İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. Kurumsal Finansman Müdürlüğü Ağustos 2007 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası Bilgilendirme Sunumu Kasım 2008

2 VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ NEDİR? Belirli bir miktar malın, menkul değerin, göstergenin, ya da para biriminin, belirlenen fiyattan, gelecekte belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda, satın ve teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren, yasal olarak bağlayıcı, “sözleşme”.

3 VOB’DA İŞLEM GÖREN SÖZLEŞMELER PAMUK BUĞDAY ALTIN IMKB 30 IMKB 100 G-DİBS YTL / EUR YTL / USD

4 FİYAT DÖVİZ RİSK YÖNETİMİNİN ÖNEMİ RİSK YÖNETİMİ RİSK FAİZ

5 NEDEN VADELİ İŞLEMLER KORUNMA İMKANI VERGİ MUAFİYETİ KALDIRAÇ ETKİSİ SEANS SÜRESİ NEMALANDIRMA KAR’IN KULLANILMASI EMİR İPTALİ VOB seans süreleri sayesinde Spot piyasa açılmadan piyasanın yönünü tayin edebilir, kapanışta ise özellikle piyasamızı yakından ilgilendiren yabancı borsaların (Dow Jones ve Bovespa) açılış değerlerini görebilir ve yatırımlarınızı yönlendirmede yardımcı bir kaynak elde etmiş olursunuz. VOB seans süreleri sayesinde Spot piyasa açılmadan piyasanın yönünü tayin edebilir, kapanışta ise özellikle piyasamızı yakından ilgilendiren yabancı borsaların (Dow Jones ve Bovespa) açılış değerlerini görebilir ve yatırımlarınızı yönlendirmede yardımcı bir kaynak elde etmiş olursunuz yılı süresince Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında işlem yapan bireysel yatırımcılardan, elde ettikleri kazançlar dolayısıyla herhangi bir vergi kesintisi yapılmayacaktır yılı süresince Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında işlem yapan bireysel yatırımcılardan, elde ettikleri kazançlar dolayısıyla herhangi bir vergi kesintisi yapılmayacaktır. Pasif olarak vermiş olduğunuz alış (uzun) veya satış (kısa) emrini seans saatleri içersinde istediğiniz zaman iptal edebilir,tam tersi yeni pozisyonlar alabilirsiniz. Pasif olarak vermiş olduğunuz alış (uzun) veya satış (kısa) emrini seans saatleri içersinde istediğiniz zaman iptal edebilir,tam tersi yeni pozisyonlar alabilirsiniz. Üretici,ithalatçı,ihracatçı için faiz, kur ve fiyat riskine karşı korunma Üretici,ithalatçı,ihracatçı için faiz, kur ve fiyat riskine karşı korunma İşlem gerçekleştirmek amacıyla Takasbank’a aktarmış olduğunuz bakiyeniz en iyi gayret aracılığıyla gecelik olarak nemalandırılır. İşlem gerçekleştirmek amacıyla Takasbank’a aktarmış olduğunuz bakiyeniz en iyi gayret aracılığıyla gecelik olarak nemalandırılır. Yatırılan küçük başlangıç teminatlarıyla, büyük hacimli pozisyonlar alabilirsiniz. Yatırılan küçük başlangıç teminatlarıyla, büyük hacimli pozisyonlar alabilirsiniz. Açmış olduğunuz pozisyon sayesinde elde etmiş olduğunuz kar ile dilerseniz yeni pozisyonlar açabilir veya pozisyonunuzu kapatmadan kar’ı nakit olarak alabilirsiniz. Açmış olduğunuz pozisyon sayesinde elde etmiş olduğunuz kar ile dilerseniz yeni pozisyonlar açabilir veya pozisyonunuzu kapatmadan kar’ı nakit olarak alabilirsiniz.

6 Pozisyon alınırken sözleşmeyi alan taraf uzun, satan tarafsa kısa pozisyon sahibi olarak tanımlanır. Bir sözleşmenin bir hesap tarafından alınması ve bir diğer hesap tarafından satılması bir açık pozisyon oluşturur. Açık pozisyon her sözleşmenin her vadesindeki toplam uzun veya toplam kısa pozisyondur. Yatırım amaçlı işlemlerde uzun taraf alınan sözleşmenin fiyatının yukarı gitmesini beklerken, kısa taraf fiyatın aşağı doğru gitmesini ister. Korunma amaçlı işlemlerde fiyatların aşağı veya yukarı gitmesi önemli değildir. Fiyat önceden zaten sabitlenmiştir (spot piyasadaki zarar veya kar, vadeli borsadaki kar veya zarar ile birbirlerini eşitleyecek ve fiyat sabitlenecektir.) VOB’DA SÖZLEŞME ALMAK & SATMAK

7 VOB’DA İŞLEM HACMİNİN YILLIK GELİŞİMİ 2007 yılı ilk on ayında 2006 yılı toplam işlem hacminin beş kat fazlası işlem hacmine ulaşılmıştır.

