Sunan: Elk.Müh. NURİ ÇALIŞKAN Tarih:ŞUBAT.2007 ENERJİ SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE BAŞKENT EDAŞ ENERJİ DAĞITIM SİSTEMİ Sunan: Elk.Müh. NURİ ÇALIŞKAN Tarih:ŞUBAT.2007

SUNUM BAŞLIKLARI ENERJİ SİSTEMLERİ ENERJİ SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI BAŞKENT ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş.-ANKARA TANITIM İSTATİSTİK BİLGİLER BAŞKENT EDAŞ’TA DAĞITIM OTOMASYON SİSTEMİNİN KURULMASI YAPILAN ÇALIŞMALAR OTOMASYON SİSTEMİNİN (SCADA) ÖNEMİ SONUÇ

ENERJİ SİSTEMLERİNİ 2 GRUBA AYIRABİLİRİZ

ENERJİ SİSTEMİ İZOLE SİSTEMLER Herhangi bir network şebekeye bağlı olmayan bataryalar, rüzgar jeneratörü, güneş enerjisi, LPG ve küçük güçlü jeneratörler gibi enerji kaynakları ile kendi ihtiyacını karşılayan sistemlerdir. Örneğin; Kenya’da kırsal kesimin sadece % 2’si elektrik şebekesine bağlı olarak enerjisini temin etmekte iken diğer büyük kısım düşük güçlü ev aletlerinin (TV, Radyo gibi) çalışması için yeterli olan Solar Home Systems (SHSs) olarak bilinen izole sistem enerji türünden faydalanmaktadır. Bu sistemin kullanılışı ise Kenya nüfusunun yaklaşık % 55’ini oluşturmaktadır.

50 NÜFUS+10 HANE VE SÜREKLİ İKAMET EDİLEN YER OLMASIDIR. ENTERKONNEKTE SİSTEMLER Enterkonnekte Sistemlerde ise amaç enerjinin üretim noktalarından uzaktaki tüketim noktalarına iletilmesidir. Türkiye’de Enterkonnekte Sisteme bağlanabilmek için Dağıtım Şirketlerince belirlenmiş alt limit şartı: 50 NÜFUS+10 HANE VE SÜREKLİ İKAMET EDİLEN YER OLMASIDIR.

TEİAŞ BALGAT TRAFO MERKEZİ

Ankara Bartın Çankırı Karabük Kastamonu Kırıkkale Zonguldak BAŞKENT EDAŞ Ankara Bartın Çankırı Karabük Kastamonu Kırıkkale Zonguldak Olmak üzere toplam 7 ilde elektrik dağıtım, perakende satış ve perakende satış hizmeti faaliyetlerini sürdürmektedir. Ankara başkent olması nedeni ile ayrı bir önem arz etmektedir.

ENERJİ AKIŞ DİAGRAMI

TESİSİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ TESİSLER TESİSİN ADI TESİSİN CİNSİ TESİSİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ ŞİRKET ÖZEL HAT UZUNLUGU (Km) OG Havai Hat 24.405,45 2.677,17 Yer altı Kablosu 2.537,04 80,02 Toplam 26.937,49 2.593,31 AG 48.815,78 207,33 2.153,74 6,60 50.969,52 211,50 TRAFO Adet 15.135 7.305 Güç (MVA) 5.610,30 2.931,43 Fiili Güç (MVA) 1.601,57 398,73 Doluluk Oranı (%) 28,55% 13,60% DİREK SAYISI (ADET) 851.101 31.163 ARMATÜR ve LAMBA SAYISI (ADET) 384.448 1.286

Siteler Simon Bolivar Cad.

ANKARA ENERJİ NAKİL HATTI 12945,1 km 26068 km *Kaynak:TEDAŞ 2005 yılı İstatistik Rap.

