ASTIM HASTALIĞI ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ

BU EĞİTİMDE NELER PAYLAŞACAĞIZ? Astım Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Kimler Risk Altındadır? Tanısı ve Tedavisi Nasıldır?

Astım hastalığı nedir? Akciğerlerdeki bronş dediğimiz hava yollarının alerjiye veya sık geçirilen enfeksiyonlara bağlı müzmin iltihabi hastalığıdır. Havayolları iltihaplı, şiş, kızarık ve daralmıştır. Havayollarında aşırı duyarlılık vardır.

Hava yollarında aşırı duyarlılık nedir? Normal bir insanın havayollarında karşılaştığı zaman herhangi bir kasılmaya yol açmayan sigara dumanı, parfüm, yemek ve bazı diğer kokulara astımlı havayolları aşırı tepki verir. Aşırı tepki sonucu bronşların daralması halidir.

Astımın belirtileri nelerdir? Nefes darlığı 3 Haftadan uzun süren öksürük Göğüste ıslık(hırıltı) sesi Göğüste tıkanıklık hissi

Astımın belirtileri nelerdir? Nefes darlığı ataklar halinde gelmekte olup özellikle geceleri uykudan hastayı kaldırması tipiktir. Ataklar arasında hastanın genelde nefes darlığı yakınması yoktur.

Astımın belirtileri nelerdir? Hastaların bir kısmında nefes darlığı sürekli bir hal alabilir ve hastanın yaşam kalitesini bozarak sürekli geceleri uykudan uyandırmaya, iş gücü kaybına, acile başvurulara, hastaneye yatmalara neden olabilir.

Astımın belirtileri nelerdir? Astımlılarda mutlaka nefes darlığı olmak zorunda değildir. Öksürükle de seyreden astım formları vardır. Özellikle geceleri gelen ve hastayı uykudan uyandıran öksürük, eforla gelen öksürük yakınmaları olduğunda astım akla gelmelidir.

Astım atağı Astım atağında genelde tetiği çeken bir faktör vardır. Altta yatan temel çoğu hastada alerji olmakla beraber en sık enfeksiyonları takiben astım ataklarına rastlanır. Astım atağında havayollarında var olan iltihap artarak hava yollarını iyice daraltır.

Astım atağı Havayollarında balgam üreten hücrelerin salgısı artar, tıkaçlar oluşur. Hava yollarının etrafındaki kas lifleri kasılarak hava yollarının daha da daralmasına neden olur.

Kimler risk altındadır? Astım temelde genetik bir hastalıktır. Yakın aile çevresinde astım olan kişilerde astım gelişme olasılığı daha yüksektir. Aile yakınlarında astım olmadan da genetik bazı bozukluklara bağlı olarak astım gelişme olasılığı vardır. Ayrıca çevresel faktörlerde astım gelişiminde rol oynayabilir.

Astım atağına yolaçan etkenler Ev tozu akarları Çimen, ağaç, hububat polenleri Kedi, köpek, kuş gibi ev içerisinde beslenen hayvanlar Psikolojik faktörler Egzersiz Hamam böcekleri Nezle, grip gibi enfeksiyonlar Küfler

Astım atağına yolaçan etkenler Sigara dumanı odun, kömür dumanı Tezek yakma parfüm, saç spreyleri Yemek ,boya, otomobil içerisindeki kokular Sis, hava kirliliği Aşırı rutubetli iklim Hava, mevsim değişimleri Gülme, ağlama Mesleki faktörler

Korunma

Ev tozu akarlarından korunmak Ev tozu akarları gözle göremediğimiz mikroskop altında keneye benzeyen canlılardır. Bunlar en çok yatak, yastık, yorgan, battaniye, halı, perde, mobilya gibi yerlerde barınır. Yüksek yerlerde akarların yaşama olasılığı çok azken özellikle rutubetli iklimlerde yaşama olasılığı çok fazladır.

Ev tozu akarlarından korunmak Yatak örtüsü, nevresim ve çarşafların haftada en az iki kez değiştirilerek 60C üzerinde bir sıcaklıkta yıkanması, Evde sık sık temizlik yapılması, tercihen temizliği astımı olmayan birinin yapması, astımlı yapacaksa maske kullanması, Evin sık sık havalandırılması, Yatak odasında halı varsa kaldırılması,

Ev tozu akarlarından korunmak Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri, ahşap, plastik tercih edilmesi, Evde peluş oyuncak bulundurmamalı, Yatak ve yastıkların akarları geçirmeyen bir kılıf ile kaplanması, Akarları öldüren kimyasal solüsyonlarla temizlik yapılması, Özellikle HEPA filtreli hava temizleme cihazlarının kullanılması,

