ÖKSÜREN ÇOCUĞA YAKLAŞIM http://hastaneciyiz.blogspot.com ÖKSÜREN ÇOCUĞA YAKLAŞIM Dr. Ayfer İnal Çocuk Allerji-İmmunoloji Bilim Dalı

Çocuklukta en sık rastlanan hastalık belirtisi Aslında boğaz ve göğüsteki solunum yollarını temizlemeye yarayan bir refleks Her ne kadar anne babalar için çocuklarının öksürüğünü duymak, özellikle gece uykuyu bölen öksürüklerle uyanmak üzücü olsa da, öksürük vücudun normal bir savunma mekanizması

Öksürük; Çocuğu yorar, aileyi üzer ve uykuları böler Ancak çocukta  öksürüğe sebep olan birçok hastalık çok ciddi değil, sadece can sıkıcıdır

Rıfat Ilgaz, Uzak Değil isimli eserinde öksüren bir hastayı şu mısralarla anlatıyor: Otuz sekiz ateşte Selim Efendi'nin Açılıverdi iştahı yutkunuyor Derken unutuverdi biçare Sıkı sıkı tuttuğu öksürüğü Boğulurcasına öksürüyor.

Öksürük değişik hastalıklarda değişik özellikler gösterebilir Öksürüğün sebebini bulmak bazı durumlarda zor olabilmektedir Çocuklar çoğunlukla hastalık belirtilerini anlatamazlar, bazen muayene ile de bir şey bulunamayabilir

Öksürük çocukta hangi nedenlerle ortaya çıkabilir?

ÜSYE ve Öksürük - nezle - krup - sinüzit - bademcik iltihabı - farenjit

Nezlede öksürük - Nezleyle birlikte olan öksürük ıslak veya kuru özellik gösterebilir ve bir hafta kadar sürebilir. - Burundan akmak yerine boğaz gerisine doğru akan sümüksü salgı boğazı tahriş ederek öksürüğü başlatır - Öksürük nezlede genellikle en son kaybolan belirtidir.

Sinüzit ve öksürük - Öksürükle birlikte sarı, yeşil burun akıntısı, baş ve boğaz ağrısı, nefesin kötü kokması da varsa genellikle sinüzit düşünülür - Soğuk algınlığında veya sinüzitlerde öksürük genellikle yatarken (mukus sürekli boğaz gerisine akmaktadır) artar. - Çocuk sabah kalktığında şiddetli öksürerek ve bazen de kusarak bu mukusu temizlemeye çalışır.

- Krupta öksürük tipik havlar tarzdadır - Ses boğuklaşmıştır Krup ve öksürük - Krupta öksürük tipik havlar tarzdadır - Ses boğuklaşmıştır - Ateş olabilir veya olmayabilir

Alt solunum yolu hastalıkları ve Öksürük - Boğmacada da öksürük tipiktir. - Kısa, kuru ve hırıltılı öksürük astım, bronşit veya zatürrede ortaya çıkar

Astım-Bronşit veya Zatüre ile Öksürük-1 - Kısa, kuru ve hırıltılı öksürük astım, bronşit veya zatürrede ortaya çıkar - Israrcı öksürükler ise bronşit, zatürre veya astımda görülür, pozisyonla ilgisi yoktur, gece veya gündüz oluşabilir, egzersizle artar. - Çığlık atmak, bağırmak veya gülmek ile şiddetli bir öksürük atağı oluşabilir.

Astım-Bronşit veya Zatüre ile Öksürük-2 - Bebeklik yaşlarında zatürre ve bronşiolit hastalıkları oldukça ciddi hastalıklardır - 1 yaşın altındaki bebeklerde havayolları henüz çok küçüktür. Bazı virüsler bu küçük hava tüpleri (bronşioller) in zarar görmesine sebep olurlar - Aldıkları hava yetersiz gelmeye başlar, nefes almakta güçlük çekerler ve acil müdahaleye gereksinim duyarlar

- Normal koşullarda burundan başlayarak akciğerlere kadar uzanan solunum yolunun üst tabakası toz, bakteri, virüs ve diğer yabancı cisimleri yakalayan ince bir mukus tabakası ile kaplı - Cilia adı verilen çok küçük tüy gibi yapılar bu mukusu korumaya çalışır ve solunum yollarına giren yabancı içeriği küçük süpürgeler gibi hareket ederek dışarıya atar