SEKTÖREL BAZDA ABONE SAYILARI ABONE GRUBU MESKENLER TİCARET RESMİ DAİRE SANAYİ TARIMSAL SULAMA GENEL AYDINLATMA DİĞER TOPLAM ANKARA 1.585.862 221.661 10.317 2.928 5.967 5.699 38.487 1.870.921 BARTIN 84.759 14.253 543 84 650 908 2.204 103.401 ÇANKIRI 79.291 6.336 878 119 631 946 1.915 90.116 KARABÜK 102.458 14.961 604 597 1.116 2.515 123.159 KIRIKKALE 102.775 12.143 1.080 66 1.529 763 1.030 119.386 KASTAMONU 174.474 22.865 3.070 222 799 2.879 4.931 209.240 ZONGULDAK 254.588 41.118 1.288 1.735 670 2.289 6.363 308.051 2.384.207 333.337 17.780 5.751 11.154 14.600 57.445 2.824.274 *Kaynak:Başkent EDAŞ 2006 yılı İstatistik Rap.

SEKTÖREL BAZDA TÜKETİM ORANI (%) İLLER MESKEN TİCARET RESMİ DAİRE SANAYİ TARIMSAL SULAMA GENEL AYDINLATMA DİĞER TOPLAM ANKARA 40,43 21,08 12,98 14,27 1,50 2,42 7,31 100 BARTIN 32,88 10,29 13,04 31,98 0,14 8,27 3,39 ÇANKIRI 32,53 7,82 10,45 35,47 0,77 5,91 7,05 KARABÜK 21,75 5,99 2,95 58,91 0,28 4,72 5,40 KASTAMONU 26,32 9,67 6,74 44,11 0,51 7,95 4,70 KIRIKKALE 28,87 7,90 36,54 10,82 0,66 4,15 11,06 ZONGULDAK 32,81 9,21 32,50 13,05 0,30 5,63 6,51 37,32 17,60 14,95 18,46 1,20 3,40 7,07 *Kaynak:Başkent EDAŞ 2006 yılı İstatistik Rap.

SATIN ALINAN ENERJİ (kWh)   2000 2001 2002 2003 2004 2005 ANKARA KIRIKKALE 6.260.042.214 5.956.098.949 5.903.633.449 6.111.331.451 6.407.588.352 6.928.479.298 BARTIN 196.555.415 181.270.649 190.338.021 201.949.559 210.493.900 234.522.470 ÇANKIRI 142.664.676 138.954.725 144.466.037 152.343.379 167.099.756 183.073.802 KARABÜK 388.008.109 314.753.149 317.106.249 362.576.437 353.981.968 389.415.415 KASTAMONU 357.976.090 349.518.454 359.436.658 370.818.808 402.844.022 448.304.845 ZONGULDAK 842.590.704 809.786.703 805.813.039 804.715.399 818.853.860 861.619.229 TOPLAM 8.187.839.208 7.750.384.630 7.720.795.455 8.003.737.036 8.360.863.862 9.045.417.064 *Kaynak:Başkent EDAŞ 2006 yılı İstatistik Rap.

İNDİRİCİ MERKEZLER İLLER ADET ANKARA (154/34,5kV) 24 BARTIN (154/31,5kV) 1 ÇANKIRI (154/31,5kV) 2 KARABÜK (2 adet 154/31,5kV ve 1 adet 154/15,8 kV) 3 KASTAMONU (154/31,5kV) 6 KIRIKKALE (154/31,5kV) ZONGULDAK (4 adet 154/31,5kV, 1 adet 154/15,8 kV ve 5 adet 66/15,8kV) 10 TOPLAM 48 *Kaynak:Başkent EDAŞ 2006 yılı İstatistik Rap.

TEİAŞ TRAFO MERKEZLERİ ANKARA METROPOL ALANIN BESLENMESİ İÇİN 154/34,5 KV TEİAŞ’A AİT 13 AYRI TRAFO MERKEZİ VE 2 ADET OTOPRODÜKTÖR’DEN ENERJİ ALINMAKTADIR.

