Eurasia MENA Mining Summit 16/17 May 2012 - Istanbul, Turkey HAVADAN MANYETİK ve REJYONAL GRAVİTE VERİLERİ İLE MADEN ARAMALARI MINERAL EXPLORATION BY UTILISING AEROMAGNETIC AND REGIONAL GRAVITY DATA, CASE STUDIES Seyfullah TUFAN Jeofizik Yüksek Mühendisi / Geophysical Engineer, MSc. Adil ÖZDEMİR Jeoloji Yüksek Mühendisi / Geological Engineer, MSc.

AMAÇ ve KAPSAM PURPOSE and SCOPE Bu sunumda, havadan manyetik ve rejyonal gravite verileri kullanılarak maden sahalarının incelenmesi konusu işlenmiştir. Bu sunum kapsamında yapılan çalışmalar, bölgesel ölçekte olup, ilgili (düşünülen) sahaların maden oluşumu ve aramasına uygun olup olmadığının, uygun ise arama için hedef alanların belirlenmesi ve uygun arama yöntemlerinin seçilmesi için önerileri içermektedir. PURPOSE and SCOPE In this survey, we aimed to investigate of mineral fields by utulising aeromagnetic and regional gravity data. This survey is a regional scaled and an advisory survey which includes recommendations regarding whether relevant site is suitable for mineralisation and exploration and if suitable, the determination of target areas for exploration and appropriate exploration methods.

GRAVİTE VE MANYETİK YÖNTEMLER GRAVITY AND MAGNETIC METHODS Gravite ve manyetik yöntemler, potansiyel teoriye dayalı temel jeofizik arama yöntemleridir. Geniş alanlarda, genel olarak tüm yeraltı zenginliklerinin aranmasında (maden, petrol, jeotermal vb.), detay jeolojik, diğer jeofizik ve sondaj çalışmalarına yönelik hedef alanlarının belirlenmesinde ucuz yöntemler olması nedeniyle dünyada ve Türkiye’de uygulama alanları artmaktadır. Gravity and magnetic methods, are oriented to potential theory, main geophysical survey methods. Generally, on the exhaustive fields, available to research of the whole mineral property (mineral, oil, geothermal etc.), detailed geological survey, other geophysical survey and drilling studies oriented for determining target fields and additionally, in the world and Turkey, fields of application are on the increase on the grounds that these methods are low-priced.

GRAVİTE YÖNTEMİ GRAVITY METHOD Gravite yöntemi yerçekimi alanından, manyetik yöntem ise yer manyetik alanından etkilenir. Yeraltı homojen bir yapıda olmayıp magmatik, sedimanter, metamorfik ve ekonomik zenginlikleri oluşturan mineral yoğunlaşmalarından oluşur. Bu kayaçlar ve mineral yoğunlaşmaları yeraltında farklı derinlik, boyut ve farklı yoğunluk ve mıknatıslanma duyarlılığına sahiptirler. Tüm bu farklılıklar gravite yönteminde yerçekimi ivmesinin düşey bileşeninde, manyetik yöntemde ise yer manyetik alanında belirgin değişimlere neden olur. Bu değişimlerin yeryüzünde özel olarak geliştirilmiş aletlerle ölçülmesi ve bu ölçülerin değerlendirilip, yorumlanması gravite ve manyetik yöntemlerinin esasını teşkil eder. Gravity method is affected from the gravitational field and magnetic method is affected from the magnetic field. Underground, heterogenous structure, consists of mineral condensations form to magmatic, sedimentary, metamorphic and economical richness. These rocks and mineral condensations are different density and magnetic susceptibility at the different depths and sizes. All of the differences cause to variations on the vertical component of the acceleration of gravity and magnetic field. These variations are measured by special improved tools and the basis of gravity and magnetic methods is evaluation and interpretation of these measurements.

