KEMOTERAPİNİN SEKSÜALİTE ÜZERİNE ETKİSİ AYSEL ENABOİFO Medicana International Ankara Hastanesi Medikal Onkoloji SERVİS SORUMLU HEMŞİRESİ

AMAÇ Seksüel sağlığı tanımlamak, Kemoterapinin seksüalite üzerine etkisini belirlemek HEDEF Kemoterapinin seksüalite üzerine olumsuz etkilerini vurgulamak Kemoterapinin yanı sıra seksüaliteyi etkileyen diğer etmenleri vurgulamak Hemşirenin bu konudaki bilinç ve duyarlılığını artırmak

Seksüel Sağlık İnsanda duygusal, zihinsel ve sosyal yönlerin, kişilik, iletişim ve sevgiyi kolaylaştıran ve olumlu bir biçimde zenginleştiren bir bütünüdür.

Seksüalite Yalnızca cinsel birleşme değildir. Cinsel birleşme olsun ya da olmasın, okşama, sarılma, öpme gibi her iki tarafın hoşuna gidecek aktiviteleri içerir.

Seksüalite Eşlerin birbirleri hakkında ne hissettikleri, birbirleri ile nasıl iletişim kurdukları, ilişkilerini yapılandırmaya istekleri gibi pek çok faktörü içerir.

Fiziksel bir yetersizliğin başlaması nasıl ki açlığı ya da susuzluğu ortadan kaldırmıyorsa cinsel duyguları da ortadan kaldırmaz. Trieschman

Seksüel İmaj Bireyin fiziksel çekicilik duygusu ve eşin sıcaklık yumuşaklık, gibi duygusal gereksinimlerini doyurabilme ve sevebilme becerilerinin bütünüdür.

Seksüel İmajı Bozan Etmenler Bireyin çekiciliğinin azaldığını hissetmesi Bedende hastalıkla ortaya çıkan, herkes tarafından görülebilen değişiklikler Bazı hastalıkların ya da tedavilerinin sevişmeyi engellemesi Eşin hastalığa ya da tedaviye gösterdiği tepki

Kanserli hastada cinsel işlev bozukluklarının nedenleri Hast. bağlı organik ya da ruhsal sorunlar Cerrahi tedavi Kemoterapi Radyoterapi Hormonal tedaviler M.S.S. Hasarları Spinal kord basıları İnançlar Toplumsal yargılar ve tabular.

Cerrahi Genatil yapıların hasarı Radikal pelvik cerrahi - Miles(rektum Ca ameliyatı -Sistektomi -Total pelvik eksenterasyon -Prostatektomi -Orşiektomi -Histerektomi, oferektomi -Vulvektomi

Cinsel işlev bozuklukları Semptomlar Libido azalması ya da kaybı Empotans, ereksiyon bozuklukları Disparanoya Menapozal sendrom Retrograd ejekülasyon Hasta Cinsiyeti Kadın ve erkek Erkek Kadın Erkek

Cinsel ve Reproduktif Fonk. Etkileyen Kanser Tedavisi İle İlişkili Diğer İlaçlar-1 Antiemetikler, sedatifler, trankilizanlar Prochlorperazine Chlorpromazine Diazepam Lorazepam Metoclopramide Scopolamine

Cinsel ve Reproduktif Fonk. Etkileyen Kanser Tedavisi İle İlişkili Diğer İlaçlar-2 Antihistaminler Diphenhydramine Antidepresanlar Amitriptyline İmipramine

Cinsel ve Reproduktif Fonk. Etkileyen Kanser Tedavisi İle İlişkili Diğer İlaçlar-3 Narkotikler Morfin Hydromorphone Kodein Sınıflandırılamayan Ketoconazole Cimetidine

Cinsel Sorunların Yönetiminde ALARM Modeli-1 A Activity-Aktivite Cinsel ilişki sıklığı ve tercihi L Libido- Libido Cinsel istek değişiklikleri? Eşler için önemi? Ereksiyonu ve vajinal kayganlığı sağlamadaki güçlükler A Arousal-Uyarılma Cinsel ilişki sırasında ağrı ve rahatsızlık? Cinsel ilişki sırasındaki zorluklar?