154/34,5 KV TRAFO MERKEZLERİNİN KURULU VE PUANT GÜÇ DEĞERLERİ MERKEZİN ADI KURULU GÜCÜ (MVA) MAK.GÜCÜ (MW) AKKÖPRÜ (2x100 = 200) 102 BALGAT 115 BİLENERJİ (4+8+25= 37) 37,4 ITC-KA (1.4x3= 4.2) 3,4 MAMAK 97 YILDIZ 112 MALTEPE 94 154/6.3 kV (2x25 = 50) ÜMİTKÖY 63 SİNCAN 82 SANAYİ 69 GÖLBAŞI (1x100= 100) 27 ESENBOĞA 78 OVACIK (100+50 = 150) 61 MACUNKÖY 70 İMRAHOR 64 TOPLAM 2541.2 -

YÜKÜN DAĞILIMI

1343 MW PUANT GÜCÜ Ankara Merkez 2006 yılı Puant Gücü olarak gerçekleşmiştir. *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

GÜÇ VE DAĞITIM TRAFOLARI GERİLİM (KV) SAYISI (Adet) KURULU GÜÇ (MVA) 154/34,5 27 2450 34,5/15-6,3 75 755 34,5/0,4 2304 1844 15/0,4 56 26 6,3/0,4 1400 806 *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

DAĞITIM TRAFOLARINDA KURULU GÜÇ DAĞILIMI

YILLARA GÖRE DAĞILIM ADET YIL

6.3/0.4 KV DAĞITIM TRAFOLARI

34,5/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI 34,5/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI KURULU GÜÇ (KVA) 1.844.109 NOMİNAL AKIM (A) 34.407 ÇEKİLEN AKIM (A) 8.986 YEDEK KAPASİTE (A) 25421 KULLANIM ORANI % 26 *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

15/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI 15,8/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI KURULU GÜÇ (KVA) 26.830 NOMİNAL AKIM (A) 1.033 ÇEKİLEN AKIM 210 YEDEK KAPASİTE 823 KULLANIM ORANI % 20 *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

6,3/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI 6,3/0,4 KV DAĞITIM TRAFOLARI KURULU GÜÇ (KVA) 806.028 NOMİNAL AKIM (A) 73.993 ÇEKİLEN AKIM 29.050 YEDEK KAPASİTE (A) 44943 KULLANIM ORANI % 39 *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

İLLERE GÖRE KAYIP KAÇAK ORANI (%)   2006 EKİM SONU TURKİYE 16,5 ANKARA 11,01 BARTIN 16,92 ÇANKIRI 13,23 KARABÜK 6,15 KASTAMONU 10,55 KIRIKKALE 6,54 ZONGULDAK 14,75 TOPLAM 11,12   2005 YILI TURKİYE 17,8 ANKARA 11,70 *Kaynak:Başkent EDAŞ/TEDAŞ 2006 yılı İstatistik Rap.

2006 YILI AG KESİNTİ İSTATİSTİĞİ (ÇANKAYA İŞLETME)

2006 YILI ANKARA METROPOL OG ELEKTRİK KESİNTİ İSTATİSTİĞİ 41 2102 1390 (604 HASAR) 754 4442 *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

ARIZANIN GERİLİME GÖRE SINIFLANDIRILMASI *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

OG’DE ARIZALI TEÇHİZAT *Kaynak:Başkent/SCADA ve Yük Dağ.

Arızalar nedeniyle satılamayan enerji miktarı ise: 121 398 719 kWh

BU ARIZALARI ÖNLEMENİN YOLU İSE OTOMASYON SİSTEMİ (SCADA) TESİS ETMEKTİR.