MANYETİK YÖNTEMİ MAGNETIC METHOD Havadan manyetik verilerin yorumlanması ve bu anomaliye sebep olan jeolojik yapının modellenmesi için, manyetik verilerin kutba indirgenmesi, manyetik verilerin gravite verilerine dönüştürülmeleri, güç spektrumundan jeolojik yapı derinliğine yaklaşım, anomaliye sebep olan jeolojik yapının yaklaşık sınırlarının tayini, havadan manyetik verilerin jeolojik 2B olarak modellenmesi ve prizmalar yardımıyla jeolojik 3-B modellenmesi teknikleri kullanılmaktadır. The bouguer correction of the magnetic data, transformation of magnetic data to gravity data, approximation from the power spectrum to geological structure depth, determination of approximately boundaries of the geological structure causing to this anomaly, geologically 2B modelling of the aerial magnetic data and 3B modelling by means of prisms methods use for the interpretation of the aerial magnetic data and modeling of the geological structure causing to this anomaly.

ÖRNEK ÇALIŞMALAR CASE STUDIES

Gravite Havadanmanyetik Çayeli – Madenköy Bakır Madeni Yatağı ve Çevresinin Rezidüel Gravite ve Havadanmanyetik Anomalileri 3 Boyutlu, Kabartı Görüntüsü

Gravite Havadanmanyetik Artvin-Murgul Bakır Madeni Yatağı ve Çevresinin Rezidüel Gravite ve Havadanmanyetik Anomalileri 3 Boyutlu, Kabartı Görüntüsü

Gravite Havadanmanyetik Bergama-Ovacık Altın Madeni Yatağı ve Çevresinin Rezidüel Gravite ve Havadanmanyetik Anomalileri 3 Boyutlu, Kabartı Görüntüsü

Gravite Havadanmanyetik Sındırgı-Kızıltepe Altın Madeni Yatağı ve Çevresinin Rezidüel Gravite ve Havadanmanyetik Anomalileri 3 Boyutlu, Kabartı Görüntüsü

Gravite Havadanmanyetik Sındırgı-Çakıllı Örtülü Altın Cevheri Beklenilen Alan ve Çevresinin Rezidüel Gravite ve Havadanmanyetik Anomalileri 3 Boyutlu, Kabartı Görüntüsü

SONUÇLAR ve ÖNERİLER CONCLUSION AND RECOMMENDATIONS Bir sahanın maden arama için uygun olup olmadığının, uygun ise arama için hedef alanların belirlenebilmesi ve uygun arama yöntemlerin seçilebilmesi için bölgesel jeoloji, jeofizik (havadan manyetik ve rejyonal gravite), yükseklik ve uydu görüntü verileri birlikte incelenmelidir ve detay aramalara (jeolojik haritalama, jeokimyasal örnekleme, jeofizik ve sondaj çalışmalarına) daha sonra başlanmalıdır. Potansiyel alan verileri (havadan manyetik ve rejyonal gravite) ile bölgesel ön arama yapılmasının ruhsat alımı, saha alımı-devri ve detay aramaya başlamadan önce yapılmasının standart hale getirilmesinin sektöre önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Determination of the compatibility to the mineral exploration of a field, at first, local geology, geophysical (aerial magnetic and regional gravity), elevation and satellite image data should be analysed in common. And later, detailed surveys (geological mapping, geochemical sampling, geophysical and drilling works) should be done. It is clear that if it is standardised to be done of locally preliminary investigations with potential field data (aerial magnetic and regional gravity ) before than licence purchase, field purchase-recirculate and detailed surveys, it will make a great contribution to the sector.

Bu çalışmada, havadan manyetik ve rejyonal gravite verileri kullanılarak maden sahalarının aranması uygulamadan örnekler verilerek incelenmiştir. Maden sahaları için yapılacak detay aramalar öncesi potansiyel alan verileri (havadan manyetik ve rejyonal gravite verileri) kullanılarak bölgesel ön arama yapmanın faydaları ve elde edilebilen sağlıklı sonuçlar bu çalışma ile ortaya konulmuştur. In this study, exploration of mineral fields by utilising the aerial magnetic and regional gravity data investigated by examples. Advantages of locally preliminary prospecting by using potential field data before than detailed researches at the mineral exploration and best available results have been presented by this study.