KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI 2003 31 Mayıs DÜNYA SİGARASIZ GÜNÜ Dr. Toker ERGÜDER Madde Bağımlılığı Şube Müdürü M.E.B T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI Sağlık Bakanlığı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ABD Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi - Centers for Disease Control and Prevention (CDC) ve Milli Eğitim Bakanlığı Gençlerde sigara içme oranlarını saptamaya yönelik olarak Sağlık Bakanlığı tarafından, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve ABD Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi - Centers for Disease Control and Prevention (CDC) ve Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içerisinde Küresel Gençlik Tütün Anketi - KGTA (Global Youth Tobacco Survey-GYTS) uygulanmıştır. Ülkemiz açısından gençlerimizi ileri yaşamlarında tütün kullanmaya itebilecek bilgiler, davranışlar ve sigaraya karşı tutumlar konusunda mevcut verilerin güncellenmesi ve diğer etkilerin belirlenmesi oldukça önceliklidir. Anket bilgileri, tütün önleme ve eğitim programlarının etkinliğinin değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları anketten çıkan sonuçları kapsamlı bir tütün kontrol programı geliştirmekte kullanacaktır. Ayrıca anket sonuçları, gençler arasında sigara kullanımını azaltacak sağlık programları oluşturulmasında da kullanılacaktır.

KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI Sigara kullanım oranları Sigaraya ulaşılabilirlik, bulunabilirliği ve fiyatı Bilgi ve tutumları Sigarayı bırakma istekleri Ortamdaki sigara dumanına maruziyet Medya ve reklamlar Okul müfredatları ve sağlık eğitimi Anket çalışması kapsamında 13-15 yaş grubundaki (İlköğretim 7,8 - Lise1. sınıf) öğrencilerin; sigara içme oranları, sigara içme konusunda bilgi ve tutumları, basın yayın organları ve reklamların sigara içmeleri üzerindeki etkisi, sigara ve diğer tütün ürünlerine ulaşmaları, okul müfredatlarında sigaradan korunma konularına yer verilip verilmediği, Çevresel Tütün Dumanına (Enviromental Tobacco Smoke-ETS) pasif olarak maruz kalma durumu ve sigara bırakma konularında daha sağlıklı bilgi toplanması hedeflenmektedir.

KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI KGTA ilk olarak 1999 yılında 12 ülkeyle başlamış olup, şu anda DSÖ üyesi 192 ülkeden 150’sinde aktif olarak uygulanmaktadır. KGTA bugüne kadar oluşturulmuş en geniş küresel sağlık araştırma sistemidir. KGTA ilk olarak 1999 yılında 12 ülkeyle başlamış olup, şu anda DSÖ üyesi 192 ülkeden 150’sinde aktif olarak uygulanmaktadır. KGTA bugüne kadar oluşturulmuş en geniş küresel sağlık araştırma sistemidir.

KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI 1. Örneklem Seçimi a) İki tabakalı örneklem seçimi (okul ve sınıf) b) Ulusal ve bölgesel temsiliyet c) 13-15 yaş grubu öğrenciler d) İlköğretim 7, 8 ve Lise Hazırlık ve 1. sınıflar e) Ağırlıklandırılmış, Epi İnfo 2002 programı f) % 92,11 cevaplandırma oranı, 15957 (17323) öğrenci cevapladı g) 61 il 202 (% 100) okul h) % 95 güven aralığı (confidence interval –CI)

KÜRESEL GENÇLİK TÜTÜN ARAŞTIRMASI 2. Veri Toplama Süreci Ortak, Gizli ve gönüllü Kendi başına dolduruldu, 90 SORU, Kalem Sınıflarda öğretmenler bulunmadı Adana anketör eğitimi (8-9 Ekim 2003) 61 ilimizden 65 Ruh Sağlığı Şube Müdürlüğünde görevli personel ve 14 Sağlık Bakanlığı Merkez teşkilatından denetçi görev yaptı 13 Ekim - 21 Kasım 2003 tarihleri arasında yapıldı Anketlerin 21 Aralık 2003 ile 30 Mart 2004 tarihleri arasında analizleri yapıldı.

Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500 Okul: 20 Öğrenci: 1500

Bölgelere Göre Okul ve Öğrenci Sayıları ve Yüzdeleri Okullar (N) Okullar (%) Öğrenciler (N) Öğrenciler (%) BÜYÜKŞEHİRLER 60 100 4878 93.26 İzmir 20 1642 92.45 Ankara 1754 94.20 İstanbul 1482 93.09 BATI 41 3094 94.3 Marmara Bölgesi 1616 93.14 Ege Bölgesi 21 1478 95.79 ORTA 61 4752 92.6 Karadeniz 1683 92.57 Akdeniz 1462 91.83 İç Anadolu Bölgesi 1607 93.43 DOĞU 40 3233 89.4 Doğu Anadolu Bölgesi 1639 91.72 Güney Doğu Anadolu B 1594 83.98 Tüm Okullar 202 15957 92.11

KGTA Anket Yapılan Öğrenci Sayıları, GYTS, CDC

İstanbul BATI Ankara DOĞU ORTA İzmir

YAYGINLIK SİGARAYI İÇEMEYİ DENEMİŞLER % 34,9 % 21,5 Öğrencilerin % 29,3’ü en az bir kez sigara içmeyi denediğini belirtmiştir. % 29,3

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI, TÜRKİYE, KGTA, 2003

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI, TÜRKİYE, KGTA, 2003

Ülkelere göre sigara içme oranları, GYTS, CDC

YAYGINLIK HALEN SİGARA İÇENLER % 11,9 % 5,0 % 9,1’i halen sigara içmektedir. % 9,1

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI, TÜRKİYE, KGTA, 2003

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI, TÜRKİYE, KGTA, 2003

YAYGINLIK 10 YAŞINDAN ÖNCE SİGARAYA BAŞLAYANLAR % 33,1 % 22,3 % 29,5

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI, TÜRKİYE, KGTA, 2003

İÇİLEN SİGARA TÜRLERİ Toplam 30.3 (±3.1) 86.6 (±2.6) 4.5 (±0.5) Erkek KATEGORY ELDE SARILAN SİG. FABRİKA DİĞER TÜTÜN ÜRÜN Toplam 30.3 (±3.1) 86.6 (±2.6) 4.5 (±0.5) Erkek 31.2 (±3.7) 86.3 (±3.2) 5.9 (±0.7) Kız 22.7 (±5.4) 89.4 (±3.9) 2.0 (±0.4) BŞEHİR 22.4 (±6.2) 88.5 (±6.0) 3.8 (±0.9) 22.0 (±8.8) 86.9 (±11.6) 4.9 (±1.3) 16.8 (±9.9) 94.2 (±5.8) 1.7 (±0.8) BATI 21.3 (±4.6) 87.5 (±5.5) 3.8 (±1.0) 24.7 (±7.4) 85.4 (±6.4) 5.6 (±1.4) 11.9 (±7.8) 91.7 (±7.3) 1.8 (±0.8) ORTA 25.6 (±5.3) 87.4 (±3.3) 4.2 (±0.8) 26.5 (±5.6) 88.4 (±3.8) 5.4 (±1.2) 21.7 (±9.0) 86.7 (±7.2) 1.9 (±0.6) DOĞU 50.4 (±5.0) 83.2 (±6.4) 7.5 (±1.6) 48.7 (±5.7) 83.4 (±6.3) 8.2 (±1.4) 49.4 (±10.4) 82.9 (±11.0) 3.5 (±1.6) Sigara içenlerin % 86,6’sı fabrikalarda üretilen paket sigaraları içmektedir.

YAYGINLIK ÖNÜMÜZDEKİ YIL SİGARA İÇMEYE BAŞLAMAYI DÜŞÜNENELER % 9,1 % 5,8 Hiç sigara içmemiş olanların % 7,7’si önümüzdeki yıl içmeye başlayabileceğini belirtmiştir. % 7,7

Ulaşılabilirlik ve Mevcudiyet-Halen sigara içenler % 23,5’i evde sigara içtiğini belirtmiştir. (erkek = % 18,6, kız = % 35,5) % 50,4’ü bakkaldan veya marketten sigara almaktadır. (erkek = % 53,5, kız = % 42,9) % 86,7’si sigara alırken yaşlarından dolayı sigara satın alamama gibi bir durumla karşılaşmadıklarını belirtmiştir.

