İLAÇLAR NASIL ÜRETİLİR? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Ab.D. İLAÇLAR NASIL ÜRETİLİR? Sahte İlaç Nedir? LLMBİR Derneği Hastalara Yönelik Bilgilendirme Toplantısı 18 Mayıs 2012 ATO Congresium - ANKARA

İlaç; ….tıpta kullanılan ve biyolojik etkinliği olan saf bir kimyasal maddeyi ya da ona eşdeğer olan bitkisel veya hayvansal kaynaklı, standard miktarda aktif madde içeren bir karışımı ifade eder. DSÖ ise ilacı “fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları, alanın yararı için değiştirmek veya incelemek amacıyla kullanılan veya kullanılması öngörülen bir madde ya da ürün” olarak tanımlar. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

 Tıpta hastalıkların önlenmesi, tedavi veya tanısında kullanılmalı Bir Ürüne İlaç Diyebilmek İçin;  Tıpta hastalıkların önlenmesi, tedavi veya tanısında kullanılmalı  Bir veya birkaç aktif (etki gösteren) madde içermeli  Hangi aktif maddeleri içerdiği bilinmeli  İçerdiği aktif maddelerin miktarı bilinmeli  Yan tesirleri (zararlı etkileri) az veya hiç olmamalı; faydası zararlı etkilerinden fazla olmalı İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

1- Doğal Kaynaklar 2- Sentetik İlaçların Kaynakları: a- Bitkiler b- Hayvanlar c- Mikroorganizmalar d- Madenler (mineraller) 2- Sentetik İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Bir ilacın ilaç olana dek maliyeti: 802 milyon $ İLAÇ GELİŞTİRİLME SÜRESİ Laboratuvardan Eczaneye 16 - 20 Yıl Bir ilacın ilaç olana dek maliyeti: 802 milyon $ İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Bir İlacın Geliştirilme Aşamaları:  Hedefin belirlenmesi, aday moleküllerin biyosentezi veya doğal yollardan elde edilmesi  Klinik öncesi çalışmalar  Klinik çalışmalar  Onay (ruhsatlanma) ve piyasaya çıkış İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