Teminat (YTL) 302,5 I.Yatırımcı 1,2255 YTL’den 180 YTL teminat yatırarak sözleşme büyüklüğü 1000 $ olan bir adet Aralık vadeli işlem sözleşmesi alır (uzun pozisyon). Çekilebilir Teminat II.Dolar kuru 1,2255’den %10 yukarı fırlar. Kurun 1,3480’e çıkmasıyla yatırımcı 122,5 YTL kara geçer ve bu miktarı çeker. Teminat yeniden 180 YTL’ ye gelir. Kaldıraç etkisi sayesinde neredeyse %68’e yakın bir kazanç. 155 III.Dolar kurunun 1,3480’den 1,3230’a düşmesiyle yatırımcı 25 YTL zarar eder ve teminatı 155 YTL’ ye düşer. 125 IV.Dolar kurunun düşüşü devam eder. Uzlaşma fiyatı 1,2930 YTL olup, teminat, sürdürme teminatının altına, 125 YTL’ ye düşer. Senaryolar I II III IV VİS alınır 122,5 YTL’lik kar çekilir 25 YTL zarar Sürdürme Teminatı Başlangıç Teminatı 55 YTL eklenerek başlangıç teminatına çekilir. IIIIIIIV $/YTL 1,3480 1,2255 1,3230 1,3030 DÖVİZ İŞLEMİ ÜZERİNE FARKLI SENARYOLAR

9 Döviz sözleşmelerinin işlem hacmindeki payı giderek azalmış, yerini endeks sözleşmelerine bırakmıştır. İŞLEM HACMİNİN DAYANAK VARLIKLAR ARASINDA DAĞILIMI

10 AÇIK POZİSYON GELİŞİMİ

11 KORUNMA ÖRNEĞİ: İHRACATÇI FİRMA  Döviz fiyatının aşağı gitmesinden korunmak istiyor.  Fiyatı bu günden sabitlemek amacı ile vadeli piyasalarda “satım” işlemi yapar.  Yani ileri bir vadede döviz cinsi satış gerçekleştirir. Gün: 17 OCAK 2008  Cari $/YTL Kuru: YTL  Nisan 2008 Vadeli Sözleşme : YTL  Vadeli Sözleşme Büyüklüğü :1,000 $  İhracatçı A Şirketi::10 Nisan 2008’de $1 milyon ihracat bedeli alacak  İşlem: VOB’da 1000 kontrat kısa DOLAR/YTL pozisyonu alır 

12 KORUNMA ÖRNEĞİ : Gün: 10 NİSAN 2008  Cari $/YTL Kuru: YTL  Nisan Vadeli Kontrat: YTL –Spot: 1, ,1500 = 0,020 X $ = YTL ZARAR –Vadeli: – = 0,040 X $ = YTL KÂR “ Korunma işlemi yapılmasaydı, 10 Nisan tarihinde spot piyasada YTL daha ucuza satmış olacaktı”. “Korunma yöntemini seçmekle bu tutarı telafi etmekle kalmamış 20,000 YTL de kazançlı çıkmıştır.”

13 KORUNMACILAR YATIRIMCILARARBİTRAJCILAR BU SÖZLEŞMELERİ KİMLER KULLANIR ? İHRACATÇILARFON YÖNETİCİLERİ İTHALATÇILARÜRETİCİLER SANAYİCİLER BİREYSEL YATIRIMCILAR FİYAT FARKLILIKLARINDAN YARARLANMAK İSTEYENLER YATIRIM AMAÇLI İŞLEM YAPANLAR

14 AÇIK POZİSYONUMU KAPATMAK İÇİN SÖZLEŞMENİN VADE TARİHİNİ BEKLEMEK ZORUNDA MIYIM? Ocak ŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuzAğustosEkimKasım 2007 Sözleşmede pozisyonun alındığı tarih Sözleşmenin vade tarihi  VOB’ta bir sözleşme aldığınızda bunu kapatmak için vade tarihini beklemek zorunda değilsiniz.  Vadeye kadar olan sürede, borsada aynı vadede ve miktarda bir sözleşme satmak suretiyle (ters işlem) pozisyonunuzu kapatabilirsiniz.  Vadeye kadar olan sürede her an alım satım yapabilirsiniz. Pozisyonunun kapatılabileceği zaman aralığı 2008 AÇIK POZİSYON