Cinsel Sorunların Yönetiminde ALARM Modeli-2 R Resolution-Orgazm Orgazma ulaşma sıklığı? Cinsel doyum değişiklikleri? Cinsel ilişkiyi takiben ağrı ve rahatsızlık? Yeri ve şiddeti? M Medical History - Tıbbi Hikaye Cinselliği engelleyen fiziksel ve psikolojik sorunlar? Cinselliği etkileyen tedaviler?

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-1 1. Kriz olarak hastalık Hastalık kriz olarak görülebilir. Kriz bir geçiş dönemidir. Seksüel bozukluk korkusu açıkça görülebilir.

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-2 2.Kronik hastalık stresi Yaşamı tehdit edici bir hast. yaşam önceliklerini de değiştirebilir. Hast. Aktif döneminde seksüel fonk. yaşama şansı ile karşılaştırıldığında düşük önceliktedir. Strese duygusal yanıt, kaygı, öfke ve depresyon olabilir.

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-3 3. Kaygı Hastada cinsel fonk. İlgili korkular yaşanır. Her cinsel deneyim bir test olmaya başlar. 4.Kaygı: Otonomi kaybı vardır. “Niçin ben?” Sevişmelerde hırçınlık vardır. Eşi hedef alabilir. Hasta eş sağlıklı eşi kıskanabilir. Yaşam standartları değiştiği için sağlıklı eş hastaya öfke duyabilir.

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-4 5. Depresyon Yaşam durumları üzerinde kontrol kaybı, Doyum verici aktivitelerin azalması, Sosyal destek kaybı, Kullanılan ilaçların etkisi, Metabolik ya da hormonal bozukluklar, Acı çekme ve ölüm korkusu, Yaşamın anlamsızlığı ya da değersizliği duygusu

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-5 6-Seksüalite konusunda genel inançlar Seks gücü tüketir, hasta için zararlıdır. Aşırı seks sağlıksızdır, hast. neden olur. Cinsel ilişki tedavinin etkinliğini azaltır. Yaşlıların aktif seks hayatı yoktur. Hastalık bir tanrı cezasıdır. Hastalık cinsel ilişki ile bulaşır. Damgalanma duygusu.

Psikolojik Faktörler ve Seksüalite-6 7- Rol değişimi Hastalıkla birlikte eşler arasındaki ilişki ebeveyn-çocuk ilişkisine benzer ve seks hayatı etkilenebilir. Hastadaki davranış değişiklikleri, sağlıklı eşte öfke ve hayal kırıklığına neden olabilir.

Kadın ve Erkeğin Duygusal Strese Yanıtları KADIN Daha sözeldirler, ilgi ve öfkelerini tartışırlar. Eşlerinin, onların korku ve kaygılarını bilmelerini isterler. ERKEK Seksüel yetenek kaybı ya da kazancı çok önemlidir. Bu konuda uzman yardımı alma eğilimi vardır. Kendilerini problem çözücü olarak görürler.

Psikolojik Sorunlar Tanı ve tedavi stresi - Ölüm korkusu - Kontrol kaybı ve çaresizlik. - Yalnızlık ve izolasyon - Bulaştırma korkusu Benlik saygısı - Bed. imajı için endişe - Seksüel kimlik konusunda kuşku -Üretkenliğin tehdidi Damgalanma Duygusal regresyon Öfke Suçluluk İletişim sorunları Öncelik ve yoğunlukta değişme Evlilik çatışmaları Reddedilme korkusu Eşin bakım verici rolü üstlenmesi

Olumlu Yönler Yaşamın yeni bir anlamı İlişkinin yapıcı bir biçimde yeniden gözden geçirilmesi Sevgi ve gönül vermenin güvencesi Daha yüksek benlik saygısı Daha iyi yaşam kalitesi ve iyilik hali Duygusal “pil doldurma”

Tutumlar,İnançlar,Kültürel Gelenekler, Kayıplar Hastalık bir cezadır Damgalanma hissi Cinselliği konuşma yasağı Evlilik dışı sekse ilişkin tutum Seksin sağlıksız olduğu inancı Hastalığın cinsel ilişki ile bulaşma korkusu.

ÖNERİLER Seks konusunda açık iletişim Girişimin paylaşılmasında sorumluluk paylaşma Eşin tercihine saygı duyma Sevişmeyi bir performans olarak değil, zevk olarak görme Kusursuz bir bedene sahip olmak yerine, bir bütün olarak seksüel benlik değerine yönelme.