suç kötü doğru yanlış yasak Bölüm 6 Ahlak Gelişimi

Sizce ahlaki yargılar nasıl oluşmaktır? Psikoanalitik kuram Davranışcı görüş (pekiştireç, ceza…)

Piaget ve Ahlak Gelişimi Piaget’ye göre, ahlâk gelişimi çocuğun bilişsel gelişimine bağlı olarak olgunlaşması ve çevresiyle olan sosyal etkileşimi (yaşantıları) çerçevesinde gelişmektedir Bilişsel gelişim ile ahlâk gelişimi arasında ilişki var. Bilişsel gelişim gibi, ahlâki gelişimin de en üst basamağına ulaşılamaz.

Hangisi daha suçlu? Özgür, annelerine sürpriz bir doğum günü pastası yapmak isterken 10 yaşındaki ağabeyinin mutfağı çok fazla kirlettiğine, 14 yaşındaki ablasının ise, annesinin misafirleri için yaptığı pastadan gizlice yerken buzdolabının önüne küçük bir parça düştüğüne tanık olur.

Piaget’nin ahlâk gelişim evreleri Ahlâk öncesi dönem ( doğum - 4/5 yaş) Benmerkezcilikten dolayı birey kendi dışındaki bireylerin görüşlerini dikkate almaz. (Bu problem teşkil eder) Çocuk, diğer çocuklarla olan sosyal ilişkilerde uyulması gereken kurallar olduğunu kavrar. (Önceleri kurallarla ilgili farkındalık yoktu)

Dışa bağlı ahlâk (dönem) (6-10 yaş) Kurallar çocuklar için değiştirilemez gerçeklerdir ve her hal ve koşulda herkesin kurallara uyması gerekir. Otorite tarafından konulan kurallar ve ahlâki yargılar sorgulamadan kabul edilir. Çocuk, kural dışı yapılmış olan davranışı, davranışın sonuçlarına bakarak değerlendirir. (İki cam kıran daha fazla cezalandırılmalı) Çocuk açık veya örtülü bir şekilde kural konulmasını bekleyebilir.

Özerk ahlâk (dönem) (11 + ….) Çocuk, kendi dışında oluşturulmuş kuralların değiştirilemez olmadıklarını, istenirse anlaşarak kuralları değiştirebileceğini farketmeye başlar. Kuralı çiğneme davranışı, sonuçlara göre değil niyete ve koşullara göre değerlendirilir. (hastalık durumunda birey haklı olur)

Kohlberg’ in ahlâk gelişim kuramı Lawrence Kohlberg Kohlberg ahlâk gelişiminde daha çok adalet kavramı üzerinde durmuş ve ahlâk gelişimini üç düzeye ve her düzeyi de iki döneme ayırmıştır. Her düzey, çocuk ya da yetişkinin ‘doğru’ ya da ‘ahlâki davranış’ olarak neyi algıladığına ve bunu nasıl belirlediğine göre sıralanmıştır. Her bir düzey kendinden öncekine dayanmakta, kendinden sonraki döneme temel oluşturmaktadır.

Kohlberg’e Göre Ahlâki Gelişim Evreleri   Ahlâk Gelişimi Düzeyleri Ahlâk Gelişimi Aşamaları I. Gelenek Öncesi Düzey - Kurallar başkaları tarafından düzenlenir. - Etkinliğin fiziksel sonuçlarına göre kötü ya da iyi belirlenir - Bireyin kendi gereksinimleri ön plandadır. 1. Ceza - İtaat Çocuk otoriteye uyar ve cezadan kaçınır İyi ya da kötüyü etkinliğin fiziksel sonuçları belirler. 2. Çıkara dayalı alış veriş Her ne olursa olsun bireyin kendi ihtiyaçları önemlidir. Bazen diğerlerinin ihtiyaçlarını da dikkate alır. Ancak ne kadar alırsa, o kadar verir.

II. Geleneksel Düzey - Aile, grup ve ulusun beklentileri, yakın ve açık sonuçları düşünülmeksizin önemlidir. - Bireyin kendi ihtiyaçları grubundakilere göre ikinci plandadır. - Kanunlara uyma ve sosyal düzeni koruma önemlidir. 3. Kişiler arası uyum İyi davranış, başkalarına yardım etmek ve başkalarını mutlu etmektir. 4. Kanun ve düzen Kanunlara ve sosyal düzene uymak önemlidir. Doğru davranış, bireyin sosyal düzen ve otoriteye uygun olarak görevini yerine getirmesidir.

Kanunlar toplumun iyiliği için değiştirilebilir. III. Gelenek Sonrası Düzey - Bireyin kendine özgü ahlâk ilkelerini seçtiği ve değer sistemini örgütlediği düzeydir. 5. Sosyal anlaşma Kanunlar toplumun iyiliği için değiştirilebilir. Değerler ve kanunlar eleştirici bir şekilde incelenir. 6. Evrensel ahlâki ilkeler Birey kendine özgü ahlâk ilkelerini örgütler. Bu ilkeler genellikle eşitlik, adalet, insan haklarına dayalıdır. ‘Adalet kanunun üstündedir.’

Oktay kopya çekmekte haklı mı? Oktay lise birinci sınıf öğrencisidir. Annesiyle birlikte yaşamaktadır ve annesine yardım olsun diye bir gece işinde çalışmaktadır. Sınıfta derslerle ilgili bir öğrenci olmasına rağmen ders çalışmak için yeterli vakti olmadığından dersleri çok iyi değildir. Özellikle tarih dersinin olduğu gece çalıştığı için bu derste durumu iyi değildir. Eğer final sınavından zayıf alırsa o dersten kalacak ve gelecek sene çalıştığı işle ilgili problem çıkacaktır. Sınavın olduğu günün gecesi işe gitmemeyi planlamıştır ama aksilik olacak, patronun işçilerden biri hastalandığı için hemen işe gelmesini istemiştir. Patronu çok baskı kurunca gönülsüz olarak akşam saat 20’de işe gitmiş ve gece 02’ye kadar çalışmıştır. Eve geldiğinde ders çalışmaya gayret etmiş ama uyuyakalmıştır. Sabah saat 6:30 da annesi okula gitmesi için kaldırmıştır. Sınava girmiş ve testi boş bırakmaya karar vermiştir. Zihni karmakarıştır. Tam o sırada sınıfın en çalışkan öğrencilerinden birinin kağıdının yakalanma ihtimali olmadan rahatlıkla göreceği pozisyonda olduğunu fark eder.

Kohlberg ve Piaget’in ahlak gelişimine yönelik görüşlerini karşılaştırınız……

Öğretmenlere Öneriler…. Tartışmalar öğrencinin, kendi inançları, mantığı, durumu hakkında analitik düşünmesini sağlamalı; Tartışmalar öğrencinin olayları başkası tarafından görebilmesini, ahlâki empati kurmasını sağlamalı; Tartışmalar öğrenciyi, toplumun ahlâk anlayışını ve paylaşılan normları anlamaya yöneltmeli; Somut dönemde bulunan öğrencilerin değer sistemlerini oluşturmalarına rehberlik etmeli …