Atatürk ve Eğitim Hüseyin ÖNDER www.huseyinonder.com

Düşünüyor muyuz ? Topraklarınızda doğmuş önemli ve büyük kişilerle öğünmeyin. Bunun yerine onların öğütlerine ne kadar uyduğunuzu düşünün. (Einstein)

20. Yüzyılın En Büyük Önderi ABD’de Brown Üniversitesi öğretim görevlisi , Profesör. Arnold Ludwig, Atatürk’ün 20. yüzyılın en büyük lideri olduğunu ortaya koydu. (20 Mayıs 2008, Hürriyet/Vatan)

Norveççede kullanılan bir deyim; “Atatürk gibi düşünmek” Dış Ülkelerden Örnekler Norveççede kullanılan bir deyim; “Atatürk gibi düşünmek” 1996 da ölen Haiti cumhurbaşkanı mezar taşına yazılması için şu metni bırakmıştır: "Bütün ömrüm boyunca Türkiye'nin lideri Mustafa Kemal Atatürk'ü anlamış ve uygulamış olmaktan dolayı mutlu öldüm.” Şili (Santioga), Avustralya ( Canberra), Küba (Havana), Romanya (Bükreş) de büst ve anıtları vardır.

Askeri Orta Okulda Matematik dersine olan ilgisi ve Mustafa adına “Kemal” isminin eklenmesi Askeri Ortaokulda, “Çocuklara Rehber” adlı dergiyi, izler 1893 Askeri Orta Okula girer, 1896 – 1899 arası Askeri Lisede okudu.

Manastır Askeri Lisesinde Fransızcasını geliştirir. Tarihe Karşı ilgi ve sevgisi oluşur. Ömer Naci ve Ali Fethi Beyle arkadaş olur. Namık Kemal,Abdülhak Hamit, Murat Bey, Ahmet Mithat, Voltaire, Rousseau, Montesqiue, okur.

Harp Okulunda Okuduğu Yıllar Yasaklı yıllardır. O, yine de gizlice okur. Yerli ve yabancı, gazeteler ile yayınları yakından izler. 1902 de Harp Okulunu bitirir.

Öğrencilikte Son Aşama Harp Akademisinde, arkadaşlarıyla el yazısı bir gazete çıkarır. 1905 de Harp Akademisini bitirir.

Sofya’da Askeri Ateşe 1914’ de Sofya Askeri Ataşesi iken, Nuri Conker’in subay ve Komutan adlı kitabı için; “ Bu güzel ve değerli eseri okumakta birkaç gün geç kalmış olmakla gerçekten suçlamayı hak ettim” demektedir.

Savaş Yılları (Çanakkale) Savaş yıllarında da okumayı sürdürür. Madam Corine Yazdığı mektupda kitap ister.

Savaş Yılları (Doğu) “Allah’ı İnkar Mümkün müdür? adlı bir kitap okuyorum (1 Aralık 1916) “Yanıma aldığım İhsan ve Ömer adlı çocuklara Mehmet Emin’in (Yurdakul) Yaşamak Kavgası adlı şiirinin bir bölümünü ezberlettim. (2 Aralık 1916)” Felsefe Başlangıcı adında bir kitap okumaya başladım.(6 Aralık 1916) “...Öğleye kadar evde kitap okudum. Sonra İstihkam Yüzbaşısı Fuat Efendi geldi.Diyarbakır’dan yaya gelmiş. İstanbul’dan çıkalı iki buçuk ay olmuş.(7 Aralık 1916)”

Savaş Yılları (Doğu) “...Sadık Bey bir tay hediye etmek istedi, kabul etmedim.Kitap okumakla vakit geçirdim. (9 Aralık 1916) “...Kemal Beyin(Namık Kemal) Siyasi ve Ebedi Makaleler adlı kitabını okudum. Sonra yine Kemal Beyin Osmanlı Tarihini okumaya başladım. “Yemekten önce Mehmet Emin Beyin Türkçe Şiirleri ile Fikret’in Rübab-ı Şikeste’sinden parçalar okuyup karşılaştırdım.İkisi de başka türlü güzel.(10 Aralık 1916)”