Polenlerden korunmak Polen sezonu(nisan-mayıs-haziran) gerekli olmadıkça dışarıda bulunmamalı, Ev ve arabalarda polenleri tutan hava filtreleri, hava temizleme cihazları kullanılmalı, Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda maske ve gözlük takılmalı,

Polenlerden korunmak Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalı, Evdeki pencereler ince örgülü telle kapatılmalı, Polen sezonu boyunca alerjiye karşı koruyucu antialerjik ilaçlar alınmalı,

Küf mantarlarından korunmak Evde nemli rutubetli duvarlar varsa tamirini yaptırın, Evde havalandırmayı artırın, Küflü malzemeleri atın, Küflü yerleri çamaşır suyu ile silin,

Hamam böceklerinden korunmak Böcek giriş yerleri yok edilmeli, Böcek ilacı ile ilaçlama, ardından yoğun temizlik yapılmalı, Açıkta çöp, gereksiz eşya, yiyecek bırakılmamalı, Mutfak temizliğine özen gösterilmeli,

Ev hayvanlarından korunmak Alerjik kişinin evine ev hayvanı alınmamalı, Evde hayvan varsa uzaklaştırılmalı, Evdeki hayvan uzaklaştırılamıyorsa HEPA filtreli hava temizleme cihazı kullanılmalı, Yakın temasta maske takılmalı, Hayvanın tüyleri alerjenlerin miktarını azaltabilecek şampuanla haftada bir yıkanmalı,

Enfeksiyonlardan korunmak Her sene sonbahar aylarında mutlaka grip aşısı yaptırılmalı, Gribi olan kişi ile yakın temas kurulmamalı, Kış ayları boyunca vücut direncini arttırıcı vitaminler, antioksidanlar içeren meyve ve sebzeleri bol miktarda tüketmeli, Gerekirse vitamin takviyesi alınmalı, Enfeksiyon döneminde astım ilaçlarının dozunu arttırmak gerekebilir,

Enfeksiyonlardan korunmak Merkezi havalandırması olan işyerlerinde hava temizleme cihazı kullanılmalı, Astımlı hastalarda sık görülen sinüzit hastalığına karşı dikkatli olunmalı, Islak saçla dışarıya çıkılmamalı, Sinüzit belirtileri varsa (burun tıkanıklığı, koyu renkli geniz akıntısı, öksürük, balgam) doktor önerisi ile uzun süreli 15-20 gün antibiyotik kullanmak gerekebilir,

Zararlı etkenlerden korunma Sigara içilen ortamda bulunmamalı, Hava kirliliğinin, sisin yoğun olduğu havalarda dışarıya çıkılmamalı, Saç spreyi, parfüm, deodorant kullanılmamalı, Isınmak için odun, kömür sobası kullanılmamalı,

Psikolojik korunma Psikolojik sorunlar astım atağını tetikleyebilir, tedaviye uyumu güçleştirebilir. Rahatlatıcı, gevşetici nefes alma, meditasyon teknikleri, Sürekli pozitif düşünme, Kitap okuma, kurs gibi eğitimsel faaliyetler, Doktor gerek görüyorsa psikolojik yönden destekleyici ilaç kullanılabilir.

Egzersizde ataktan korunma Özellikle soğuk kuru havalarda egzersiz yapmaktan kaçınmalı, Kirli, sisli havalarda egzersiz yapmaktan kaçınmalı, Egzersiz öncesi kısa ataklarla ısınma hareketleri yapmalı, Gerekiyorsa egzersiz öncesi rahatlatıcı ilaç alınmalı,

Çevresel korunma Hastaların astıma bağlı şikayetleri rutubetin fazla ve hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde fazlalaşmaktadır. Bu amaçla mümkün olduğunca ılıman iklime sahip yerlerde yaşanması önerilmektedir.

Mesleksel astımdan korunma Şikâyetler belli bir işyerine girdikten sonra ortaya çıkıyor ve kesin iş ile ilişki kurulabiliyorsa mesleki astım tanısı konabilir. Var olan astım bir işyerine girdikten sonra artıyorsa buna işle artan astım denir. Korunmak için; işten uzaklaşma, yer değiştirme, riskli mesleklerden uzak durma (ör: fırın, berber, oto boyacılığı, mobilya imalatı, deterjan fabrikası,ilaç imalatı vs. )

Astım tanısı takibi Hastalığın ilk tesbitinde bir sefere mahsus akciğer grafisi çekmek yeterlidir. İlk başlangıçta alerji deri testleri yapılabilir. Kan ve burun salgılarında alerji hücrelerinin sayısının artıp artmadığına bakılabilir. Hastaya daha sonra solunum fonksiyon testleri yapılır. Solunum fonksiyon testleri her ziyarette tekrarlanarak bazı parametrelerdeki değişimler izlenebilir. Solunum fonksiyon testlerinde bir bozukluk varsa bronşları açacak bir ilaç vererek 15-20 dakika sonra 2. bir test yapıp bronşlardaki tıkanıklığın ilaca verdiği yanıt saptanabilir.