EPDK 12.09.2006 tarih, 26287 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasasında Dağıtım Sisteminde Sunulan Elektrik Enerjisinin Tedarik Sürekliliği, Ticari ve Teknik Kalitesi Hakkında Yönetmelik uyarınca;

01.01.2007 tarihinde başlayıp, 31.12.2010 tarihinde sona erecek birinci uygulama döneminde; (AG/OG) gerilimin regülasyon, dengesizlik ve harmoniklere ilişkin performansının ölçülmesi ve kaydedilmesini, 01.01.2013 tarihinden başlamak üzere ikinci uygulama döneminde; tedarik sürekliliği ve teknik kaliteye ilişkin tüm verilerin uzaktan izleme ve kontrol sistemi ile otomatik olarak kaydedilmesini istemektedir.

SCADA Ankara ilinde SCADA sistemiyle ilgili olarak dağıtım ve tali merkezlerdeki altyapı çalışmaları tamamlanmıştır. SCADA çalışmalarının sonuçlanması halinde; Ankara metropol alanındaki tüm orta gerilim şebeke sistemi Scada Kontrol Merkezinden online takip ve uzaktan kumanda edilebilecektir. Arızalara müdahale süresi çok kısalacak ve yine arızalı tesis bölümü daha kısa sürede sistemden ayrılarak alternatif besleme ile müşterilere kısa sürede enerji verilebilecektir.

SCADA Projesi, Ankara İli Elektrik Dağıtım Sisteminde; Mücavir alan içindeki mevcut 64 adet TM/DM’de, Ayrıca, şehir merkezinde bulunan ve acil müdahalelerde öncelik arz eden (Hastane, Okul, Askeri Komutanlıklar vb.) 48 adet Dağıtım Trafosunda (34,5/0,4kV) fider otomasyonu olarak uygulanması planlanmıştır. Bu proje için gerekli SCADA/DMS altyapı tadilat/tevsiat tesis işi çalışmaları anılan TM/DM’lerinde ve fider otomasyonu noktalarında tamamlanmıştır.

Ayırıcı durum algılayıcı

Hücre önü Terminali

Marshalling Box Intelligent Electronic Device Panosu

Arıza Gösterge Düzeneği Troidal Akım TRF.su Arıza Gösterge Düzeneği İkaz Lambası

34.5/0.4 KV MONOBLOK DAĞITIM TRAFOSU (Motorlu Yük Ayırıcılı)

TOBB-İKİZ KULELER ÖNÜ ÇAVUNDUR DM (ESKİ HAL)

TOBB-İKİZ KULELER ÖNÜ ÇAVUNDUR DM (YENİ HAL)

AVUSTURYA EVN ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETİ KONTROL MERKEZİ

SONUÇ Dağıtım otomasyonu sayesinde mevcut trafo ve dağıtım hat kapasiteleri etkin bir şekilde kullanılabilecek, (Başkent EDAŞ görev bölgesinde trafo doluluk oranı % 28.55’dir.) Koruma kontrol ve izleme işlevleri için mevcut donanım ileri teknoloji teçhizatlarla değiştirilebilecek, (Koruma teçhizatı/Kontrol ekipmanı/Sayaç, kayıt cihazı ve transducerler/SCADA ile RTU entegrasyonu) Fider yükleri kontrol altında tutularak, Fider boyunca aşırı yüklenmeleri hafifletmek üzere Fider bölümlerinden bazılarının yükleri, başka bir Fidere rahatlıkla uzaktan kontrol ile aktarılabilecek,

SONUÇ İntika (kesinti) süresinin kısaltılmasına bağlı olarak enerji satışındaki kayıplar azaltılabilecek, (Satılamayan Enerji Miktarı 121 387 719 kWh) Enerji kalitesinin yükseltilmesi ve kesinti sürelerinin azalması ile müşteri şikayetleri en az seviyeye indirgenebilecek, (Elektrik Enerjisinin Tedarik Sürekliliği, Ticari ve Teknik Kalitesi hakkındaki Yönetmelik tam uygulanabilecek)

TEŞEKKÜRLER