Karlsbad’da Geçen Günlerim (1) 1 Temmuz 1918 Pazartesi Saat 11’e kadar Revolte namında Andre Beaumier’in romanını okudum. Birkaç sayfa daha kitap okuduktan sonra yatmak istiyorum. Saat 11.15 2 Temmuz 1918 Salı Saat 10.30 da eve geldim. Saat 11.30 kadar kitap okuduktan sonra yattım. Okumaya devam ettiğim kitap Revolte’dir. Çabuk bitmiyor. 3 Temmuz 1918 Çarşamba Sıkıntılı bir halde eve geldim.biraz okudum ve yattım. Kaynak: M Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları ( Prof. Dr. Afetinan ) TTK Yayınları

Karlsbad’da Geçen Günlerim (2) 4 Temmuz 1918 Perşembe Yemek zamanına kadar uzanmış olduğum şezlong’da revolte’ye devam ederek bazı satırları tekrar ediyorum. Bazılarının altını çiziyorum. 6 Temmuz 1918 Cumartesi Sabah kahvaltısını saat 8 de aldıktan sonra saat 10 a kadar kitap okudum. Otelde yemek yedik saat 10.30 kadar konuştuk.Ondan sonra eve geldim. Saat 12 ye kadar kitap okudum. Kaynak: M Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları ( Prof. Dr. Afetinan ) TTK Yayınları

Karlsbad’da Geçen Günlerim (3) 7 Temmuz 1918 Pazar Yatağa girdikten sonra uyku getirsin diye küçük elektrik lambasının hafif ışığı ile kitap okuyorum. 13 Temmuz 1918 Cumartesi Büroya geçerek Fransızca bir kitaptan biraz okudum ve almanca dersini çalıştım 27 Temmuz 1918 Cumartesi Tren tam saat 10’da hareket etti. Kompartımanda saat 1 e kadar kitap okudum. Kaynak: M Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları ( Prof. Dr. Afetinan ) TTK Yayınları

Mustafa Kemal Ankara’da O yıllarda (1920) İslam tarihi ile ilgili eserler okur, Öğrenciler ve Öğretmenler Askere alınmaz, Gazeteciler ise tecil edilir. Ankara’da milli kütüphane kurulur ve bir kitapçı dükkanı açılır.

Meclis’te Bir Konuşma Sakarya Savaşının yaklaştığı, 1 Aralık 1921 de, kendisini eleştiren milletvekillerine ; “ Efendiler Jean Jacgues Russeau’yu baştan sona kadar okuyunuz... Ben okudum” diyordu.

Akşehir’de Karargahta 1922 de Büyük taarruz öncesi İnönü’nün karargahında,İsmet Paşa, Fevzi Paşa ve Fahrettin Altay’ hitaben; "Gece Reşat Nuri Bey’in Çalıkuşu romanını okumaya başladım. Çok beğendim. İhmal edilmiş Anadolu’yu ve genç bir hanım öğretmenin yaşadığı zorlukları ne güzel anlatmış. Bitirince, size de vereceğim” der.

Kitaplar Ismarlardı 1923 de Yahya Kemal’den; Monteskiyo’nun üç kitabı ile J.J.Ruso’nun “Dağda yazılmış Mektuplar” ve “Yalnız Başına Gezinen bir Adamın Tahayyülleri” adlı iki kitabı istenmiştir.

Ona En güzel armağan Kitaptı Kasım 1923 de Fuat Köprülü “Türkiye Tarihi” adlı kitabını gönderir. Kendisine mektup yazar ve kutlar.

Yurt Gezilerinde Kütüphanelere Uğrardı 1925 de bir yurt gezisi sırasında kütüphaneye uğrayan Atatürk, birkaç kitap adı söyler, olmadığı söylenince; 500 lira verir, “ Bununla faydalı kitaplar alınız, kitap sayısını çoğaltınız ” der.

Kütüphane Olarak Düzenlenmesini İstedi 1924 de Mıntıka Palas Otelinin Kütüphane olarak düzenlenmesini istedi. 22 Eylül 1930 da okumak için “ Cihan Tarihi”, ”Büyük Adamlar” ve “Tarihte Güzel Kadınlar” ı aldırdı. Ayrılırken kitapları memura verdi ve “ Tarihte Güzel Kadınlar” ı göstererek. “ Mavi boyalı kalemle işaret ettiğim yerleri halka okutun” dedi.

İsteği Büyük Bir Kütüphaneydi 1932 de yeni bir köşk ve mimardan iki şey istedi; birisi büyük bir kütüphane diğeri ise büyük ferah bir yemek odası Çoğu zaman kütüphanede çalışır, kitap okur,notlar alır, yazar yada yazdırırdı.

