TRAVMAYA METABOLİK CEVAP DR AHMET DAĞ

Travmaya fizyolojik yanıt Yanıklar, sepsis ve cerrahiye benzer yanıtlar oluşur Lokal Sistemik Yanıtın kapsamı olayın şiddetiyle orantılıdır. Uygun yanıt homeostazisi sağlar Aşırı yanıt sistemik bir cevap oluşturabilir sistemik inflamatuar yanıt sendromu (SIRS) SIRS multiorgan disfonksiyonu(MODS) ile sonlanabilir.

Travma Organizmada travmaya karşı oluşan yanıt, kendini korumaya yöneliktir. Travmaya yanıt iki fazda incelenir Çekilme (ebb) Fazı Akım (flow) Fazı

Fazlar Ebb fazı Flow fazı travmadan hemen sonra başlar organizma dolaşan sıvı hacmini ve doku perfüzyonunu düzenlemeye çalışır Flow fazı eğer organizma canlı kalırsa günler, haftalar süren onarım süreci başlar

YANITIN BAŞLAMASI doku hasarı enfeksiyon hipovolemi hipoksi veya hiperkarbi

Nöroendokrin yanıt Dolaşan efektif kan hacmindeki değişiklikler Kan veya dokulardaki O2, CO2 ve H iyonu konsantrasyon değişiklikleri Glukoz gibi hazır maddelerin konsantrasyon değişiklikleri Ağrı Anksiyete Sepsis Vücut ısı değişiklikleri

CEVABIN KONTROLU dört sistem kontrol eder sempatik sinir sistemi akut faz yanıtı endokrin cevap vasküler endotel

SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ Sempatik sinirler noradrenalin ile direkt etki Adrenal medulladan adrenalin ile direkt etki

Kardiyovasküler, visseral ve metabolik etkileri Kan, deri ve visseral organlardan hayati organlara yönlendirilir Kalp hızı ve myokard kontraktilitesi artar Bronkodilatasyon oluşur ve gastrointestinal motilite azalır İnsülin üretimi azalır ve glukagon üretimi artar Artmış glikojenolizis kan şekerini artırır

AKUT FAZ CEVABI Doku hasarı sitokin salınımı ile sonuçlanır Önemli sitokinler TNF-alfa, IL-1, IL-2, IL-6, interferon ve prostaglandinlerdir Parakrin etkilere sahip İnflamatuar yanıtı düzenlemede önemlidir Aşırı salınımı SIRS’ta önemli faktördür

Sitokinlerin uyardığı akut faz proteinleri C-reaktif protein Fibrinogen Complement C3 Haptoglobin

sitokinler İmmün sistemi düzenleyici peptidler Aktivasyon, büyüme yada diferansiyasyon faktörleri Glikoprotein yapısında Küçük molekül ağırlığı

sitokinler Transforme edici growth faktörler İnterlökinler Tümör nekroz edici faktör

Transforme edici growth faktörler TGF beta Koloni stimulan faktörler GM CSF G CSF M CSF PDGF Fibroblast büyüme faktörü Epidermal büyüme faktörü

interlökinler İL 1 invazyon yapan bakteriye karşı konakçı cevabının en önemli mediatörleri İL 2 T hücrelerinin büyümesini uyarır İL 4 makrofajları inhibe eder İL 6 makrofaj apopitozisini engeller İL 7 B hücresi gelişimi İL 8 kemotaktik İL 10 makrofaj ve T hücre inhibitörü İL 12 NK uyarıcıdır İL 13 4 ile benzer

Antienflamatuar interlökinler İL 4 İL 10 İL 13 TGF b PG E

ENDOKRİN YANIT Hipotalamus, hipofiz, adrenal aks önemli Travma ACTH ve kortizol üretimini artırır Birçok metabolik yanıtta steroidler serbest etkiye sahiptir Katabolik etki protein yıkımını artırır İnsülin antagonizması kan şekerini artırır

Anti-inflamatuar etki vasküler permeabiliteyi azaltır Aldosteron sodyum reabsobsiyonunu artırır Vazopresin su reabsorbsiyonunu artırır ve vazokonstriksiyon oluşturur Histamin vasküler permeabiliteyi artırır Total T4, total ve FT3 seviyeleri azalır

VASKÜLER ENDOTEL Enfeksiyon ve inflamasyondan doğrudan veya dolaylı olarak etkilenir İnflamasyonun hasarlanmış yerde kalmasını sağlar Lokal inflamatuar yanıtı Vasküler tonusu Lokal kan akımını düzenlemek Damar geçirgenliğini arttırmak Protrombojenik yüzey oluşturmak Lökositlerin damar çıkışını sağlamak

Endotel kaynaklı vazoaktif maddeler Vazodilatatörler Prostasiklin Nitrik oksit Endotel kaynaklı hiperpolarizan faktör Adenozin Adrenomedullin vazokonstrüktörler Ürotensin 2 endotelin 1 PAF Anjiyotensin 2 tromboksan A 2

SONUÇTA OLUŞAN YANIT Sistemik cevap ekstraselüler sıvı hacminde artış ve hipovolemi artmış vasküler permeabilite ve ödem erken dönemde azalmış idrar çıkışı ve artmış idrar ozmolalitesitesi serbest su klirensinde azalma geç dönemde diürez ve artmış sodyum kaybı enfeksiyon yokluğunda pirexi

SONUÇTA OLUŞAN YANIT Erken dönemde metabolik hızda azalma Geç dönemde artmış metabolizma, negatif nitrojen dengesi ve kilo kaybı Lipoliz ve ketozis Amino asit yıkımıyla glukoneogenez Azalmış serum albumini Yetersiz sodyum pompası etkisine bağlı hiponatremi Asit-baz dengesinde bozulma-genellikle bir metabolik alkaloz veya asidoz İmmünsüpresyon Hipoksi ve koagulopati

YANITIN SINIRLANMASI uygun ve dikkatli cerrahi ile travmanın derecesinin azaltılması yara bakımı ve antibiyotikler ile enfeksiyonun azaltılması enteral nütrisyonun sağlanması ağrıyı kontrol altına almak hipovolemiyi düzeltmek asit-baz bozukluğunun düzeltilmesi hipoksinin düzeltilmesi

Örnek soru Aşağıdakilerden hangisi antiinflamatuar sitokindir? a) IL 6 b) IL 8 c) IL 10 d) IL 12 e) IL 14 Cevap:C