Çevresel Tütün Dumanı (Pasif içicilik) % 89.0’u aynı evde yaşadıkları insanların yanlarında sigara içtiğini belirtmiştir. % 91,1’i halka açık yerlerde sigara dumanına maruz kaldıklarını belirtmiştir. Sigara içenlerin % 64,1’i, içmeyenlerin % 91,1’i halka açık yerlerde sigara içilmesinin yasaklanması gerektiğini düşünmektedir. Çevresel Tütün Dumanına maruz kalma oranı oldukça yüksek olup, her 10 öğrenciden 9’u evde kendileriyle aynı ortamda sigara içen kişilerin bulunduğunu belirtmiştir. 9/10’u halka açık alanlarda sigara dumanına maruz kalırken, yaklaşık 6/10’unun ailesi sigara içiyor. Öğrencilerin 9/10’undan fazlası halka açık yerlerde sigara içmenin yasaklanması gerektiğini düşünüyor.

Çevresel Tütün Dumanı (Pasif içicilik) % 55,3’i başkalarının içtiği sigara dumanının kendilerine zararlı olduğunu düşünüyor. % 68,8’i babasının, % 39,7’si annesinin evde sigara içtiğini belirtmiştir. Öğrencilerin % 80’i başkalarının içtiği sigara dumanının kendilerine zarar verdiğini düşünmektedir.

Bırakma-Mevcut içiciler % 62,8’i sigarayı bırakmak istediğini belirtmiştir. % 65,1’i geçen yıl içerisinde sigarayı bırakmaya çalışmıştır. % 63,0’ü en az bir kez sigarayı bırakma konusunda yardım almıştır. % 15,9’u sabah uyanır uyanmaz sigara içmek istediğini belirtmiştir. Her 10 öğrenciden 6’sı sigarayı bırakmak istediğini, 2 si ise sabah uyanır uyanmaz ilk olarak sigara içmek istediğini belirtmiştir.

Medya ve Reklamlar % 57,8’i TV’de sigara-karşıtı mesajları, % 52,4’ü sigara reklamlarını gördüklerini belirtmiştir. % 43,0’ü reklam panolarında sigara-karşıtı mesajları, Her 10 öğrenciden 6’sı TV’de sigara karşıtı mesajlar görürken, % 50’si sigara reklamlarıyla karşılaşıyor. Her 10 öğrenciden 4’ü reklam panolarında sigara-karşıtı mesajları, 3/10’u sigara reklamlarını gördüklerini belirtiyor.

Medya ve Reklamlar % 36,6’sı ise sigara reklamlarını gördüklerini belirtmiştir. % 44,1’i gazete ve dergilerde sigara-karşıtı mesajları, % 31,0’i ise sigara reklamlarını gördüklerini belirtmiştir. Her 10 öğrenciden 4’ü gazete ve dergilerde sigara-karşıtı mesajları, yaklaşık 3/10’u sigara reklamlarını gördüklerini belirtmiş.

Medya ve Reklamlar % 28,9’u üzerinde bir sigara markası logosu bulunan eşyası olduğunu belirtmiştir. % 20,1’i bir tütün firması temsilcisi tarafından kendisine bedava sigara verildiğini belirtmiştir.

Okul Müfredatı Geçen öğretim yılında (2002-2003); % 53,2’si sigara içmenin zararlarını öğrendiğini belirtmiştir. % 23,5’i kendi yaşıtlarının neden sigara içtiğini tartışmıştır. % 41.0’i sınıfta sigara kullanımının zararlı etkilerini öğrenmiştir. Her 10 öğrenciden yalnızca 5’i okuldaki derslerde sigaranın zararlarının öğretildiğini belirtmiş.

OKUL MÜFREDATI, TÜRKİYE, KGTA, 2003 SİGARA İÇMENİN ZARARLARINI ÖĞRENENLER

OKUL MÜFREDATI, TÜRKİYE, KGTA, 2003 SİGARA İÇMENİN ZARARLARINI ÖĞRENENLER

YETİŞKİNLERİN SİGARA İÇME ORANLARI KGTA, 200

SONUÇ Türkiye’de öğrencilerde sigara içme oranı yüksektir. Çocukların evde sigara dumanına maruz kalmalarını önleyecek yeni yöntemler ve mevzuat geliştirilmelidir. Sigaraya başlamayı önleyici tedbirler öğrenim çağının ilk yıllarında alınmalı ve kapsamlı programlar başlatılmalıdır. Sigara eğitimi mutlaka ilköğretimden başlamalıdır. 4207 sayılı yasanın uygulanması ile ilgili problemler (çocuklara sigara, satışı, dolaylı reklamlar vb.) çözülmelidir.