- Solunum yolu enfeksiyonu başladığında ciliaların bu doğal temizleme hareketleri ortadan kalkar - Solunum yolları da kendisini etkileyecek yabancı cisimlerden korunmak için daha da kalın bir mukus tabakası oluşturmaya başlar - İşte öksürük ciliaların hareketlerinin bozulduğu bu ortamda solunum yollarının temizliğini sağlamak için ortaya çıkar

Astım ve Öksürük - Astım uzun süreli öksürüklerde en çok görülen sebeplerden biridir - Genellikle öksürük dışında başka belirti yoktur - Dinlemekle göğüste tipik solunum sesleri duyulur

3. Solunum yollarına yabancı cisim kaçması - Solunum yollarına çekirdek, fındık vs. yabancı cisim kaçması sonucu da öksürük ortaya çıkabilir

Küçük bebekte yabancı cisim solunum yollarına kaçmış ise:

Küçük bebekte yabancı cisim solunum yollarına kaçmış ise:

Büyük çocukta yabancı cisim solunum yollarına kaçmış ise:

4. Eviçi ortam ve Öksürük - Sadece hastalıkların değil ev içi ortamının da insanlarda öksürüğe yol açabilir - Ev içi ortam da öksürüğe yol açabilir; eğer evden çıktıktan birkaç saat sonra belirtiler hafifliyor ve yeniden eve dönüldüğünde başlıyorsa evin içindeki havada tahriş edici maddeler bulunduğundan kuşkulanmak gerekir.

4. Eviçi ortam ve Öksürük - Evde yakıtlardan çıkan gazlar: Doğalgaz, gaz yağı, odun, kömür, tüp gaz gibi evlerde bulunan yakıtların kullanımı sonucunda yeterli havalandırma sağlanmadığında havayı kirleten gazlar oluşur. - Sigara dumanı: Sigara, pipo ve puronun dumanı akciğerlere zarar verebilir.

Evdeki kimyasal maddeler: - Klorlu çamaşır suları, amonyak gibi uçucu maddeler içeren temizlik solüsyonlarından, çözücü solüsyonlardan ve boya kutularından zehirli gazlar çıkabilir. - Toz ve nem: Toz böcekleri (ev tozunda bulunan mikroskobik canlılar) teknik anlamda kirletici değildir ama bunlar nem ile birlikte şiddetli allerjik reaksiyonlara neden olabilirler. - Dekorasyon: Yeni döşenen halılar ve yeni boyanan duvarlardan tahriş edici gazlar çıkabilir.

Öksürük öğürme refleksini uyararak kusmaya neden olabilir Kusma devam etmedikçe bu korkulacak bir durum değildir. Özellikle yuvaya giden çocuklarda peş peşe gelen soğuk algınlığı, öksürüğün haftalarca sürmesine yol açabilir. Çocuğunuzun öksürüğü 1 ayı geçiyorsa astım, allerji, sinüzit gibi solunum yollarının aşırı duyarlılığından kaynaklanan durumlar akla gelmeli ve doktora danışılmalıdır.           -                -

Öksürük başka hastalıkların da belirtisi olabilir         Örneğin havlama tarzında öksürük krupta, iç çeker gibi öksürük boğmacada, göğüste ötmeyle birlikte öksürük astımda görülür.

6 aydan küçük bebeklerde öksürük bebeği yorabilir  Özellikle sonbahar-kış mevsiminde yaygınlaşan RSV (Respiratory syncythial virüs) daha büyük çocuklarda nezleye neden olurken, bebekler alt solunum yollarını ve akciğerlerin etkileyerek ciddi solunum zorluğuna yol açabilir.

Ne yapmalıyız ? - Öncelikle evde kesinlikle sigara içmemelidir. sigara dumanı ciliaların hareketlerini felce uğrattığı gibi mukus salınımını da arttırır. - İkinci önlemimiz ise mukus salgısını inceltmek ve irritasyonu yumuşatmak için çocuğumuza bol su veya benzer sıvılar içirmek olmalıdır. - Üçüncü önlemimizde havayı nemlendirici cihazlar kullanmak olabilir.

