Tanım Muhasebe, bir örgütün ekonomik kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artış ve azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir bilgi sistemidir. Muhasebenin işlevi, işletmelerin finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında bilgi verme işlevini (işletme içi ve dışındaki kişi ve gruplara) yerine getirmektir. 1

Muhasebe Süreci Muhasebe sürecinin temelini, İşletmelerin varlık ve kaynaklarındaki değişmelere ilişkin verilerin (kanıtlayıcı belgeler) toplanması, işlenmesi ve ilgili kişi ve gruplara bilgi olarak sunulması oluşturur. 2

Muhasebe Süreci Muhasebe mali nitelik taşıyan olayları; Kaydeder. Sınıflar. Özetler. Analiz eder. Yorumlar. Raporlar. Defter tutma yönü Sanatsal yönü 3

Muhasebe Türleri Yönetim Muhasebesi Finansal Muhasebe İşletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında kullanıcılara genel amaçlı bilgi sağlar. Yönetim Muhasebesi İşletme yöneticilerinin bilgi ihtiyacını karşılar. İşletmenin genel amaçlarının belirlenmesi Bölümlerin başarısını değerleme Kişilerin başarısını değerleme Verilecek tüm kararlarda 4

Muhasebe Türleri Yönetim muhasebesi, Finansal yapıdaki bilgiler, Politik durum, Çeşitli faaliyetlerin çevre üzerindeki etkileri, İşletmenin toplumdaki imajı, Çalışanların verimliliği gibi finansal olmayan bilgileri de kapsar. 5

Muhasebeyle İlgili Kişiler Yeminli Mali Müşavirler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler, Serbest Muhasebeciler 6

Muhasebe Bilgisinin Kullanıcıları Herhangi bir nedenle işletme ile ilgili olan kişi ve gruplar muhasebenin ürettiği ve özetleyerek rapor haline getirdiği bilgileri kullanırlar. Yöneticiler İşletme sahipleri İşletme çalışanları ve sendikaları Bankalar, kredi kurumları, tahvil sahipleri, satıcılar Devlet Kamu 7

Tanım Özetle, muhasebe, işletme faaliyetleri ile ilgili parasal değer taşıyan bilgileri tespit etme, kayıt altına alma, sınıflama, değerleme ve raporlama sürecidir. Bu sürecin bir unsuru olarak genel (finansal) muhasebe işletme dışındaki üçüncü kişilere finansal bilgi sağlar. Diğer unsur olan yönetim muhasebesi ise işletme içerisinde planlama, yürütme ve kontrolden sorumlu kişilere bilgi verir. 8

Muhasebe – Temel Bilgiler Bir işletmenin mal varlığı, işletmenin sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların kaynaklarını ifade eder. Varlıklar, İşletmenin sahip olduğu ve para ile ifade edilen tüm maddi ve maddi olmayan varlıkları gösterir. Kaynaklar, İşletmenin sahip olduğu ve para ile ifade edilen tüm varlıkların hangi kaynaklardan sağlandığını gösterir. Kar (+) / Zarar (-) VARLIKLAR = KAYNAKLAR 9

Muhasebe – Temel Bilgiler Bir işletmenin mal varlığı, Özkaynak (Özsermaye), işletmeyi kuran ve riske katlanan işletme sahipleri tarafından sağlanan kaynaktır. Yabancı kaynak, işletmeye borç veren kişi ya da kurumlardan sağlanır. Varlıklar = Özkaynak + Yabancı Kaynak 10

Muhasebe – Finansal Tablolar Bilanço bir işletmenin belli bir andaki finansal durumunu gösteren tablodur. Aktif: Varlıklar paraya çevrilebilme yeteneğine göre sıralanır. Pasif: Kaynaklar geri ödenme sürelerine göre sıralanır. Aktifler, Duran Varlıklar, Dönen Varlıklar. . Pasifler Kısa Vadeli Y. K. Uzun Vadeli Y. K. Özkaynaklar. TOPLAM AKTİFLER = TOPLAM PASİFLER 11

Muhasebe – Finansal Tablolar Dönen Varlıklar: Nakit mevcudu ile bir yıl içerisinde paraya çevrilebilen veya kullanılabilen varlıklardır. Kasa, banka, menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklardır. Duran varlıklar: Bir yıldan uzun sürede paraya çevrilmesi düşünülen ve bir yıldan uzun sürelerde kullanılacak olan varlıklardır. Uzun vadeli alacaklar, mali duran varlıklar, maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar ve diğer duran varlıklardır. 12