Bir Yılbaşı Armağanı 1933 de Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip 3 kitap hediye etmişti. “Duyduğum mutluluk büyüktür. Bakanımızın bu Armağanından dolayı teşekkür ederim”der.

Konuklarını Kütüphanelere Götürürdü 1933 de Afyon’a yaptığı gezide kütüphaneyi gezer 1934 de İran Şahını İzmir’de gezdirdiği yerlerden biriside Milli kütüphanedir. Bir yıl önce burayı yine gezmişti.

Yalova’daki Çalışmaları 1934 de büyük bir sandığa yerleştirilmiş, İslam tarihi ve dinler tarihi üzerine Türkçe, Fransızca bütün kitaplarıyla Yalova’ya gitti. Burada kendisine asistanlık eden manevi kızı Afet İnan la aylarca süren geceli gündüzlü çalışmalar yaptı.

Derleme Yasası çıkarıyor 1934 de Kitaplarının takdimi üzerine, Yayınları Kütüphanelerimizde bulmak mümkün mü? Taslak o gece hazırlanır,çıkarılan yasayla, çıkan yayınların 5 er adedinin kütüphanelerde korunması sağlanır

Önce Öğretmen Gelir Eğer izin verirseniz, bizde sizden istifade etmek isteriz. Sınıfa girdiği zaman Reisicumhur bile öğretmenden sonra gelir (Münir Hayri Egeli)

Atatürk’ün Sofrası Atatürk ün sofrası, sofradan çok bir okula benzerdi. ( İbrahim Erguvan)

Hızlı Okurdu Kütüphane görevlisi, Uluğ İğdemir “Atatürk; çok ve çabuk okuyan, okuduğu üzerinde düşünen bir insandı. Aka Gündüz’ün “Dikmen Yıldızı” adlı romanını bir gecede okuduğunu kendisi bize anlatmıştı” diyor

Kitabı Bitirmeden Bırakmazdı Yaveri; Cevat Abbas Gürer; Üç gün uyumadan ve yerini terk etmeden okuyup yazdığını, bu esnada Kahve, Portakal suyu ve Ayran içtiğini anlatır. Sekreteri Hasan Rıza Soyak, İki gün iki gece durmadan kitap okuduğunu ve yaşaran gözlerini tülbent beziyle kuruladığını anlatır.

Yasaklara Karşıydı Yasaklanan “Bozkurt” adlı kitap için; “Az bile yazmış, bırakın kitabı yurda girsin;millet de okusun” der.

Bilim Savaşının Simgesi Ankara’dan İstanbul’a kitaplar cephane sandıkları içerisinde götürülürdü. Bu askeri savaşın kazanıldığını bilim savaşına girişildiğinin sembolüydü.

Son Okuduğu Kitaplar Son okuduğu kitaplar; Türk Tarihine ve Türk Diline aittir. Ölümünden önce en son okuduğu kitap ise Türk Tarih Kurumunun Üç ayda bir yayınladığı “Belleten” adlı bilimsel dergidir.

Yeterli Bilgiye Sahip Olmak İsterdi Bir konuda karar vermeden önce, yeterli bilgiye sahip olmak isterdi. Örneğin;ekonomi ile ilgili 144 yerli ve yabancı kitap okumuş, düşünmüş, tartışmış ve en uygun çözüm yolunu bulmuştur.

Okumasaydım Yapamazdım Atatürk,Vasıf Çınar’a Gülümseyerek yanıt verir: Eğer OKUMASAYDIM, bu yaptıklarımın hiç birini yapamazdım. (Cemal Granda)

Okuma Sevgisinden Yazmaya 1914 “ Subay ve Komutan ile Söyleşi” “ Bu güzel ve değerli eseri okumakta birkaç gün geç kalmış olmakla gerçekten suçlamayı hak ettim” 15-20 Ekim 1927, 36.5 saat,Belgeler dışında, 900 sayfa “ olarak Kültür Bakanlığınca yayınlandı. “Söylev” 1929-1930 ders yılı Musiki muallim mektebinde Yurt Bilgisi ve Tarih dersi veren Afet İnan’ın okuttuğu ders kitabını yeterli görmemesi üzerine, “Yurttaşlık Bilgileri” 13 Kasım 1937 Sivas Lisesini ziyarette girilen sınıfta öğrencinin açıların Arapça adlarını söylemekte zorluk çekmesi ve yanlışlıklar yapması üzerine; “Geometri”

