DİLİN İŞLEVLERİ

Göndergesel ( gönderici) İşlev Heyecana Bağlı İşlev Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi Kanalı Kontrol İşlevi Dil Ötesi ( Üst Dil ) İşlevi Şiirsel ( Sanatsal ) İşlev

1) Göndergesel (Gönderici) İşlev : Dilin bilgi verme işlevidir. Amaç,doğru,nesnel,gözlemlenebilir bilgi vermektir. Daha çok kullanma kılavuzlarında,nesnel anlatılarda,bilimsel bildirilerde karşımıza çıkar. Örnek: Enlem,yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir. Elementlerin en küçük yapı birimi atomdur.

2) Heyecana Bağlı İşlev: İleti,göndericinin duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuştur. Dilin göndergesel işlevinde nesnellik,heyecana bağlı işlevinde ise öznellik hakimdir. Özel mektuplarda,öznel betimlemelerde ve anlatılarda,eleştiri yazılarında bu işlev sıkça kullanılır. Örnek: Bence sözleriniz çok kırıcıydı. Olanları duyunca gerçekten çok üzüldüm. Yaşasın, gezi için bize izin verdiler!

3) Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi: İletinin bir çeşit çağrı işlevi gördüğü bu işlevde amaç,alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği yaratmaktır. Siyasi söylevler,reklam metinleri,el ilanları genellikle bu işlevle oluşturulur. Örnek: Karar vermek için acele edin. Siz de bizimle gelin. Hemen odayı terk edin.

4) Kanalı Kontrol İşlevi: Kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla kullanılır. Örnek: Sesimi duyuyor musunuz? Beni anlıyor musunuz? Yazdıklarımı okuyabiliyor musunuz?

5) Dil Ötesi ( Üst Dil ) İşlevi: İleti,dil ile ilgili bir bilgi vermek,dili açıklamak için düzenlenmiştir. “yani,demek istiyorum ki,bir başka deyişle” gibi sözcüklerle bu işlev günlük yaşamda sıkça kullanılır. Örnek: Beni yanlış anladınız,ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullanmıştım. Yapım ekleri sözcük türeten eklerdir. Türkçede iki ünlü yan yana gelmez.

6) Şiirsel ( Sanatsal) İşlev: Edebi metinlerde kullanılan işlevdir. Dilin şiirsel işlevle oluşturulduğu metinlerde,gönderici alıcıda istediği etkileri uyandırmak, kendine özgü üslubu oluşturmak için dili yeniden yaratır. Söz sanatlarına,çağrışımlara, daha çok yan ve mecaz anlamlı sözcüklere yer verilir. Şiirsel metinler kendi dışında bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz. Metin, şiirsel işlevle oluşturulduğunda ileti, metnin kendisindedir.

RAHATI KAÇAN AĞAÇ Tanıdığım bir ağaç var Etlik bağlarına yakın Saadetin adını bile duymamış Tanrının işine bakın. Geceyi gündüzü biliyor Dört mevsimi, rüzgarı, karı Ay ışığına bayılıyor Ama kötülemiyor karanlığı. Ona bir kitap vereceğim Rahatını kaçırmak için Bir öğrenegörsün aşkı Ağacı o vakit seyredin MELİH CEVDET ANDAY

SİTEM Önde zeytin ağaçları arkasında yar Sene 1946 Mevsim Sonbahar Önde zeytin ağaçları neyleyim neyleyim Dalları neyleyim. Yar yollarına dökülmedik dilleri neyleyim. Yar yar!..Seni kara saplı bir bıçak gibi sineme sapladılar Değirmen misali döner başım Sevda değil bu bir hışım Gel gör beni darmadağın Tel tel çözülüp kalmışım. Yar yar Canımın çekirdeğinde diken Gözümün bebeğinde sitem var  BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU