ÇOCUKLARDA VE GENÇLERDE ÖZGÜVEN GELİŞİMİ

Anne-baba olarak hepimiz, çocuklarımızın sınıfta tedirgin olmadan parmak kaldırıp öğretmene anlamadıklarını sorabilmelerini, düşüncelerini kendinden emin bir şekilde ifade edebilmelerini isteriz.

Bütün bunların çocuğunuzun özgüven gelişimiyle direk ilgili olduğunu hiç düşündünüz mü?

Özgüven sadece okul yaşamında değil, kişisel ve sosyal yasamda da önemlidir.

Araştırmacılar, birbirlerini tamamlayan iki çeşit özgüvenden bahsetmektedirler. Bunlardan birincisi iç, diğeri dış özgüvendir.

İç özgüven, kendimizden memnun ve kendimizle barışık olduğumuza dair inancımız ve bu konuda hissettiklerimizdir.

Dış özgüven ise dışarıya kendimizden emin olduğumuz seklinde verdiğimiz görüntü ve davranışlardır.

I Ç Ö Z G Ü V E N A) KENDINI SEVME:

Kendini seven çocuklar hem duygusal hem fiziksel gereksinimlerine değer verirler.  Kendi ihtiyaçlarını başkalarınınkilerle eşit olarak değerlendirirler. İstedikleri şeyleri elde etme konusunda suçluluk duymazlar. İhtiyaçlarının karşılanmasını hakları olarak görürler.

Övgü almayı ve ödüllendirilmeyi açık açık talep ederler. Başkalarının kendileri ile ilgilenmesinden ve kendileri için bir şeyler yapmasından çok hoşlanırlar. İyi nitelikleriyle gururlanır ve bu niteliklerinden daima yararlanırlar. Başkalarını, mutluluklarını ve yaşamlarını sabote edecek şeylerden kaçınırlar.

B)  KENDINI TANIMA       Kendini tanıyan çocuklar güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadırlar. Hiçbir zaman kalabalığın içinde kaybolmazlar. Kendi değerlerini bilirler. Kendilerine uygun arkadaşlar bulurlar.

Başkalarının görüşlerine açıktırlar ve eleştirildiklerinde hemen savunmaya geçmezler. Eksik yönlerini geliştirme ve değiştirme özellikleri vardır. Yapıcı olacağına inanırlarsa yardim almaya açıktırlar.

C) KENDINE AÇIK HEDEFLER KOYMA: Kendilerine başarabilecekleri hedefler belirlerler. Bunları başarmak içinde başkalarına bağımlı olmazlar. Yeterince motive oldukları için başkalarına kıyasla hedefleri gerçekleştirmede daha istekli ve enerjiktirler.

Tutarlı davranırlar çünkü hedef belirlerken en ayrıntılı noktaları önceden tahmin edebilirler. Özeleştiriyi öğrenmişlerdir. Kendi ilerlemelerini kontrol edebilirler. Kolay karar verebilirler.

D) POZITIF DÜSÜNME Pozitif düşünen çocuklar iyi deneyimler yasama ve bunlardan iyi sonuçlar elde etme konusunda umutları vardır. İnsanlar hakkındaki düşünceleri genellikle olumludur. Her sorunun bir çözümü olacağına inanırlar.

Geleceğin geçmişten daima daha iyi olacağına inanırlar. Yaşamlarındaki değişikliklere çabuk uyum sağlarlar. Değişikliklerin insani ilerletip geliştireceğine inanırlar.

D I Ş Ö Z G Ü V E N      A) ILETISIM

İletişim konusunda beceriler kazanmış olan bir çocuk başkalarını anlayışla, sakin ve dikkatle dinleyebilir. Her yastan ve her kesimden insanla konuşacak bir şeyler bulabilirler.

Yüzeysel konulardan, daha derin sohbetlere ne zaman, nasıl geçeceklerini bilirler. Başkalarının sözsüz ifadelerinden ve beden dilinden anlarlar. Utanıp sıkılmadan toplum önünde konuşurlar.

B) KENDINI IYI IFADE EDEBILME: Kendini iyi ifade eden çocuklar, dolaysız yoldan ve açıkça gereksinimlerini söylerler.  Kendilerinin ve başkalarının haklarını korurlar. Teşvik etmeyi bilirler ve karşısındakinin de kendisini teşvik etmesini isterler.

Övgüyü kabul ederler, başkasını övebilirler. Gerektiğinde etkin bir şekilde şikayet ve mücadele ederler.

C) DUYGULARINI KONTROL EDEBILME: Duyguları ile başa çıkabilen çocuklar duygularının esiri olmazlar. Beklenmedik davranışlar göstermezler. Korkuları ve endişeleri ile başa çıkabildikleri için riskleri göze alabilirler.

Mutsuzluklarının kendilerini sürekli engellemesine izin vermedikleri için sıkıntılı dönemlerini kısa sürede atlatabilirler. Anlaşmazlık olduğunda kendilerini iyi savunurlar.

Kıskançlık, öfke gibi doğal olan duyguları yaşadıklarında suçluluğa kapılmazlar. İlişkilerinde neşe, sevgi ve mutluluk ararlar. Kimseye körü körüne kapılmazlar.