Ne zaman endişelenmeliyim, çocuğu mutlaka doktora göstermeliyim ? Çocuğunuz 3 aylıktan küçük 38 derece üzeri ateşli ve öksürüğü varsa Çocuğunuzun öksürük nöbetleri ile birlikte aşağıdakilerden biri de varsa: Nefes almakta güçlük, Nefes alıp verirken hırıldama Dudaklarında veya tırnaklarında morarma Ağlarken veya konuşurken nefes kesilmesi Nefes alıp verirken göğüsünde gözle görülebilen çökmeler Bebeğiniz öksürük nedeniyle ememiyor veya biberonla beslenemiyorsa.(öncelikle burnunun tıkalı olup olmadığını kontrol edin) Çocuğunuzda öksürükle birlikte hızlı soluk alıp verme varsa: 2 aydan küçük bebeklerde dakikada 60 solunumdan fazla ise 2-12 aylık arası dakikada 50 solunumdan fazla ise 1-5 yaş arası dakikada 40 solunumdan fazla ise Öksüren çocuğunuzda dehidratasyon (vücutta aşırı su kaybı) belirtileri varsa Öksüren çocuğunuzun yüzü korkulu ve endişeli bir hal aldı ise Öksüren çocuğunuz öksürük aralarında da göğüs ağrısı çekiyorsa Öksürük solunum yoluna yabancı cisim kaçması ile oluştu ise Öksüren çocukta verilen ilaçlara rağmen ateş düşmüyorsa Öksürükle kan tükürüyorsa Çocuğunuz çok hasta görünüyor ve siz onun bu durumundan aşırı endişeleniyorsanız.

Ne zaman daha az endişelenmeliyim ? Bebeğiniz 3 aylıktan büyükse Çocuğunuzun öksürük nöbetleri arasında solunum güçlüğü yoksa Bebeğiniz öksürük aralarında rahatlıkla emebiliyor veya biberonla beslenebiliyorsa Öksüren çocuğun soluk alıp verme sayısı yaşına göre normalse Öksüren çocuğunuzda dehidratasyon (vücutta aşırı su kaybı) belirtileri yoksa Öksüren çocuğunuzun öksürük aralarında yüz ifadesi normalse Öksürük aralarında ağrısı yoksa Solunum yoluna yabancı cisim kaçma hikayesi yoksa Ateşi yoksa Kan yoksa

Aşağıdaki Durum(lar)da Vakit Geçirmeden Ambulans Çağırın (çocuğun acil müdahaleye ihtiyacı olabilir) - Çocukta şiddetli solunum zorluğu varsa (soluk alıp vermek için mücadele veriyorsa, solunum zorluğu nedeniyle konuşamıyorsa ya da ağlayamıyorsa veya her nefes alıp verişinde hırıltı meydana geliyorsa) - Çocuk öksürük nöbetleriyle bayıldıysa - Öksürmediği zamanlarda dudakları mavimsi renk alıyorsa

Evde Ebeveynlerin Bakım Sağlamasını Gerektiren Durumlar: Her hangi bir komplikasyon ortaya çıkmamakla birlikte öksürük varsa ve çocuğunuzun doktora görünmesinin gerekli olduğunu düşünmüyorsanız.

Aşağıdaki Durum(lar)da Hafta İçi Çalışma Saatleri Dahilinde Doktorunuza Başvurun: - Başka sorularınız ya da endişeleriniz varsa - Öksürük 3 gün ya da daha uzun bir süre çocuğun okula gidememesine ve evde kalmasına neden olduysa - Aynı zamanda burun allerjisi semptomları da mevcutsa - Öksürük 3 haftadan daha uzun süredir mevcutsa

Aşağıdaki Durum(lar)da 24 Saat İçinde (9 ile 4 saatleri arasında) Doktora Başvurun: - Çocuğun doktor tarafından görülmesi gerektiğini düşünüyorsanız - Sürekli (aralıksız) öksürük varsa - Çocuk bir aylıktan küçükse ve öksürüyorsa (öksürük hafif şiddetli de olsa) - Çocuk 1 ila 3 aylıksa ve 3 günden daha uzun süredir öksürüyorsa - 3 günden daha uzun süredir ateşi varsa - Öksürmediği zamanlarda bile göğüs ağrısı mevcutsa