En Çok Kitap Okuyan Devlet Adamı Ona, dünyanın en çok kitap okuyan devlet adamı da diyorlar. Bir araştırmaya göre: 3.997 kitap okumuştur. 12.000 sayfanın altını çizmiştir (1.741, Çankaya’da, 2.151, Anıtkabir, 102, i. Üniversitesi, 3, Samsun Gazi il Halk Kütüphanesi) Gürbüz Tüfekçi tarafından yapılan bir araştırmaya göre; 1.800 kitap okumuş ve 200 bin satırın altını çizmiştir.

Halkının da Okumasını İsterdi O bilgiye çok önem verirdi. Kendisi çok okur, okuyanları ve bilginleri takdir eder Halkının da okumasını isterdi. Biz onun bu isteğini yerine getirebiliyor muyuz?

Kitap Okuma Ölçütleri Yılda; 1-5 arası, az okuyan, 6-20 arası, okuyan, 21’den fazla, çok okuyan Ders dışı kitap okumayan ise, okumayan, Okur olarak kabul edilmektedir.

Ülkeler Arası Karşılaştırma Kendimizi bu ölçütlerle, Ülkemizi ise diğer ülkelerle, Karşılaştıralım

Basılan Kitap çeşidi Karşılaştırması Ülkeler Nüfus Kitap sayısı Amerika 270 milyon 85.121 Almanya 82 milyon 64.761 İngiltere 60 milyon 48.000 Fransa 63 milyon 39.000 Türkiye 72 milyon 6.151 Ülkelere Göre Kitap Okuma istatistikleri.html

Yıllık Okunan Kitap Sayıları Bir kişi yılda Japonya’da : 25 İngiltere de : 24 İsveç de : 12 İsviçre’de : 10 Fransa’da : 7 Türkiye’de : 1/6 : 0.166 (6 kişi 1 kitap) Not: Kitap alanların ilk bölümden sonrasını okuyanların oranı; % 10 Kitap Okuma İstatistikleri.htm

Kitap Okumaya Ayrılan Zaman Kitap okumak için: Norveçliler : 300 kat Amerikalılar : 210 kat İngilizler : 87 kat Japonlar : 87 kat Bizden daha fazla zaman ayırıyorlar Dünya ortalaması bizden 3 kat fazla..! AB Günde 24 dakika, Türkiye ise 16 saniye Kitap Okuma İstatistikleri.htm, Bekir Coşkun, Hürriyet, 17. 03.2006

Kitap Okuma Karşılaştırması Düzenli Kitap Okuma Yüzdeleri: Japonya : % 14 Amerika : % 12 İngiltere : % 11 Fransa : % 11 Türkiye : % 0,08 (On binde sekiz) Ülkelere Göre Kitap Okuma İstatistikleri.htm

Gençlik ve Kitap Okuma Gençlere soruldu; Son bir ay içinde kaç kitap okudunuz? % 61 hiç kitap okumadım % 13 bir kitap okudum Ülkelere Göre Kitap Okuma İstatistikleri.htm, M.E. Bakanlığı’nın gençler arasında yaptığı 1993 yılı bir araştırma

Öğrenciler ve Kitap Okuma Bir yıl içinde öğrencilerin; % 6 sı hiç kitap okumamış % 31 i yıl içinde 5 kitaptan fazla okumuş % 59 u yıl içinde popüler olan hiçbir kitabı bilmiyor Boğaziçi Üniversitesi Öğretim üyesi Yrd. Doç Dr.Yavuz Akpınar’ın yaptığı bir araştırma.

Basılan Kitap Sayısındaki Düşüş Türkiye’de 1983 de 7.180 kitap çeşidi basılırken, bu sayı 6.151 e düşmüştür. Kitap Okuma İstatistikleri.htm

Kitapçı Sayısındaki Düşüş Türkiye’de;1973-1975 Yılları arasında 30.000 kitapçı varken,1993 de 3.500 e düşmüştür Kitap Okuma İstatistikleri - Yazdırılabilir Versiyon.htm

Kitap Okumama Nedenleri Niçin kitap Okumuyoruz ? Okuma alışkanlığım yok : % 50.2 Yeterince zamanım yok : % 16.6 Boş zamanım çok yoğun geçiyor : % 10.6 TV. Video... Tercih ediyorum : %10.5 Kitap fiyatları pahalı : % 4.6 Derslerim çok yoğun : %3.4 Diğer Nedenler : % 1.9 Kitap Okuma İstatistikleri.htm, 1993 yılı M. E. B. Anketine verilen yanıtlar.