Astım tanısı takibi Eğer solunum fonksiyonları normalse özellikle tanı safhasında bronş kasıcı bazı maddeler uygulanarak bronş aşırı duyarlılığını ölçen provokasyon testi denen bazı özel testler yapılabilir. PEFMETRE denilen cihazla evde solunum fonksiyonları hakkında fikir sahibi olunabilir. Hastanın yaş, boy, cinsine göre normal değerler hekim tarafından saptanarak hastaya belli değerlerin altında kurtarıcı ilaç kullanması gerektiği, belli değerler altına düşünce de mutlaka doktoruna başvurması gerektiği söylenebilir.

Gebelikte astım Gebelerin 1/3 ünde astım şikâyetleri artar. Astım semptomları en çok 29-38.haftalar arasında artış gösterir. Gebelik süresince astımı tetikleyecek etkenlerden uzak durulmalı. Astım ilaçlarının çoğunluğu bebek üzerine herhangi bir olumsuz etkiye sahip olmayıp güvenle kullanılabilir. (Doktorunuza danışın!)

Alerjik nezle ve astım Astımlı hastaların yaklaşık %70-80’ inde alerjik nezle vardır. Astımın yanında sık hapşırık, burun tıkanıklığı, burun akıntısı gibi şikayetler varsa alerjik nezle de vardır. Alerjik nezle tedavisi ile astım kontrolü çok daha iyi sağlanabilmektedir. Alerjik nezleyle birlikte sinüzit sık görüldüğü için sinüzit olup olmadığı, burunda polip denen etlerin gelişip gelişmediği kontrol edilmelidir.

İlaçlar ve astım Astımlı hastaların bir kısmında bazı ilaçları aldıktan sonra alerjik reaksiyonlar ve astım ortaya çıkabilir. Aspirin ve diğer ağrı kesicileri mümkün olduğunca kullanmamalıdır. Bazı tansiyon ilaçları bronşlardaki duyarlılığı artırarak öksürük krizlerine ve nefes darlığında artmaya neden olabilir. Bazı antibiyotikler de astım krizlerini tetikleyebilir. (Doktorunuza danışın!)

Gıda ve astım Gıdalarla astımın ilişkisi özellikle erken çocukluk döneminde ortaya konmuştur. Doğal beslenme önerilmektedir. Hastaların bir kısmında reflü şikâyetleri vardır. Mide asidi solunum yollarına kaçtığında astımın kontrolünü güçleştirebilir, müzmin inatçı bir öksürüğe yol açabilir. Korunmak için ağır, yağlı, baharatlı, kolalı yiyecekler yenilmemeli, alkol içilmemeli, az ve sık yemek yenilmeli, yatarken yüksek yastık kullanmalıdır.

Sigara ve astım Hamileyken sigara içen annelerin bebeklerinde astım gelişme riski fazla olduğu gibi pasif sigaraya maruz kalan gebelerin çocuklarında da astım gelişme olasılığı fazladır. Çocukların hayatlarının ilk yıllarında sigaraya maruz kalmaları ,akciğer gelişimini olumsuz etkilemekte, astım gelişme olasılığını artırmaktadır. Astımlıların pasif olarak sigaraya maruz kalmaları atakların sıklığını arttırmakta kontrolü güçleştirmektedir. Sigara astımlılarda tedavi edici ilaçların tedavi etme yeteneğini azaltmaktadır.

Astımda tam kontrol ne demektir? Astımı tamamen yok etmek mümkün olmayabilir. Düzenli takip, disiplinli ilaç kullanımı ve doktor tavsiyelerinin yerine getirilmesi ile astımın tam kontrolü mümkündür. Astımda tam kontrol Hastanın hiç bir nefes darlığı, öksürük, göğüste tıkanıklık hissinin olmaması, Eforla nefes darlığının olmaması,

Astımda tam kontrol ne demektir? Gece nefes darlığı ile uyanmaması , Kurtarıcı ilaç kullanmaması, Nefes darlığı nedeni ile acile başvurmaması, Astım nedeniyle hastaneye yatmaması ve Bunlar sağlanırken de ilaçların herhangi bir yan etkisinin olmaması anlamına gelmektedir.

