Androlojik Değerlendirme Dr. M. Hakan Özörnek

IVF-ICSI Pratik Uygulama Kursu Temel sperm analizi Antisperm antikor araştırması Sperm boyanması ve morfolojik değerlendirme Sperm vitalite testleri

Temel bilgiler Sperm örneği 3-5 günlük bir cinsel perhiz sonrası verilmelidir. Verilen örnek 1 saat içinde analiz edilmelidir. Analize kadar sperm örneği 37° C de tutulmalıdır. Analiz 6-8 hafta ara ile en az bir kez daha tekrarlanmalıdır.

Temel sperm analizi Makroskopik analiz Görünüş ve renk Viskozite Likefaksiyon zamanı Volüm pH

Temel sperm analizi Mikroskopik analiz Aglutinasyon Konsantrasyon Motilite Sperm harici hücresel elemanlar

Görünüş ve Renk Görünüş Renk opak normal şeffaf azoospermi, oligozoospermi Renk gri-beyaz normal sarı idrar bulaşması kırmızı/kahverengi kan bulaşması

Viskozite Pipet ucunda sperm uzaması Hiperviskozite motiliteyi etkiler normal 1 - 4 cm Hiperviskozite motiliteyi etkiler Viskozitenin azaltılması için 18G iğneyle sperm birkaç kez enjektöre çekilip geri verilir veya alfa-amilaz kullanılır.

Likefaksiyon zamanı Normal likefaksiyon süresi 10 - 20’ dır. 30’ nın üzeri patolojik kabul edilir. (prostat disfonksiyonu) Koagulasyon yoksa veya 10’ dan daha kısa bir sürede likefiye oluyorsa patoloji seminal veziküllerdedir. % 0.2 alfa-amilaz ile koagulum çözülür.

Volüm Normali 2-6 ml’dir. <2 ml hipospermi >6 ml hiperspermi 0 ml aspermi retrograd ejakulasyon dukt tıkanıklığı

pH Normali 7.2 - 8.0’dır. Likefaksiyondan hemen sonra ölçülmelidir. pH > 8 akut enfeksiyon pH < 7 kronik enfeksiyon

Aglütinasyon Mikroskop sahasında 10 yada daha fazla yapışık sperm aglütinasyon olarak değerlendirilir; head-head tail-tail non spesifik tipleri belirtilmelidir. Aglütinasyon yüksekse ASA bakılmalı, kültür-antibiyogram yapılmalıdır.

Konsantrasyon Normali >20 milyon/ml veya >40 milyon/ejakulat < 20 milyon/ml oligozoospermi

Sperm sayımı Sperm karıştırlır, lama bir damla konur, lamelle kapatılır, 400 büyütmede bakılır. 2 kez sayılır, aradaki fark %20’nin üzerinde ise üçüncü birkez sayılır Sperm görülmüyorsa 1000xg - 10’ santrifüj edilir. Peletten yeni damla yapılır.

Sperm sayımı Neubauer kamarası sperm 1:20 dilüe edilir 400 büyütmede 5 küçük kare sayılır önce motiller sonra immotiller sayılır

Sperm sayımı Makler kamarası Dilüsyona gerek yoktur 200 büyütmede 10 kare sayılır önce motiller sonra immotiller sayılır Elde edilen sayı milyon sperm/ml dir oligozoospermide 100 kare sayılır, sonuç 10’a bölünür

Motilite WHO ya göre 2 kez 100 er sperm sayılır a. hızlı doğru hareket b. yavaş doğru hareket c. yerinde hareket d. Hareketsiz 2 kez 100 er sperm sayılır > %50 a+b ise veya > %25 a ise normal Bu degerlerin alti astenozoospermi

Sperm harici hücresel elemanlar Lökositler, spermatogenez hücreleri, epitel hücreleri Bu hücreler %10 un üzerinde ise preparat boyanmalıdır (peroksidaz) Normalde lökosit sayısı <1 milyon olmalı > 5 milyon lökosit pyospermi kültür-antibiyogram yapılmalıdır

Morfoloji Normali > %30 normal form (WHO) < %30 normal form teratozoospermi 1000 büyütmede enaz 100 daha iyisi 200 sperm sayılır. Her morfolojik defekt ayrı ayrı sayılır. Islak preparat Boyanmış preparat

Boyama Modifiye Papanicolau (%33) Hemotoksilen-Eozin Giemsa Bryan-Leishman Shorr Quick Stain Diff Quik (%23) Boyalı lamlar

Avantajlar Papanicolau Diff Quik boyama kalitesi daha yüksektir ucuzdur Diff Quik hızlıdır spermler küçülmezler

