MASTİTİS (MEME İLTİHABI) PINAR ÖZDEMİR Veteriner Hekim Afyonkarahisar İl Tarım Müdürlüğü

MASTİTİS NEDİR? Meme içine Bakterilerin girmesi sonucu önce sütü, sonra sütü salgılayan dokuları tahrip etmesine MASTİTİS denir.

Memenin İç Yapısı Süt yapan esas yapı küçük odacıklardır. (alveol) Odacıkların birleşimi ile üzüm salkımı şeklinde yapı oluşur. 1 kg süt yapımı için memeden 400 lt kan geçmektedir. Bu nedenle ineğin bir tek memesine bile antibiyotik uygulansa, tüm sütün kullanılmaması gereklidir.

Memenin dışarıya açılan kapısı, meme başı kanalıdır. Meme başının küçük, kısa veya normalden uzun olması sağım başlıklarının memeye iyi tutunamamasına, kaymasına ve sağım sistemine hava girmesine neden olmaktadır. Diğer önemli nokta da meme başı kanalı, sağımdan sonra en az yarım saat süreyle gevşek bir halde kalır. Bu durum da mikroorganizmaların meme içerisine daha kolay girebilmelerine neden olur.

Bu süre içerisinde meme başının temiz kalmasına özen gösterilmelidir. Hayvanlar sağıldıktan sonra ayakta tutulması için sağım sonrası yemleme uygulaması mastitis bulaşma riskini azaltacaktır.

Mastitis ikiye ayrılır. AÇIK Mastitis ve GİZLİ Mastitis AÇIK MASTİTİS: İneğin kendisinde, memede ve sütte gözle görülebilen değişiklikler vardır. İneğin genel durumunda bozukluk; Beden ısısında artış İştahsızlık Solunum ve dolaşım sorunları Depresyon Halsizlik Kilo kaybı Topallık görülmekte ve hatta ineğin ölümü ile sonuçlanabilmektedir.

memede; kızarıklık, şişme, ağrı sütte ise; sütün sulanması, koyulaşması, renk değişikliği, Pıhtılı (peynirimsi) olması gibi değişiklikler görülür.

Açık mastitis nedeniyle meydana gelen zarar Üretimin azalması = %51 20kg süt yerine 10 kg süt alınır Tedavi süresince sütün dökülmesi = %33 30kg sütün 10 kg’ nı dökmüş oluruz. Tedavi masrafı, Veteriner hekim giderleri=%16 Normalde sütçülük yapan bir çiftçi veteriner hekim gideri olarak günde 75 krş (%6-7) verir.

AÇIK MASTİTİSTE GÖZLE GÖRÜLEBİLEN BU DEĞİŞİKLİKLER GİZLİ MASTİTİSTE GÖRÜLMEZ. Meme dokusu, Sütün bileşimini ve Miktarını etkilemekle birlikte Bu değişiklikler gözle görülmez. Bu nedenle sürüde görülme oranı yüksek olmasına rağmen fark edilemez. Gizli mastitisler Veteriner Hekimler tarafından bazı testler yapılarak belirlenir.

Gizli Mastitisin Oluşumunda Hazırlayıcı Faktörler Gizli mastitis oluşturan etkenlerin kaynağı (özellikle Staph.aureus) Memesi Hasta olan inek ve sağımcının elleridir. İnekten ineğe meme havluları, sağım makinaları ve memesi hasta olan hayvanın atık sütü ile bulaşır. Ayrıca memelerden sütün tam olarak boşaltılamaması da bu hastalığa ne den olabilir. Subklinik mastitis oluşturan etkenlerin kaynağı (özellikle Staph.aureus) enfekte inek ve sağımcının elleridir.

Gizli mastitisin sürüdeki oranı 1 --- 40 Açık Mastitis Gizli Mastitis En fazla ekonomik kayıp gizli mastitiste olmaktadır. İneğin süt veriminde %10-12 düşme görülür. Üretici bu düşmeyi beslemeden kaynaklandığını düşünerek çözümü burada arar. Oysa bu düşüşün sebebi mastitistir.

Mastitis Geçiren Bir İnek, Eski Süt Verimine Ulaşamaz ve Memede Kalıcı Hasarlar Oluşur Sadece veteriner hekim ve tedavi giderleri değil !!!! Bundan daha önemlisi süt veriminin azalması ve Hasta memelerin, diğer inekler için enfeksiyon kaynağı olmasıdır.

Mikroorganizmaların yol açtığı mastitisten korunmak için; Sağım hijyeni sağlanmalı Sağım öncesi ve sonrası teat-dipping uygulanmalı Memeler kuru olmalı Sağım makinasının düzgün çalışıp çalışmadığı kontrol edilmeli Kuru dönem tedavisi yapılmalı

ineğin temiz olması esastır. Çevreden meme başına mikroorganizmaların bulaşmaması için temizlik çok önemlidir. Bunun için; sağım yeri, sağımcı, sağım makinası ve ineğin temiz olması esastır.

İneklerde Kuru Dönem ve Önemi İneklerde kuru dönem, sağım döneminin sona ermesinden bir sonraki sağım dönemine kadar geçen süredir (gebeliğin ortalama son iki ayı). İneklerde ortalama 300 günlük bir sağım döneminden sonra, bir sonraki dönem için Memenin dinlenmesi, Dejenere (yıpranmış) hücrelerinin yenilenmesi ve Aynı zamanda laktasyon için enerji ve vitamin depolanması için gerekli olan bir süreçtir. Bu dönem 60 gün olmalıdır.(45-75 gün arası) Ayrıca sütçü ineklerde süt 10 kg’ın altına düşmesi halinde veya ortalama verim %40’ın altına düşmesi halinde kuruya çıkarılmalıdır.

İnekleri kuruya çıkarmak için 3 yöntem önerilir. Bunlar; Aralıklı sağım, Memelerin tam olarak boşaltılmaması ve Aniden sütten çıkarmadır. Yüksek süt veren ineklerin aniden kuruya çıkarılması mastitis görülme riskini arttırır. Bu nedenle yüksek süt veren inekleri, 2 hafta önceden başlayarak aralıklı sağım yöntemiyle kuruya çıkartmak gerekir. Bu yöntemlere ilaveten ineğin yem ve suyunun da azaltılması yararlı olur.

Özellikle vitamin E ve Selenyum yetersizlikleri klinik veya subklinik mastitis oluşumunda, enfeksiyonun şiddetlenmesinde oldukça önemlidir. Laktasyon döneminde mastitisten korunmak için, gebeliğin son günlerinde bu vitamin ve mineral takviyesini yapmak faydalı olur.

TEŞEKKÜR EDERİM