Muhasebe – Finansal Tablolar Yabancı Kaynaklar: Kurucuların dışındaki kişi ve kurumlardan sağlanan kaynaklardır. Kısa Süreli Yabancı Kaynaklar: Bir yıl içinde geri ödenecek olan borçları ifade eder. Dönen varlıkların finansmanında kullanılır. Uzun süreli Yabancı Kaynaklar: Bir yıldan uzun sürede geri ödenecek olan borçlardır. Mali borçlar Ticari borçlar Diğer borçlar 13

Muhasebe – Finansal Tablolar Özkaynak (Özsermaye): İşletme sahiplerinin koydukları sermaye ile işletme faaliyeti sonucu oluşan ve henüz çekilmemiş karlar ile dağıtılmamış karlardan oluşur. 14

____ 3000 === ____ 4000 === ____ 4500 === 3000 4000 4500 © Ülgen&Mirze 2004

Muhasebe – Finansal Tablolar GELİR TABLOSU Bir işletmenin bir döneme ilişkin faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur. Gelir tablosunda işletmenin bir faaliyet dönemi içinde elde ettiği tüm gelirler ve bu gelirleri elde etmek için kullandığı tüm giderler sınıflandırılmış olarak yer alır. Tüm gelir ve giderlerin farkı; işletmenin “net karı veya zararı” olarak gösterilir. NAKİT AKIŞ TABLOSU Bir dönemde nakitlerde meydana gelen artış ve azalışları gösteren tablodur. Nakdin nasıl elde edildiğini ve hangi alanlara harcandığını gösterir. 16

© Ülgen&Mirze 2004

Muhasebe – Finansal Tablolar BÜTÇE Bütçe hazırlama finansal planlama yapmaktır. Bütçe, bir işletmenin finansal faaliyetlerine ilişkin amaçlarını başarmak için ilerde izlemesi gereken yolu belirleyen ayrıntılı bir finansal plandır. Aynı zamanda bir denetim faaliyetidir. Gerçekleşen maliyetler ile bütçelenen tutar karşılaştırılır. Bütçenin Yararları: Yönetsel bakış açısını geliştirmek, Yöneticilerin sorunlarla ilgili olarak önceden uyarılması, Faaliyetlerin eşgüdümü, Başarının değerlemesi 18

Muhasebe – Finansal Tablolar Bütçenin Hazırlanması Bütçeleme Dönemleri: Yatırım harcamaları bütçesi 5-10 yıllık olabilir. Faaliyet bütçeleri ve finansal bütçe 1 mali yıldır. (Üçer aylık ve aylık bütçeler hazırlanır.) 19

Fon Sağlama İşletmenin faaliyetleri sonucu elde edilen fonlar, işletmenin fon ihtiyacını karşılamadığı durumlarda yeni kaynakların bulunmasına FON SAĞLAMA denir. Fon sağlamada, kârlılık ve risk arasında bir denge sağlanmalıdır. Çünkü, borçlanarak fon sağlama hem risklidir hem de hissedarlara veya sahiplere yatırımlarından gelir elde etme olanağı yaratabilir. 20

Yatırım Yatırım, gelecekte ekonomik yararlar sağlamak için bugünden fonların tahsis edilmesidir. İşletmelerde mevcut fonlar en uygun şekilde kullanılmalı ve atıl (kullanılmayan) fon bulundurulmamalıdır. Yatırım kararı verilirken de karlılık ve risk dengesi sağlanmalıdır. 21

Fon Gereksinimi Fon Kaynakları Uzun dönemli projeler ve sermaye yatırımları uzun dönemli kaynaklar ile kısa dönemli harcamalar kısa dönemli fon kaynakları ile finanse edilmelidir. Fon Kaynakları - Satışlar - Varlık Satışları - Dağıtılmamış kârlar - Ticari krediler - Banka kredileri - Tahviller - Hisse senetleri - Factoring - Leasing - Finansman bonoları 22

Fon Kullanımı Kira ödemeleri Fabrika donanımları Malzemeler Reklam ve tutundurma Pazarlama giderleri Maaş ve ücretler Kamu hizmetleri Faiz ve kâr payları Vergiler 23

Kısa Süreli Fon Kaynakları İşletmelerin bir yıl içinde geri ödemeleri gereken kaynaklardır. Kısa süreli fon kaynakları genellikle dönen varlıkların finansmanında kullanılır. Ticari krediler Banka kredileri Finansman bonosu Factoring 24

Kısa Süreli Fon Kaynakları Ticari krediler Alım-satımdaki “açık hesap” uygulaması Senet karşılığı alım yapılması Banka kredileri Nitelikleri bakımından banka kredileri Nakdi krediler Iskonto Avans Borçlu cari hesap Kefalet ve teminat mektupları Teminatları bakımından banka kredileri Şahsi teminat karşılığı kredi (açık kredi) Kefalet ya da maddi teminat karşılığı kredi 25