15 BAŞLANGIÇ TEMİNATI SÜRDÜRME TEMİNATI  Başlangıç teminatının %75’ine eşittir.  Hesaptaki teminat tutarı sürdürme teminatı seviyesinin altına düştüğü anda teminat tamamlama çağrısı yapılır. YAYILMA TEMİNATI TEMİNATLANDIRMA  Her sözleşme için başlangıç teminat miktarları belirlenmiştir.  Teminat yapısı minimum %30 nakit ve maksimum %70 gayri nakdidir.  Bir sözleşmenin bir vadesinde kısa diğer bir vadesinde uzun pozisyona sahip olunmasıdır.  Başlangıç teminatının % 50’si olarak belirlenmiştir.

16 Sözleşme Büyüklüğü Başlangıç Teminatı (YTL) Sürdürme Teminatı (YTL) Sürdürme Seviyesi IMKB 100 Endeksi(IMKB-100 End./1000)x100 YTL500375%75 IMKB 30 Endeksi(IMKB-30 End./1000)x100 YTL500375%75 YTL Dolar1.000 USD180135%75 YTL Euro1.000 EURO240180%75 FAİZ (G-DİBS) YTL (100 YTL nominalden 100 adet DİBS %75 PAMUK (EGEST-1)1.000 Kg240180%75 BUĞDAY (AKS)5.000 Kg240180%75 ALTIN100 Gram300225%75 TEMİNATLAR

17 YATIRIMCILAR GÜN SONUNDA HESAPLARINDAN PARA ÇEKEBİLİRLER Mİ? YATIRIMCI KÂRINI ERTESİ GÜN KAR AKTARIMI SONRASINDA HESAPTAN ÇEKEBİLİR Uzlaşma fiyatına göre günlük olarak hesaplanan kâr veya zarar tutarı teminat hesaplarına günlük olarak yansıtılır. Elde edilen kârlardan dolayı artan bakiyenin başlangıç teminatının üzerinde kalan kısmı her gün sonunda teminat hesabından çekilebilir Başlangıç Teminatı Seviyesi Yatırımcının ikinci gün içinde elde ettiği kar TEMİNAT HESABI (2. gün sonu) TEMİNAT HESABI (1. gün sonu)

18 TEMİNATA KABUL EDİLEN KIYMETLER Teminat TürleriMin. OranMax. OranDeğerleme Katsayısı Nakit (YTL)%30% Hazine Bonosu%0% Devlet Tahvili%0% Döviz Ödemeli Tahvil%0% Dövize Endeksli%0% Döviz%0% Yatırım Fonu (Likit)%0% Yatırım Fonu (B-Tipi)%0% Yatırım Fonu (A-Tipi)%0% Borsa Yatırım Fonu%0% Hisse Senedi (İMKB-30)%0%350.70

19 İŞLEM SAATLERİ  08:45-09:15 İşlem yapılmayan dönem.  09:15-17:15 Normal Seans.  17:25 Uzlaşma fiyatlarının açıklanması, teminat tamamlama çağrılarının yayınlanması  17:25 (T)- 14:30 (T+1) Teminat tamamlama amacıyla Takasbank ekranlarının kullanımı. * 13 Ekim 2008 itibarıyla geçerli olacak işlem saati uygulaması

20 EMİR SÜRELERİ  Emrin sisteme girildiği seans için geçerli olan emirdir  Tüm emir tipleri için kullanılabilir Seans Emri  Emrin sisteme girildiği günün sonuna kadar geçerlidir.  Limit fiyatlı emirler ve şarta bağlı emirler için geçerlidir. Günlük Emir  Limit fiyatlı ve şarta bağlı emirler için geçerlidir. İptal edilene kadar geçerli Emir  Belirli bir tarihe kadar geçerlidir.  Limit fiyatlı ve şarta bağlı emirler için kulanılabilir.  Tarihli emir seçildiğinde, karşısındaki boş alan aktive olur ve alana bitiş tarihi yazılır. Tarihli Emir

21 OCAK-EYLÜL 2008 İŞLEM HACMİ SIRALAMASI KURUM BAZINDA VOB İŞLEM HACİMLERİ İŞLEM HACMİ% İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş ,91% EFG İSTANBUL MENKUL DEĞERLER A.Ş ,35% YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş ,92% SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş ,51% TURKISH YATIRIM A.Ş ,43% TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş ,64% DEUTSCHE SECURİTİES MENKUL DEĞERLER A.Ş ,40%

22 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. isyatirim.com.tr isinvestment.com

İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. Kurumsal Finansman Müdürlüğü Ağustos 2007 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası Bilgilendirme Sunumu Kasım 2008