ÖZGÜVENLİ ÇOCUK NASIL YETİSTİRİRİZ?

Şartsız Sevgi Göstermek Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek Açık isteklerde bulunmak Dinlemeyi öğrenmek Çocuğun duygularını ciddiye almak Çocuğun varlığını kabul etmek Değerlendirecek günlük bir şeyler bulmak Çocukla yalnız vakit geçirmek Çocuğun bazı şeyleri kendisinin yapmasına izin vermek

KAPLAN ve AİLESİ Bir ormanda kaplan ailesi yaşamaktadır. Bir gün bu ailenin bir yavruları olur ve baba bu duruma çok sevinir ve dişi kaplana; “Bizim oğlan bir kahraman olacak” der. Yavru kaplan biraz büyüdüğü zaman anne kaplan babayı memnun etmek için avladığı avı yavrusuna verip, onu babasına göstermesini ister. Baba bunu görünce sevinir ve “benim oğlum bir kahraman oldu” der. Anne kaplan babanın sevincini görünce bunu her gün yapmaya karar verir. Derken günlerden bir gün baba kaplan ölür ve anne yavrusundan avlanmasını ister. Yavru kaplan; “anne sen bana avlanmayı öğretmedin ki ben nasıl avlanayım” der. Anne yavruya hak verir ve avlanmaya devam eder, derken bir gün anne ölür. Yavru kaplan çok şaşırır. Ne yapacağını bilmez ve ormandaki kurtların, tilkilerin ve çakalların artıklarıyla karnını doyurmaya başlar. Böylece yavru kaplan hayatının sonuna kadar ormanda ki hayvanların alay ettiği bir kaplan olarak hayatını sürdürür.

Çocuğun özel eşyalarına saygı göstermek Çocuğun düşüncelerine saygı göstermek Çocuğun yeteneklerini kabul etmek Çocuğun tercihlerine saygı göstermek Çocuğun önemli olanını vücutları olmadığını öğretmek. Asıl önemli olan iç güzelliktir. Çocuk içine kapanıksa yardım etmek

Sevgiyi fiziksel olarak ifade etmek Çocukla göz seviyesinde konuşmak Çelişkili mesajlar vermekten sakınmak Duygularınızı çocukla paylaşmak Her çocuğun tek olduğu üzerine odaklanmak

Güçlü oldukları konularda büyüklerine yardımcı olmalarına izin verilmesi. Yaptığı işe karışmayarak duyulan güvenin belli edilmesi. Onunla zaman geçirerek önemli olduğunun kanıtlanması.

Onların düşünce ve inançlarının eleştirilmeden dinlenmesi. Potansiyellerini sınamaları için riske atılmalarının teşvik edilmesi. Yaptığı işlerle ilgili ona olumlu tepkiler verilmesi.

Çocuğa yönelik eleştirilerin dolaysız, açık ve dürüst olması. Kendisini tanıması için sosyal etkinliklere (Resim, tiyatro, spor.... vb.) yönlendirilmesi. Karşılaştırma yapmaktan kaçınılması.

Çocuğun sınırlarını göz önünde bulundurarak çok zor hedefler belirlememesine yardımcı olunması.

Hedeflerine ulaşmada geçtikleri her aşama için teşvik edilmesi. (Daha uzun birlikte olmak, hafta sonu sinemaya birlikte gitmek, evde parti yapmasına izin vermek.....vb.)

Onların hedeflerine saygı gösterilmesi. * Olumsuz düşüncelerini bir kenara bırakarak kendileri adına olumlu şeyler söylemeleri için cesaretlendirilmesi.

Düşüncelerinde genelleme yapmalarının engellenmesi. ("Sınav konularının hiçbirini öğrenmemiştik" yerine "Sınav konularının bazılarını öğrenmemiştik" .... vb.)

Düşüncelerindeki abartılı ifadelerin daha doğru ifadelere yöneltilmesine yardımcı olunması ("Öğretmen beni hiç dinlemiyor" yerine "Soru sorduğumda bazen öğretmen beni dinlemiyor".....vb.)

Sık sık konuşma fırsatı verilmesi ve düzenli aralıklarla çeşitli konularda sohbetler edilmesi. * Kültür farklılıkları, farklı insanlar ve durumlar hakkında tartışmalar yapılması.

Beden dilinin önemi üzerinde durulması. Ev içinde ve dışında başarabileceği sorumluluklar verilmesi. (Sofrayı kurma, telefon faturasını yatırma, ufak tefek alışveriş yapma.... vb.)

Değişik yaş gruplarındaki insanların bulunduğu ortamlara girmesine fırsat yaratılması. Pozitif düşüncelerin paylaşılarak olumlu düşünme yeteneğinin geliştirilmesi.

Sizlere sunduğumuz bu önerileri adım adım gerçekleştirerek özgüven gelişimine yardımcı olacağınıza inanıyoruz.

KAYNAKLAR: 1) "Kendine güvenen çocuk yetiştirme, Gael Lindenfield, 1997" 2) "Çocuk eğitiminin anahtarı Özgüven, Tony Humphreys, 1996 "