Kısa Süreli Fon Kaynakları Finansman Bonoları Vadeleri 30 gün ile 360 gün arasında değişen, alınıp satılabilen ve devredilen senetlerdir, kısa vadelidir. Factoring Mal ve hizmet satışı yapan işletmelerin bu satışlarından doğan vadeli alacaklarına ilişkin haklarını factoring işletmelerine satmasıyla fon sağlamaları uygulamasıdır. Factoring işletmesi alacakların tahsilini yüklenirse “gerçek factoring”, yüklenmez ise “gerçek olmayan factoring” denir. 26

Uzun Süreli Fon Kaynakları Sermaye yatırımları veya uzun süreli projelerin finansmanı için başvurulan ve geri ödemeleri bir yılı aşan fonlardır. Uzun süreli banka kredileri ve ticari krediler Hisse senetleri Tahviller Finansal kiralama 27

Uzun Süreli Fon Kaynakları Banka kredileri Geri ödemesi bir yılı aşan kredilerdir. Bir takım şekil şartlarına bağlıdır. Geri ödemeler işletmenin nakit akışına bağlıdır. Ticari krediler (satıcı kredileri) Duran varlık satan işletmelerin müşterilerine uzun dönemli kredi açmalarıdır. Duran varlığın bedeli belli bir ödeme planı içinde faizi ile birlikte ödenir. 28

Uzun Süreli Fon Kaynakları Hisse Senedi Hisse senetleri, sahibine ortaklık hakkı ve buna bağlı olarak da kar payı alma olanağı sağlayan finansal değerlerdir. Süre ve faiz ödemesi yoktur. Tahvil İhtiyaç duyulan para tahvil çıkarılarak yatırımcılardan borç alınabilir. Tahvil, bir borç senedidir. Tahvil alanlara belli bir dönem sonunda ana para ile birlikte faiz ödenir. 29

Uzun Süreli Fon Kaynakları Finansal Kiralama İşletmenin ihtiyaç duyduğu bir varlığı veya donanımı satın alma yerine kiralaması tekniğidir. Bu teknikte, kiraya veren ile kiracı arasında belli bir süreyi kapsayan bir sözleşme yapılır. Kiralama süresi boyunca kiracı malı kullanır, kirasını öder. Kira süresi sonunda kiracının varlığı satın alma hakkı vardır. Finansal kiralama, borç bulmakta güçlük çeken işletmeler için iyi bir yöntemdir. 30

Finansman Türleri Kaynağına Göre Finansman Türleri Özkaynaklardan finansman Dış kaynaklardan finansman Otofinansman Süreye Göre Finansman Türleri Uzun süreli finansman Kısa süreli finansman 31

Finansal Piyasa ve Kurumlar Finansal Piyasa, borç verilebilir fonların arzı ile bu fonlara yönelik talebin buluştuğu piyasadır. Finansal piyasaların oluşumu için gerekli 5 unsur: Fon arz edenler (tasarruf sahipleri) Fon talep edenler (yatırımcılar) Yatırım ve finansman araçları Yardımcı kuruluşlar Hukuki ve idari düzen 32

Finansal Piyasa ve Kurumlar Doğrudan Finansman Gelir fazlası olanların ellerindeki tasarrufu doğrudan borç vermeleri Dolaylı Finansman Gelir fazlası olanların ellerindeki tasarrufu aracı kurumlar aracılığıyla borç vermeleri 33

Vade Açısından Finansal Pazarlar PARA PİYASASI Bir yıl veya daha kısa süreli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Döner varlıkların finansmanında kullanılır. Para piyasası araçları; ticari senetler Para piyasası kaynakları; çeşitli mevduatlar Para piyasası temel unsurları; kişiler, kurumlar ve bankalar Örgütlenmiş Para Piyasası, bir düzen içinde çalışan piyasa Örgütlenmemiş Para Piyasası, tefeci ve yasadışı bankerlik kurumlarının oluşturduğu, denetim ve gözetim gücü olan piyasadır. Para piyasasında denge unsuru faizdir. Para piyasalarında faiz sermaye piyasasına göre daha düşüktür, çünkü vade kısadır. 34

Para Piyasaları Oyuncular Araçlar TCMB Ticari Bankalar Hazine Bonoları Yatırım Bankaları Sigorta Şirketleri Kredi Birlikleri Factoring Şirketleri Finansal Kiralama Şirketleri Araçlar Hazine Bonoları Mevduat Sertifikaları Ticari Evrak Repo Ters Repo 35

Vade Açısından Finansal Pazarlar SERMAYE PİYASASI Bir yıldan uzun süreli fon ve arz talebinin karşılaştığı piyasadır. Duran varlıkların finansmanında kullanılır. Resmi bir şekilde ve belirli bir merkezde oluşturulur. Bu merkeze “Menkul Kıymetler Borsası” denir. Menkul Kıymetler Borsası, uzun vadeli yatırımlara konu olan menkul kıymetlerin alınıp satıldığı düzenli ve örgütlenmiş pazardır. Örgütlenmiş ve Örgütlenmemiş Piyasa Borsa, ticaretle ya da finansal işlemlerle uğraşan kişilerin toplandıkları kamuya açık piyasalardır. 36