İLAÇ GELİŞTİRİLME AŞAMALARI ONAY İlaç olabilecek moleküllerin keşfi Klinik öncesi çalışmalar Klinik çalışmalar FAZ-I FAZ-II FAZ-III FAZ-IV 1 ilaç 5000 – 10000 bileşik 250 bileşik 5 - 10 bileşik 2 - 5 bileşik 2 bileşik 3-6 YIL 6-7 YIL 2-3 YIL ∞ YIL İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Klinik Öncesi Çalışmalar Hücre, hücre kültüründe çalışmalar: İzole organ çalışmaları: -Farmakolog -Eczacı -Biyokimyacı -Hücre biyoloğu -Klinisyen hekim -Toksikolog Deney hayvanları çalışmaları: İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Klinik Öncesi Çalışmalar Molekülün öngörülen etkilere sahip olup-olmadığının araştırılması Molekülün toksik etkilerinin araştırılması Hayvanlar üzerinde oluşturduğu etkilerin incelenmesi İlaç adayının barsaklardan emilimi, organlara ulaşması, metabolize edilmesi, vücuttan atılmasının incelenmesi -Farmakolog -Eczacı -Biyokimyacı -Hücre biyoloğu -Klinisyen hekim -Toksikolog İlaç adayının en iyi dayanacağı ve vücudun en fazla yararlanabileceği formülasyonunun araştırılması Tedavide kullanılabilecek ilaç şekillerinin (tablet, kapsül, ampul, krem vb) araştırılması İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Klinik Çalışmalar FAZ – I FAZ – II FAZ – III İlacın insana ilk uygulandığı dönem 20 – 100 sağlıklı gönüllü Önce düşük doz ilaç, sonra doz artırılışı Doz ayarlaması, ilaç-ilaç veya ilaç-gıda etkileşimleri, ilaca dayanç, ilacın insanda metabolizmasının tespiti FAZ – II İlacın seçilmiş hasta grubunda etkililik ve güvenlilik çalışması 100 – 500 gönüllü hasta FAZ – III 2000 – 3000 gönüllü hasta Erişkinler yanında çocuk ve yaşlılarda da denemeler yapılır FAZ – IIIa İlacın terapötik etkililiği, ters ilaç reaksiyonları, yarar-zarar oranı ve diğer ilaçlarla kıyaslanması FAZ – IIIb (Ruhsat başvurusu) İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Klinik Çalışmalar Ruhsat Alınması FAZ – IV Ülkenin sağlık otoritesine yapılan başvuru sonrasında ruhsat alınır. Ülkemizde ruhsatlandırma T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır. İlaç ruhsatlandırıldıktan sonra yapılan çalışmalardır. FAZ – IV İlacın etkililiği daha fazla hastada denenir. İlacın güvenliliği daha fazla hastada denenir. Yeni çıkan ilaçlarla etkileşmeleri araştırılır. İlacın uzun dönemdeki yan tesirleri tespit edilebilir (Farmakovijilans) İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Sentetik İlaçlar Bitkisel İlaçlar Bitkisel Ürünler İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Doğal/Sentetik ayırımı, gerçekte var olmayan ve “sentetik” olarak üretilen bir yanılgıdır. Doğal ilaç Kullanıldığı Yer Yan Tesir Morfin Ağrı kesici Solunum durması Aspirin Ateş düşürücü, ağrı kesici İstenmeyen kanamalar Digoksin Kalp yetmezliği tedavisi Kalpte aritmi Kolşisin Gut, FMF Kanlı ishal Kürar Kas gevşetici Solunum felci Amanita phalloides Mantar KC, kalp, böbrek hasarı Sibutramin Kilo kaybı İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Çeşitli farmakolojik özelliklere sahip birçok değişik tipte kimyasal bileşik içeren çok sayıda bitkisel ekstre ürünlerine mağazalardan rahatlıkla ulaşılabilmektedir. ANCAK!.. …ekstrelerin bileşimi ve konsantrasyonu; -Coğrafi kaynağa -Hasat sırasında bitkinin gelişme evresine -Hasat sonrası maruz kaldığı uygulamalara -Stabilitesine -Kontaminasyona maruz kalmasına …bağlı olarak değişebilmektedir. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Ayrıca!.. …Sentetik ilaçlardan farklı olarak, bitkisel ürünlerin tedavide kullanımlarına ait bilgiler yüzyıllar boyu insanlar tarafından denenmeleri ve yapılan gözlemlerle elde edilmiş olmakla birlikte; 1-Yeterince gerçek farmakolojik çalışma yapılmamış, 2-Etki mekanizmaları, yan etkileri, ilaçlarla olan etkileşmeleri deneysel ve klinik çalışmalarla gösterilmemiştir. …Yaygın olarak doktora danışmadan kullanılmaları nedeniyle çok sayıda yan tesirler ortaya çıkmakta; özellikle yaşlılarda (fizyolojik fonksiyonlar da gerilediği için) ve kemoterapi uygulanan hastalarda morbidite ve mortalite yönünden birçok olumsuz etkilere neden olmaktadır. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Echinacea Purpurea Magnus Önemli bir husus!.. Çeşitli çalışmalar reçeteli ilaç kullananların % 14-31’inin klasik ilaçlarla bitkisel ürünleri birlikte kullandığını göstermektedir. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Bitkisel ürün İlaç Ters etki BİTKİSEL ÜRÜN – İLAÇ ETKİLEŞMELERİ Aloe Digoksin, furosemid, tiazid grubu diüretikler Potasyum kaybında artış, ilaç etkisinde değişiklikler Zencefil Antidiyabetik ajanlar Ek hipoglisemik etki Ginkgo Tiazid grubu diüretikler Hipertansiyon Kava Levadopa Atorvastatin, metotreksat Etkide azalma Kc. hasarı riski artışı St John’s wort (Binbirdelik otu) Paroksetin, sertralin Letarji, serotonin sendromu riskinde artış St John’s wort İrinotekan Metabolizmasında hızlanma Saw palmetto Kontraseptifler, estrojen Antiestrojenik etki Ekinezya, ginseng İmmünosupresör ajanlar İmmünosupresör etkide azalma, immün sis.  Sarımsak (garlic) Antidiyabetik ilaçlar Kan şekerinde aşırı düşme İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Bitkisel Ürünlerin Kullanımında Önemli Bir Problem!.. Ortaya çıkan ters reaksiyonların ve bitkisel ürün-ilaç etkileşmelerinin bildiriminin yapılmamasıdır. Bildirim yapılsa dahi kalitesi iyi olmamaktadır. Tüketiciler sıklıkla bitkisel ürünlerin tamamen masum olduğuna inanmakta ve ortaya çıkan ters reaksiyonları ilaç veya bitkisel ürünlerle tedavi edilmesi gereken başka yeni bir hastalık olarak algılamaktadırlar. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

