penetrasyon, kuyu ve rezervuar arasındaki temas yüzeyinin azalması anlamına gelir. Kırıklı(çatlaklı) kuyularda, kısmı penetrasyondan kaynaklanan skin, kırıklar bu yüzeyi arttırdığı için beklenmez. Bourdet, (2002) belirtmiştir ki; sınırlı giriş kuyularında, kuyu hasarı çok daha fazladır ve toplam skin yüzlerce değere ulaşabilir.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Non-darcy (darcy olmayan) akış Non-darcy akış etkileri, bazı jeotermal kuyularındaki üretim testleri süresince gözlemlenmiştir. (Satman et al., 2001 ve Onur, 2004). Bu kısmı kuyulardaki yüksek debili enjeksiyonlar, kuyu dibinde non-darcy akışa sebep olabilir, ki böylece bu da, enjeksiyon basıncını arttıracaktır.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Temizleme öncesinde ve sonrasında Drawdown(düşüm) Testi.

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Temizleme öncesinde ve sonrasında Build- up(yükselim) Testi

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey XXX kuyusunda asit testleri öncesi ve sonrası için Horner çizimi (Serpen & Onur, 2001).

Member of Consortium This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey XXX kuyularında asit build-up testleri öncesi ve sonrası için karşılaştırma (Serpen & Onur, 2001).