Kruger kesin kriterleri Baş Şekil: düz, oval Akrozom: başın % 40-70’I Uzunluk: 3-5 m En: 2-3 m Orta parça Uzunluk: 1.5 x baş uzunluğu En: <1 m silindir formunda, aksiyel yapışmış

Kruger kesin kriterleri Kuyruk Uzunluk: 45 m uniform, kıvrıntısız Borderlein formlar anormal kabul edilir Cut-off değeri: >%14 %5-14 G patern (fertil/subfertil iyi prognoz) %0-4 P patern (subfertil kötü prognoz)

Baş anomalileri Şekil değişiklikleri Boyut değişiklikleri Vakuoller Akrozom azlığı Akrozom yokluğu Çift başlı

Orta parça anomalileri Düzensiz şekil Bükülmüş İnce Bükülmüş kuyruk bağlantısı Kuyruksuz baş

Kuyruk anomalileri Birden fazla Kangal şeklinde Kırılmış Kısa Terminal droplet

Vitalite Boyanması Eosin-Y Boyası Hareketsiz spermlerin canlı olup olmadığını anlamak için % 0.5 lik Eosinle boyama yapılır. Ölü spermler kırmızı görünür, canlı spermler ise boyanmaz. Normalde ölü sperm oranı %5-10 kadardır.

Sperm Antikor testleri Seksüel aktif erkeklerin %8-10’unda anti sperm antikorları mevcuttur. Genelde Ig G ile IgA birlikte bulunur, dolayısıyla sadece Ig G ye bakmak yeterli olabilir.

Mixed Antiglobülin Reaction Test (MAR) Sperm yüzeyindeki IgG yi tespit eder. Anti IgG ile kaplı latex partikül (veya koyun eritrositi) ile yapılır. Sperm yüzeyinde IgG yoksa sperm serbest motildir, latexe bağlı değildir. Aksi halde agregatlar oluşturur. > %50 bağlanma immunolojik infertilite %10-50 şüpheli < %10 normal

Immunobeat binding test (IBT) Mikroskopik poliakrilamid kürecikler anti human IgA, IgG ve Ig Mile kaplıdır. Direkt olarak sperm yüzeyindeki antikorları gösterir. Antikorların spermin hangi bölgesinde olduğu da belirlenmiş olur. İndirekt test yöntemiyle serum, folikül sıvısı ve servikal mukusdaki antikorlar ölçülür. %20 sperme kürecik bağlanmışsa test pozitiftir.

Sperm Fonksiyon Testleri Sperm Penetrasyon Testi Hemizona Assay Hypoosmotik Swelling Testi

Sperm Penetrasyon Testi Spermin kapasitasyon, akrozom reaksiyonu, ooplazma füzyonu ve nükleer dekondenzasyonunu ölçer. Zona pellucidasız hamster oositlerine spermlerin penetrasyonu ölçülür % 10 dan fazla oosit sperm içeriyorsa test normaldir.

Hemizona Assay Yıkanmış spermin insan Zona pellucidasına sıkıca bağlanma kabiliyetini ölçer. Hasta spermine paralel fertil bir kontrol sperminin bağlanması da ölçülür. HZA index = test spermi x 100 kontrol spermi Index < 36 ise düşük fertilizasyon Index > 65 ise normal fertilizasyon Index 36 - 65 ise şüpheli

Hipoosmotik Swelling Testi Sperm membranının sıvı transportunu yani spermin fonksiyonel ve fiziksel bütünlüğünü gösterir. Ölü/canlı spermi ayırd eder. 200 ml suya 1.47g Na sitrat ve 2.7g fruktoz eklenir. 100 spermdeki kuyruk değişimleri incelenir. > %60 kuyruk şişmesi normal < %50 anormal %50-60 arası test tekrar edilmeli

Doğru yapılmış bir sperm analizi son derece faydalı bilgiler verir. Detaylara dikkat edilmemesi, kalite kontrol ve teknik becerideki yetersizlik, sonuçların iyi rapor edilememesi faydalanımı azaltır.

Teşekkürler

WHO normal değerleri Volüm: en az 2 ml pH: 7,2 - 8,0 Konsantrasyon: en az 20x106/ml Toplam sperm sayısı: en az 40x106 Motilite: en az %50 (a+b) veya %25

WHO normal değerleri Morfoloji: en az %30 normal Canlı sperm: en az %75 Lökosit: 1x106 dan daha az Immunobead Test: %20 den az MAR Test: %10 den az

Terminoloji Normozoospermi Oligozoospermi Astenozoospermi Teratozoospermi Oligoastenateratozoospermi (OAT) Azoospermi Aspermi