Günlük Gazete Satışları Japonya : 68 milyon Amerika : 63 milyon İsveç : 4.5 milyon Türkiye : 4 milyon Japonya : 13.6 milyon, Almanya : 4 milyon İngiltere : 4.5 milyon Günlük satışı olan gazeteler bulunmaktadır. Kitap Okuma İstatistikleri - Yazdırılabilir Versiyon.htm

Gençlik ve Gazete Okuma Gençlerin; % 3 ün evinde gazete yok % 2 Hiçbir bölümü okumuyor % 32 spor ve magazin okuyor % 11 Haber magazin okuyor % 14 Sanat bölümünü okuyor % 24 ekleri okuyor

Kütüphane Karşılaştırması Ülkeler Nüfus Kütüphane sayısı Üye sayısı Kitap sayısı Almanya 82 milyon 18.284 9.386.00 48.000.000 Fransa 63 milyon 2.740 16.497.000 78.474.000 Türkiye 72 milyon 1.184 962.000 10.076.000 İbrahim Özgüleç, Milli kültür perspektifinde eğitim, s. 99 Ülkemizde: 1.184 Kütüphane 120.000 de Kahvehane bulunmaktadır. Buna göre; 60.000 kişiye bir kütüphane,600 kişiye bir kahvehane düşmektedir.

Türkiye’nin Genel Durumu % 4 ü dergi okuyor % 4.5 u kitap okuyor % 22 si gazete okuyor % 25 i radyo dinliyor % 94 ü televizyon izliyor İstatistikler.htm, Dünyada cehalette 8. sıradayız. ( Ç. Altan, 05.06.2006,milliyet)

Bilgi Yenileme Süreleri Bilgi yenileme süresi; 1940 da 500 yıl iken, 1980 de 2,5 yıl, 1999 da 6 ay, 2002 de 39 gündür. Uygarlık kimsenin hatırı için beklemez. Uygarlık, öyle bir kuvvetli ateştir ki ona ilgisiz olanları yakar ve yok eder. (1925, Kastamonu)

Eğitim ve Toplum Eğitimdir ki bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı, yüce bir sosyal toplum hâlinde yaşatır veya bir milleti esaret ve sefalete terk eder. (1925)

Bilgi Sıkıntısı Çeken Uluslar Bu gün çekilen sıkıntı bilgi sıkıntısıdır. “Kendisini kurtaracak bilgisi olmayan uluslar başkalarının yükünü çekmek zorundadır.” Dünyayı yöneten, kalem, mürekkep ve kâğıttır. (James Howell)

Atatürk’ü Anlamak Büyükdere’de Tahsin Üzer’in Evinin balkonunda yaptığı konuşma: Sevgili Vatandaşlarım. Benim için zahmet ediyorsunuz. Mahcup oluyorum. Beni görmek demek mutlaka yüzümü görmek demek değildir. Benim fikirlerimi duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız bu yeterlidir. Benim için huzurunuzu bozmayın.Gidip yatın,Hepinizi yarın işiniz bekliyor (10 Ağustos 1929)

“… Eğer Örnek Alabilseydik Onu…” Muştular verirdik ona, uygar uluslara eşit buluşlardan, Uzaya Türk adını yazardık, Atatürk kapsülüyle, Kahvelerde değil, laboratuarlarda sabahlardık, Yoksunluk değil, kitaplar ve bilim ağartırdı saçlarımızı, Kuru söz değil, iş üretirdik ona, Oysa biz, hala aynı yerdeyiz. Halim Yağcıoğlu’nun “ Siz Beni Hala Anlamadınız ” şiirinden esinlenilmiştir.

Sonuç Olarak Bu gün bilgisizliğimizin sefasını sürüyoruz Ancak; şunu unutmamalıyız ki; Bilgisizliğin bedelini ödemeyen bir millet henüz yeryüzünde görülmemiştir. Kaynak : Turgut Özakman ve Yılmaz Özdil

www.hüseyinonder.com h.onder@yahoo.com.tr