PSY 281 DENEYSEL PSİKOLOJİ: ÖĞRENME

Bana hayatında öğrendiğin çok önemli birşeyi söyle Neden hatırlayamıyorsun? Çünkü bilinç altında!

Değişik öğrenme şekilleri vardır

Öğrenme izlenebilir veya izlenemeyebilir Ör. (izlenemeyen) – dinliyorsunuz Ör. (izlenemeyen) – ormanda yürüyüş (izlenebilen) – sonraki gün Ör. (izlenemeyen) – bilim insanının konuşmasını dinledim (izlenebilen) – köpeğime davranışım

Öğrenme kişisel veya sosyal olabilir Ör. (kendi kendinden öğrenme) – adamı dövüyor Ör. (sosyal öğrenme) – arkadaşımı gördüm

Öğrenme, dışsal veya içsel bir ödülle alakalı olabilir Ex. (dışsal ödül) – çocuk çamaşırları yıkıyor Ex. (dışsal ödül)- fare pedala dokunuyor Ex. (içsel ödül) – mehmet birine yardım etti Ex. (içsel ödül) – inanıyorum ki...

İnsanlarla insan olmayan canlıları karşılaştıracak olursak İçgüdüler Kuşlar İnsan Bütün canlılar...

Öğrenmeyi tanımlayalım Öğrenme, zihinde uzun dönemli temsiller ve bu temsiller arasında bağlantılar oluşturmaktır. (bu temsiller davranışa yol açabilir veya açmaz) Bu tanımı inceleyelim, 1- uzun dönem 2- nörolojik 3- içgüdü değil

Öğrenmenin karakteristik özellikleri -potansiyel Tamamıyla yeni Frekans/sıklık Hız Şiddet Karmaşıklık Farklı bir cevap

Öğrenmenin hayatımızdaki önemi Öğrenme algımızda, hissiyatımızda, düşünmemizde ve davranışlarımızda değişmeler yaratır Seligman ve Maier (1967) yaptıkları deneyde...

Bazı öğrenme çeşitleri İzlenim düzeyinde öğrenme Uyaran – cevap öğrenmesi Motor öğrenme !ilişkiler!

Klasik koşullanma/öğrenme

koşullama Koşulsuz.U.- doğal uyaran Koşulsuz.T – doğal tepki koşullu. U. – koşulsuz uyaranla eşleşip aynı etkiye sahip olan şey Koşullu T. – koşullu uyarana verilen tepki (koşulsuz uyarana verilenin aynısı)

Et –. Koşulsuz. U. Köpeğin salya akıtması –. Koşulsuz T. Zil – Et – ? Koşulsuz. U. Köpeğin salya akıtması – ? Koşulsuz T. Zil –? Koşullu uyaran Köpeğin zile salya akıtması - ? Koşullu T.

Klasik koşullanma/öğrenme prensipleri Sönme kanunu Eğer bir müddet boyunca zili çalsak ama arkasından yemek vermesek ve bunu defalarca tekrarlasak, köpeğin tavır ve vaziyeti ne olurdu? Köpek salya akıtmayı bırakırdı Köpek aradaki bağlantıyı unuturdu. Doğrumu bu? Hayır – unutmaz, köpek isteyerek tepki vermmez.

EŞLEME (Koşulsuz uyaranla- koşullu uyaran) Geç koşullu uyaran verme Zil et 2 1

EŞLEME (Koşulsuz uyaranla- koşullu uyaran) Zil et 1 gecikmiş 2 Koşullanma kolaylıkla gerçekleşir Zil et iz 1 2 Koşullanma gerçekleşir ama geçen süre çok uzun olmamalı Zil et beraber Çok az ve kuvvetsiz bir koşullanma/öğrenme gerçekleşir

sonuç Geriden çalınan zil haricinde her durum koşullanma yaratacaktır Gecikmiş, ize göre daha az denemede koşullanma yaratır

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Wolpe ilk deneylerinde kedileri kullandı. Bu kediler deney esnesında bir kutunun içinde bulunuyordu. Bu hayvanlara elektrik şokuyla aynı anda bir işitsel (veya görsel) uyaran verildi. Kediler, elektrik şokuyla sesin bağlantılı olduğunu öğrenince, bu uyaran korku yaratmaya başladı. Yani bu uyarandan korkmayı öğrendiler. Sonra, bu ses uyaranı her verildiğinde, aynı anda elektrik şoku yerine yemek verildi. Budefa kediler bu uyarandan yavaş yavaş korkmamayı öğrendi.