Aşağıdaki Durum(lar)da Vakit Geçirmeden (gece ya da gündüz) Doktora Başvurun: - Çocuk çok hasta görünüyor ya da çok hasta gibi hareket ediyorsa - Çocuğun soluk borusuna takılabilecek küçük bir cisimle tıkandıysa - Solunum güçlüğü (1 yaşının altındaki çocuklarda) burnun temizlenmesiyle geçmediyse

Aşağıdaki Durum(lar)da Vakit Geçirmeden (gece ya da gündüz) Doktora Başvurun: - Çocuk öksürmediği zaman solunum güçlüğü mevcutsa (1 yaşından büyük çocuklarda) - Öksürdüğü esnada dudakları mavimsi bir renk aldıysa - 12 haftalığa kadarsa ve rektal ateş 38°C'nin üzerindeyse - Herhangi bir yaşta 40°C'den yüksek ateş varsa - Çocuğun şiddetli göğüs ağrısı varsa, öksürükle kan çıktıysa ya da hırıltılı solunum varsa

Öksürük Varlığında Evde Bakım Önerileri-1: 1. Hafif Öksürük İçin Öksürük İlaçları 2. Şiddetli Öksürükler: Uykuya, okula gitmeye ve iş yapmaya engel olan öksürükler için doktorunuzun önereceği bir ilaç kullanın.

Öksürük Varlığında Evde Bakım Önerileri-2: 3. Öksürük Nöbetleri: Öksürük nöbetleri için ılık sular (elma suyu) verin. Solunum yolunu rahatlattığından ve balgamı incelttiğinden sıcak buhar (örneğin buharlı bir banyo) uygulayın

- Çocuk 4 aylıktan küçükse meyve suyu vermekten kaçının). - 4 yaşından büyük çocuklar, tahriş olmuş boğazlarını rahatlatmak için sert şekerlemeleri emebilirler (sebep: tahriş olmuş boğazı kaplar). - Ayrıca bu durumlarda konuşmamasına ve öksürmemesine dikkat edin.

Öksürük Varlığında Evde Bakım Önerileri-3: 4. Kusma: Şiddetli öksürüğü takiben meydana gelen kusma için öğün başına verdiğiniz besin miktarını düşürün (bebeklere 60 gr ya da daha az miktarda formül verin) (sebep: öksürüğün neden olduğu kusmalar midenin dolu olduğu durumlarda daha sık olarak meydana gelir).

Öksürük Varlığında Evde Bakım Önerileri-4: 5. Hava Nemlendirici: Kuru hava öksürüğü kötüleştireceğinden ortamın havası kuruysa bir hava nemlendirici kullanın. 6. Ateş Düşürücüler: 39°C'den yüksek ateşler için doktorunuzun önereceği bir ateş düşürücü verin. 7. Çocuğunuzu Sigara Dumanından Uzak Tutun: Aktif ya da pasif sigara içmek öksürüğü daha kötü bir hale getirir.

Öksürük Varlığında Evde Bakım Önerileri-5 8. Bulaşıcılık: Çocuğunuz ateşi düştükten ve normal aktivitelere katılmak konusunda hazır hissettiğinde kreşe ya da okula dönebilir. Pratikte ortaya çıkan nedenlerden ötürü öksürüklerin ve soğuk algınlıklarının yayılması engellenemez. 9. Beklenen Seyir: Viral bronşit 2 ila 3 hafta boyunca öksürüğe neden olur. Bazen çocuk büyük miktarda balgam (mukus) çıkarabilir. Normal olarak balgam gri, sarı ya da yeşil olabilir. Bu durumda antibiyotikler faydalı değildir. Akciğerleri pnömoniden (zatürre) korumak açısından balgam çıkarmak büyük önem taşır.

Aşağıdaki Durum(lar)da Doktora Başvurun: - Solunum güçlüğü gelişirse - Hırıltılı solunum gelişirse - Öksürük 3 haftadan daha uzun sürerse - Çocuğun durumu kötüleşirse ya da doktorunuza başvurmanızı gerektiren semptomlardan biri ortaya çıkarsa