Vade Açısından Finansal Pazarlar Sermaye Piyasalarında, Birincil Piyasa; menkul kıymetlerin ilk kez ihraç edildikleri ve fon arz edenlerle karşılaştıkları piyasalardır. İkincil Piyasa; daha önce çıkartılmış menkul kıymetlerin işlem gördüğü piyasalardır. İşletmeler, ikincil piyasalardaki işlemlerden fon sağlamazlar. 37

Sermaye Piyasası Kurumları Aracı Kurumlar Sermaye piyasası araçlarının yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına alım satımını yapan kurumlardır. Faaliyetleri (SPK) Sermaye piyasası araçlarının halka arzına aracılık Sermaye piyasası araçlarının ikincil piyasada alım satımına aracılık Portföy işletmeciliği ve yönetimi Yatırım danışmanlığı Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile alım satım Finansal göstergelere, sermaye piyasası aracılarına, mal ve kıymetli madenlere dayalı vadeli işlem yapılmasına aracılık 38

Sermaye Piyasası Kurumları Yatırım Ortaklıkları Sermaye piyasası aracıları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek amacıyla kurulan kayıtlı sermaye esasına tabi olan anonim ortaklıklardır. Bu ortaklar portföy işletmeciliği yaparlar. Yapamayacakları faaliyetler: Ödünç para verme işleriyle uğraşamazlar. Mevduat toplayamazlar. Ticari, sınai ve zirai faaliyette bulunamazlar. Aracılık faaliyetinde bulunamazlar. 39

Sermaye Piyasası Kurumları Yatırım Fonları Halktan katılma belgesi karşılığında toplanan paralarla belge sahipleri hesabına, riski dağıtarak, sermaye piyasası aracıları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığına yatırım fonu denir. (Bankalar, sigorta şirketleri, aracı kurumlar, emekli ve yardım sandıkları) Fonun tüzel kişiliği yoktur. Fonun mal varlığı ile kurucunun mal varlığı birbirinden ayrıdır. 40

Sermaye Piyasası Kurumları Diğer Sermaye Kurumları Yatırım danışmanlığı yapan, sermaye kuruluşlarını denetleyen, genel finans ortaklıkları, portföy yönetimi ile uğraşan firmalar gibi sermaye piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlardır. 41

Sermaye Piyasası Araçları Sermaye Piyasası Araçları, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarıdır. Menkul kıymet, hisse senedi ve tahviller, gelir ortaklığı senetleri, banka bonosu, finansman bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler 42

Sermaye Piyasası Araçları Hisse Senetleri Uzun vadeli fon sağlama aracıdır. Anonim ortaklıklar veya sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklar, özel kanunla kurulmuş olan kuruluşlar tarafından çıkartılır. Belirli bir sermaye katılım payını temsil eder. Sahiplerine ortaklık haklarından yararlanma olanağı verir. Hisse senetleri sahiplerine 3 tür getiri sağlar: Kâr payı Zaman içinde hisse senedinin değerinde meydana gelen artış Rüçhan hakkı (öncelikli satın alma hakkı) satışından elde edilen gelir. 43

Sermaye Piyasası Araçları Tahviller Anonim şirketlerin borç para bulmak için çıkarttığı borç senetleridir. Tahvil sahibi alacaklılık hakkı ve fon alma hakkı kazanır. İşletme kar da etse zarar da etse her yıl kuponlarda gösterilen faizi tahvil sahiplerine öder. Süresi en az 2 yıldır. Anonim şirketler Kamu iktisadi teşekkülleri tahvil çıkarabilirler Mahalli idareler 44

İşletme Dışı Finansal Yönetim PARA PİYASALARI SERMAYE PİYASALARI ARAÇLAR HAZİNE BONOLARI MEVDUAT SERTİFİKALARI TİCARİ EVRAK REPO TERS REPO İşletme Dışı Finansal Yönetim OYUNCULAR TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI TİCARİ BANKALAR YATIRIM BANKALARI SİGORTA ŞİRKETLERİ KREDİ BİRLİKLERİ FACTORİNG ŞİRKETLERİ FİNANSAL KİRALAMALEASING) KURUMLARI SERMAYE PİYASALARI ARAÇLAR SABİT GETİRİLİ MENKUL KIYMETLER HİSSE SENETLERİ TÜREV PİYASA ARAÇLARI OYUNCULAR SERMAYE PİYASASI KURULU MENKUL KIYMETLER BORSASI ARACI KURUMLAR