İlaç Kullanırken Bitkisel Ürün Kullanımından Kaçınmak Gereklidir!.. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

SAHTE İLAÇ 1-Etken madde miktarı eksik, fazla ya da hiç etken madde içermezler. 2-İçerdiği yardımcı maddeler orjinalinden farklıdır. 3-Miadı (kullanım süresi) dolduğu halde miat etiketi değiştirilerek yeniden kullanılmak üzere piyasaya verilirler. 4-Sahte ilaç üreticileri genellikle Sağlık Bakanlığından onay almış, ruhsatlı olan ve tüketimi çok fazla olan ilaçların sahtesini pazarlarlar. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

SAHTE İLAÇ NASIL ANLAŞILIR? 1-Satış fiyatı genellikle piyasa fiyatının çok altındadır. 2-Ambalajlarında tahrifat vardır. Kazıntı izleri vb olabilir. 3-Ambalajlarda, kâğıt dokusu, etiketlerin boyutu ve kalınlığı, ayrıca kâğıdın parlaklığı veya cilasında farklılık mevcuttur. 4-Satışları çoğunlukla internet üzerinden gerçekleştirilmektedir. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

Sahte ilacın kaynağı Türkiye 15 Mayıs 2012 Sahte ilacın kaynağı Türkiye ABD yeni bir sahte kanser ilacı vakasıyla sarsılıyor. Roche tarafından üretilen kanser ilacı Avastin’in Türkiye’de satılan versiyonlarının sahtesi ABD’de ortaya çıktı... Türkiye’de satılan Altuzan adlı kanser ilacının sahtelerinin ABD’ye ihraç edildiği belirlendi. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), geçen Şubat ayında ortaya çıktığı gibi içerisinde kanseri engelleyecek etken madde bevacizumab bulunmayan sahte kanser ilaçlarının tespit edildiğini açıkladı. İlaçları ABD’li doktorlara İngiliz Richards Pharma adlı şirket sattı. Şirketten yapılan açıklamada ilaçların Türkiye’den 120 kutu olarak getirtildiği belirtildi. Bu kutuların 38’i ise ABD’ye doğrudan gönderildi. Geri kalanlar yine ABD’ye ilaç ihraç eden başka bir İngiliz distribütöre satıldı. FDA yetkilileri, seri numarası B6021 olan bütün ilaçların sahte olduğunu açıkladı. Yetkililer kalın bağırsak, böbrek, akciğer ve beyin kanseri tedavisinde kullanılan ilaçların sahte versiyonlarında hiçbir etken madde bulunmadığına dikkat çekti. Bir FDA sözcüsü ABD’li hastaların bulunan sahte ilaçlardan kullanıp kullanmadığının bilinmediğini söyledi. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR: İLAÇ TEMİNİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR:  Doktor reçetesi ile mutlaka eczaneden temin edilmelidir.  Kutusunda "ruhsat no" ve " son kullanma tarihi " bulunmalıdır.  Ambalajı üzerinde karekod bulunmalıdır.  Dost – akraba – bilinmedik kişiler aracılığı ile yurt içi veya özellikle yurt dışından ilaç getirtilmemelidir  Sadece yurt dışından temin edilebilecek ilaçlar için Türk Eczacıları Birliği’nin İthal ilaç Birimi ile temasa geçilmelidir. Türk Eczacıları Birliği’nin İthal ilaç Birimi; Hastaların tedavisi için hekim tarafından gerekli görülerek reçeteye yazılan, ancak Ülkemizde ruhsatlı olmayan veya ruhsatlı olduğu halde çeşitli nedenlerle üretimi veya ithalatı yapılamayan ve Sağlık Bakanlığı’nca ithalat izni verilen reçete muhteviyatı ilaçları ithal edip iyi dağıtım kurallarına uygun olarak hasta veya yakınına teslim etmektir İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS

SON SÖZ İlaç kullanımında doktorunuzun önerileri dışına çıkmayın. Çevrenizdekiler tarafından önerilen ilaç veya bitkisel ürünleri kullanmaktan kaçının. Bitkilerin veya bitkisel ürünlerin zararlı etkilerinin olabileceğini unutmayın. Doktorunuza danışmadan ilaç kullanmayın. İlaçlarınızı daima eczanelerden temin edin. İlaçlar Nasıl Üretilir? Sahte İlaç Nedir? Dr. Tolga R. AYDOS