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Fakta şunu belirtmek gerekir ki, bu kedilere korkmamayı öğretirken eğitimin birinci kısmı korku koşullaması yapılan kutudan belli uzaklıktaki bir mesafeden başladı. Kediler giderek kutuya doğru yaklaştırıldı. Wolpe, öğrenilen korkunun nötralize edilmesini sağlayan bu prosedüre karşıt koşullama adını verdi.

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Wolpe nin öne sürdüğü şeyler: 1- yeme hadisesi - eğer organizma için yeterince keyif vericiyse- korkuyu engelleyebilir. 2- yeme hadisesinin tekrar eden bir şekilde korkulan uyaranla eşleşmesi, bu uyaranın korku vermek yerine hoşa giden birşey haline dönüşmesini sağlayabilir.

Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi: FOBİLER Fobi, bir durum karşısında gösterilen aşırı korku ve anksiyete reaksyonudur. Kişinin durum karşısında gösterdiği tepki, herhangi bir insanın göstereceğine kıyasla çok daha aşırıdır. Spesifik bir fobi örneği: Bir kişiye örümcek gösterilir. Örümcek aslında pavlovun zilinin yerindedir. Yani nasıl zil koşullanmamış uyaranken köpeğin salya akıtmasına neden olmazsa, örümcekte nötür bir uyaranken kişide korku uyandırmaz. Birçok kişi örümceklerden korkmaz mesela. Gerçekta korku yaratan örümcek değildir. Örümceğin zehirlemesiyle ilgili kişinin deneyimi ve kafasında bu hayvanı eşleştirdiği durumların imajlarıdır. Veya bu hayvanın hemen akla getirdiği bir düşüncedir: ya bana saldırırsa v.b

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Sistematik duyarsızlaştırmada korkuların öğrenildiği varsayılır. Sistematik duyarsızlaştırma, kişinin kontrollü ve aşamalı şekilde korktuğu obje veya duruma maruz bırakılmasıdır. Bu maruz bırakma, kişinin duruma karşı olan duyarlılığını ortadan kaldıracaktır. Bu mağruz bırakma 2 şekilde yapılabilir: 1- in vitro – korkulan şeyin hayal edilmesi 2- in vivo – korkulan şeye gerçekten maruz kalınması

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Sistematik duyarsızlaştırmaya başlamadan önce, danışana rahatlama tekniklerinin öğretilmesi gerekir. Böylece daha fazla kontrol altında tutulabilir. (güvenli yer alıştırması). Bu birinci aşamadır. İkinci aşamada, danışan korktuğu objeye dereceli şekilde maruz bırakılır. Terapist öncelikle danışandan bir korku hiyararşisi oluşturmasını ister. Sorulan sorularla danışan yönlendirilir. En az korkulan durum, en fazla korkulan durum ve bunların arasındaki durumlar saptanır. Bir yılan fobisini örnek olarak alacak olursak, bir çizgi filimde bir yılan karakteri görmek 5 olarak puanlanırken, boynuna yılan dolanması 100 olarak puanlandırılabilir. Hastaya gevşeme tekniği öğretildikten sonra, duyarsızlaştırma girişimi başlar. Terapist danışana, bir yılanlı çizgi film gösterir ve sakinleşmesine yardımcı olur. Ayrıca danışana hoşuna gidecek bir uyaran aynı anda verilebilir (yiyecek veya benzeri birşey) . Giderek danışan daha rahatsız edici uyaranlara mağruz bırakılır. Gerçek bir yılan resmi, yan odada bir yılan, aynı odada bir yılan vs. Her aşamada danışan yılana yavaş yavaş duyarsızlaşır. Korkularının gerçek dışı olduğunu kavrar. Böylece sönme gerçekleşmiş olur. Yani, koşullanmış uyaran , koşullanmış tepki yaratmaz. Çünkü eşleşme kırılmış ve uyaranın koşullanmış olma durumu ortadan kaldırılmıştır.

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Duyarsızlaştırma terapisi aşamaları: 1- korku hiyararşisinin oluşturulması 2- rahatlama teknikleri 3- duyarsızlaştırma alıştırması 4- değerlendirme

KLASiK ÖĞRENME UYGULAMALARI Wolpe ve duyarsızlaştırma terapisi Rahatlama teknikleri: Kas gevşetme eksersizleri Nefes eksersizleri Güvenli yer eksersizi Mantra eksersizi Duyarsızlaştırma terapisinin klinik etkililiği: - %90 oranında başarılı olduğu bulgulanmıştır. - Fobilerle ilgili olarak, psikodinamik terapilerden çok daha hızlı ve etkili olduğu görülmüştür.