Astımda tedavi 1.Eğitim; Hasta hastalığı ile ilgili tüm bilgiye sahip olmalı, hekimle diyalog halinde olmalı, sağlığındaki değişimleri hekimiyle paylaşmalı, önerilen ilaçları düzenli kullanmalı, kontrollerine gitmeli, hasta günlüğü tutması ve PEFMETRE ölçümleri yapması istendiyse bunları yerine getirmelidir. Astım ilaçlarının kullanımı konusunda mutlaka hekimden eğitim almalıdır. 2.İlaç tedavisi; a)Koruyucu, tedavi edici ilaçlar b) Rahatlatıcı, bronş genişletici ilaçlar

Koruyucu, tedavi edici ilaçlar Bu ilaçların temelini sprey veya toz şeklinde verilen kortizonlu ilaçlar oluşturmaktadır. Tek başına veya alerji iltihap giderici etkisi olduğuna inanılan uzun etkili betamimetik denen ilaçlarla birlikte verilebilir. Sürekli önerilen dozlarda kullanılması tam olarak kontrolü sağlayabilir. İnhalasyon ile kullanılan kortizonlu ilaçların önerilen dozlarda kullanılması halinde yan etkileri çok az olup yıllarca güvenle kullanılabilir. Uzun etkili betamimetik ilaçların da yan etkileri çok azdır.

Koruyucu, tedavi edici ilaçlar Yardımcı tedavide bir diğer kullanabilecek ilaç lökotrien antagonistleri denen ilaç grubu olup, tablet şeklinde kullanılan bu ilaçların etkinliği daha az olup özel durumlarda doktor tavsiyesi ile kullanılabilir. Astımın kontrolünde güçlük çekilen bazı durumlarda doktor önerisiyle ağızdan kortizon verilebilir. Doktorun önerdiği süre ve gerekli önlemlerle birlikte tablet şeklinde kullanılan kortizonun yan etkileri sanıldığı kadar çok değildir.

Rahatlatıcı, bronş genişletici ilaçlar Bunlar kısa etkili betamimetik ilaçlar dediğimiz ilaçlardır, etkileri çok kısa sürede başlar. Bronşları genişletir. Bronş kaslarında spazmı çözer ve hastanın katı balgam parçalarını kolaylıkla çıkarmasını sağlar. Bu ilaçları tek başına çok sık ve hekime danışmadan kullanmak doğru değildir. Özellikle kalp hastalarında tehlikeli sonuçlara neden olabilir.

İmmünoterapi aşı tedavisi İmmünoterapi alerjisi olan maddeyi gittikçe artan dozlarda vücuda vererek vücutta o maddeye karşı bağışıklık oluşturmayı hedefleyen bir tedavi şeklidir. Astımın kontrolünde güçlük çekilen, astımla birlikte alerjik nezlesi de olan özellikle çocuk ve gençlerde doktor önerisiyle immünoterapi denenebilir.

İlaç tedavisi ne kadar sürer? Gerekirse ömür boyu Tedavide kullanılan ilaçlar yıllardan beri kullanılan denenmiş güvenilir ilaçlardır. Çok uzun süreler kullanımlarında güvenilirlikleri kanıtlanmıştır. Astım tedavisinde amaç ağır bir astımlıyı orta derecede astımlı hale getirebilmek, orta astımlıyı ise hafif astımlı hale getirebilmektir. Bu amaçla bazen ilaçların dozunu hiç azaltmadan kontrolün sağlandığı dozda 6 ay- 1 sene sürekli kullanmak gerekebilir.

İlaç tedavisi ne kadar sürer? Bu süre sonunda tam olarak kontrol sağlandı ise hekim dozu düşürmeyi deneyebilir. Dozu kişi kendisi düşürmemelidir. Doz gittikçe düşürülerek bir süre sonra hiç ilaç kullanmaz hale gelebilmek hastaların bir kısmında mümkün olabilmektedir.

Astım atağında yapılacaklar? Astım atağında kullanmakta olunan kısa etkili betamimetik ilaçtan 2 nefes almak gerekmektedir. Şayet nefeste bir düzelme hissedilmezse 20 dakika sonra bu ilaçtan 2 nefes daha alınabilir. İkinci ilaç alımından 20 dakika sonra hala nefes düzelmediyse ve özellikle durum daha da kötüye gidiyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak acil yardım almak gerekebilir.

TEŞEKKÜRLER SAĞLIKLI GÜZEL GÜNLER